BÀI 6: SỰ TẠO ẢNH QUA THẤU KÍNH. KÍNH LÚP

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Vẽ được ảnh qua thấu kính.

- Thực hiện thí nghiệm khẳng định được: Ảnh thật là ảnh hứng được trên màn; ảnh ảo là ảnh không hứng được trên màn.

- Vẽ được sơ đồ tỉ lệ để giải các bài tập đơn giản về thấu kính hội tụ.

- Đo được tiêu cự của thấu kính hội tụ bằng dụng cụ thực hành.

- Mô tả được cấu tạo và sử dụng được kính lúp.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH

1. Ảnh tạo bởi thấu kính

- Khi đặt vật trước thấu kính, các tia sáng từ vật đến thấu kính cho các tia ló giao nhau hoặc có đường kéo dài giao nhau tạo nên ảnh của vật qua thấu kính. Ta có thể nhìn ảnh của vật khi các tia ló đi tới mắt ta.

2. Cách vẽ ảnh

*Vẽ ảnh của điểm sáng S (vật sáng nhỏ) nằm ngoài trục chính

• Từ điểm sáng S, ta vẽ hai tia tới thấu kính là tia tới đi qua quang tâm và tia tới song song với trục chính của thấu kính.

• Vẽ hai tia ló tương ứng.

• Xác định điểm cắt nhau (hoặc kéo dài cắt nhau) S'của hai tia ló. S' là ảnh của S qua thấu kính.

- Nếu các tia ló cắt nhau tại S' thì S' là ảnh thật của S.

- Nếu các tia ló có đường kéo dài cắt nhau tại S' thì S' là ảnh ảo của S.

3. Thí nghiệm về sự tạo ảnh qua thấu kính

- Ảnh thật là ảnh hứng được trên màn chắn.

- Ảnh ảo là ảnh không hứng được trên màn chắn.

II. VỊ TRÍ VÀ KÍCH THƯỚC CỦA ẢNH QUA THẤU KÍNH HỘI TỤ

Bước 1. Tóm tắt đề bài, ghi các kích thước đã cho.

Bước 2. Vẽ ảnh của vật qua thấu kính.

Bước 3. Dựa theo hai cặp tam giác đồng dạng thiết lập các tỉ số.

Bước 4. Giải các phương trình thu được.

III. THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH ĐO TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH HỘI TỤ

*Phương pháp Silbermann

- Áp dụng trường hợp thấu kính hội tụ cho ảnh thật, khi vật AB được đặt cách thấu kính một khoảng d = 2f thì cho ảnh A'B' ngược chiều, có độ cao bằng vật và cách thấu kính một khoảng d' = 2f. Biết khoảng cách AA', xác định được tiêu cự f = AA'/4.

IV. KÍNH LÚP

1. Đặc điểm của kính lúp

- Kính lúp là một thấu kính hội tụ có tiêu cự ngắn (thường nhỏ hơn 25 cm) có vành kính gắn với tay cầm hoặc chân đế.

- Mỗi kính lúp có các thông số khác nhau được ghi trên kính lúp: 2x, 3x,…

2. Sử dụng kính lúp

- Khi đặt vật sao cho khoảng cách từ vật đến kính lúp nhỏ hơn tiêu cự của kính lúp, ta thu được ảnh ảo, cùng chiều và lớn hơn vật, giúp cho việc quan sát các vật được rõ hơn.