BÀI 18: BƯỚC NGOẶT ĐẦU THẾ KỶ X

MỞ ĐẦU

Mùa xuân năm 40, lịch sử từng vang lên lời thề bất hủ của Hai Bà Trưng: "Một xin rửa sạch nước thù, Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng". Nhưng trong khoảng gần 900 năm, từ Hai Bà Trưng, Bà Triệu đến Lý Bí, Mai Thúc Loan,.. đều chưa thực hiện được trọn vẹn lời thề. Cuối cùng, ai là người đã hoàn thành trọn vẹn được ước nguyện độc lập thiêng liêng ấy và thực hiện thông qua sự kiện nào?

1. HỌ KHÚC VÀ HỌ DƯƠNG DỰNG QUYỀN TỰ CHỦ

a) Cuộc nổi dậy của Khúc Thừa Dụ và cải cách của Khúc Hạo

Câu 1: Hãy cho biết những việc làm của Khúc Thừa Dụ và Khúc Hạo để gây dựng nền tự chủ cho dân tộc

Giải nhanh: 

• Xây dựng chính quyền tự, độc lập với phong kiến phương Bắc
• Đặt lại các khu vực hành chính, cử người trông coi mọi việc đến tận xã
• Định lại mức thuế cho công bằng, bãi bỏ mọi thứ lao dịch của thời Bắc thuộc
• Lập lại sổ hộ khẩu, khai rõ quê quán để quản lí cho thống nhất

Câu 2: Theo em, những việc làm của cha con Khúc Thừa Dụ có ý nghĩa gì?

Giải nhanh: 

Củng cố, xây dựng nền tự chủ để khẳng định cuộc sống của người Việt 

b) Dương Đình Nghệ chống quân Nam Hán, củng cố nền tự chủ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin kết hợp với khai thác lược đồ, em hãy trình bày ngắn gọn về diễn biến, kết quả cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán của Dương Đình Nghệ.

Giải nhanh: 

* Diễn biến 

• Mùa thu năm 930, quân Nam Hán sang xâm lược nước ta
• Năm 931, Dương Đình Nghệ đã đem quân tấn công thành Tống Bình.
• Quân Nam Hán tại Tống Bình thất bại, viện binh của chúng cũng bị đánh tan tác.
• Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi. Đất nước ta giành lại được quyền tự chủ, Dương Đình Nghệ tự xưng là Tiết độ sứ tiếp tục xây dựng nền tự chủ.

* Kết quả: Lật đổ chính quyền đô hộ, xây dựng chính quyền tự chủ, mở đầu cho thời kì độc lập hoàn toàn của dân tộc ta, tinh thần chiến đấu của nhân dân ta

2. NGÔ QUYỀN VÀ KHÚC TRÁNG CA SÔNG BẠCH ĐẰNG 

a) Kế hoạch đánh giặc

Câu 1: Quan sát hình 6 và khai thác đoạn tư liệu 1, em hãy cho biết Ngô Quyền đã chuẩn bị kế hoạch cho trận thủy chiến chặn giặc như thế nào.

Giải nhanh: 

a) Kế hoạch đánh giặc

• Năm 938, quân Nam Hán ồ ạt tiến sang xâm lược nước ta.
• Ngô Quyền cho quân vạt nhọn cọc lớn, đầu vạt bịt sắt, sau đó đóng ngầm cọc ở cửa biển. Lợi dụng thủy triều lên xuống theo tự nhiên để dễ dàng chế ngự địch

Câu 2: Theo em, trận địa cọc Bạch Đằng sẽ gây khó khăn gì cho quân giặc?

Giải nhanh: 

• Giặc không thông thuộc địa hình, không nắm được thủy triều 
• Mang thái độ chủ quan, khinh địch, cậy là nước lớn nên coi thường quân ta

b) Trận chiến Bạch Đằng

Câu 1: Dựa vào lược đồ hình 6 và tư liệu 2 hãy thuật lại ngắn gọn diễn biển trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 938 trên lược đồ

Giải nhanh: 

• Cuối năm 938, quân Nam Hán do Lưu Hoằng Tháo làm chủ tướng từ Quảng Đông kéo vào nước ta theo đường biển. 
• Ngô Quyền cho một toán thuyền nhẹ ra đánh nhử quân địch vào sông Bạch Đằng lúc nước triều đang lên. Lưu Hoằng Tháo hăm hở dốc quân đuổi theo, lọt vào trận địa
• Nước triều rút, Ngô Quyền hạ lệnh dốc toàn lực lượng đánh quật trở lại. Quân Nam Hán chống cự không nổi phải rút chạy ra biển.
• Quân giặc thiệt hại quá nửa, tướng giặc Lưu Hoằng Tháo bị chết. 
• Trận Bạch Đằng của Ngô Quyền đã kết thúc thắng lợi.

Câu 2: Theo em điểm độc đáo trong các tổ chức đánh giặc của Ngô Quyền thể hiện thể nào?

Trả lời:

Quân ta chủ động bố trí lực lượng hùng mạnh và xây dựng trận địa bãi cọc ngầm trên sông Bạch Đằng lợi dụng thuỷ triều

Câu 3: Dựa vào tư liệu 3, em hãy cho biết ý nghĩa chiến thắng Bạch Đằng năm 938.

Giải nhanh: 

Là cơ sở sau này cho việc khôi phục quốc thống, kết thúc 1000 năm đô hộ của phong kiến phương Bắc, mở ra thời kì độc lập lâu dài cho dân tộc ta

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Khúc Thừa Dụ, Dương Đình Nghệ và Ngô Quyền đã có công lao gì đối với lịch sử dân tộc?

Giải nhanh: 

Giành được quyền độc lập, tự chủ cho dân tộc, chấm dứt ách thống trị hơn 1000 năm của bọn phong kiến thống trị phương Bắc. 

Câu 2: Tại sao Ngô Quyền chọn sông Bạch Đằng làm trận địa chống quân Nam Hán?

Giải nhanh: 

Do vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên của sông Bạch Đằng

Câu 3: Lựa chọn một trong hai yêu cầu dưới đây và thực hiện:

+ Viết (khoảng 7-10 câu) về một nhân vật lịch sử trong thế kỉ X mà em yêu thích nhất và chia sẻ với bạn.

+ Sưu tầm thêm thông tin, hình ảnh có liên quan đến một vấn đề mà em tâm đắc nhất của bài học từ sách, báo hoặc internet và tập trình bày theo cách của mình.

Giải nhanh: 

- Ngô Quyền sinh năm 898, mất năm 944, là người Đường Lâm (nay là Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội). Ngô Quyền với chiến thắng Bạch Đằng năm 938 mở ra trang sử chói lọi của dân tộc, vĩnh viễn chấm dứt ách đô hộ của phong kiến phương Bắc. Đất nước giành được độc lập, tự chủ. Ngô Quyền được giới sử gia tôn vinh là “vua đứng đầu các vua”, hay là “vị tổ trung hưng” của nước Việt. 

- Cuộc cải cách đầu tiên trong lịch sử Việt Nam được tiến hành vào năm 907 do Tiết độ sứ Giao Châu - Khúc Hạo thực hiện. Ông chính là nhà cải cách đầu tiên trong lịch sử thiết lập được sự quản lý của mình tới tận làng xã. Cải cách triển khai trên các mặt về hành chính, thuế, hộ tịch, hộ khẩu, đã đem lại những thay đổi tích cực cho xã hội.