BÀI 16: CÁC CUỘC KHỞI NGHĨA TIÊU BIỂU GIÀNH ĐỘC LẬP TRƯỚC THẾ KỶ X

MỞ ĐẦU

Em đã biết, sau khi chiếm được Âu Lạc, các triều đại phuơng Bắc đã tìm "trăm phương nghin kế" để áp đặt ách cai trị đổi với nước ta. Nhưng thực tế lịch sử có thuận theo ý đồ của họ không? Em suy nghĩ gì về lời phàn nàn của viên Thái thủ người Hán: Dán xứ ấy rất khó cai trị?

1. KHỞI NGHĨA HAI BÀ TRƯNG

Câu 1: Hãy cho biết nguyên nhân và mục đích của cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng

Giải nhanh: 

Mùa xuân năm 40, do chính sách cai trị hà khắc của chính quyền đô hộ nhà Hán , Trưng Trắc và Trưng Nhị đã dựng cờ khởi nghĩa.

Câu 2: Trình bày diễn biến chính của Khởi nghĩa Hai Bà Trưng trên lược đồ hình 2 (tr. 71).

Giải nhanh: 

• Trưng Trắc, Trưng Nhị phất cờ nổi dậy khởi nghĩa tại cửa sông Hát 
• Từ sông Hát, nghĩa quân chiếm căn cứ quân Hán ở Mê Linh và Cổ Loa
• Nghĩa quân tấn công thành Luy Lâu và chiếm được trị sở của chính quyền đô hộ
• Khởi nghĩa thắng lợi, Trưng Trắc được suy tôn làm vua, đóng đô ở Mê Linh

Câu 3: Đoạn tư liệu và hình 3 cho em biết điều về khí thế của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng và tình thế của chính quyền đô hộ?

Giải nhanh: 

Khí thế hùng dũng, oai phong, mãnh liệt cùng lòng yêu nước, căm thù giặc sục sôi đã giúp Hai Bà Trưng lãnh đạo cuộc khởi nghĩa thành công. 

Câu 4: Hãy cho biết kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng.

Giải nhanh: 

- Kết quả: Cuộc khởi nghĩa dành thắng lợi.

- Ý nghĩa lịch sử: Nền độc lập dân tộc được khôi phục; khẳng định ý thức độc lập của dân tộc, vai trò lớn lao của người phụ nữ Việt Nam.

2. KHỞI NGHĨA BÀ TRIỆU

Câu 1: Hãy nêu nguyên nhân và mục đích của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu

Giải nhanh: 

- Đầu thế kỉ II, do chính sách cai trị hà khắc của chính quyền đô hộ nhà Ngô

- Chống lại ách thống trị, đòi lại đất nước, bảo vệ cuộc sống người dân 

Câu 2: Hãy trình bày diễn biến chính và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu

Giải nhanh: 

• Năm 248, từ căn cứ ở núi Nưa (Triệu Sơn, Thanh Hoá), khởi nghĩa bùng nổ
• Lực lượng nghĩa quân đã đánh hạ nhiều huyện lị, thành ấp ở Cửu Chân, Cửu Đức, Nhật Nam. 
• Trước tình hình đó, nhà Ngô đã cử 8 000 quân sang đàn áp, khởi nghĩa đã bị đàn áp, Bà Triệu anh dũng hi sinh tại khu vực núi Tùng (Thanh Hoá).

3. KHỞI NGHĨA LÝ BÍ VÀ SỰ THÀNH LẬP NƯỚC VẠN XUÂN

Câu 1: Dựa vào sơ đồ hình 5, hãy trình bày diễn biển chính của cuộc khởi nghĩa Lý Bí và công cuộc bảo vệ nước Vạn Xuân.

Trả lời:

* Diễn biến:

• Năm 542, Lý Bí phất cờ khởi nghĩa ở Thái Bình. 
• Chưa đầy 3 tháng, nghĩa quân đã chiếm được hầu hết các quận huyện.
• Tháng 4/542, nhà Lương cử quân sang đàn áp, giải phóng Hoàng Châu.
• Đầu năm 543, nhà Lương đàn áp lần hai.
• Nghĩa quân ta chủ động đón đánh địch ở Hợp Phố và giành thắng lợi.

Câu 2: Khai thác sơ đồ hình 5 và tư liệu trên, hãy cho biết kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lý Bí.

Giải nhanh: 

- Lý Bí lên ngôi hoàng đế (Lý Nam Đế) vào mùa xuân năm 544, đặt tên nước là Vạn Xuân, dựng kinh đô ở vùng cửa sông Tô Lịch, lập triều đình với 2 ban văn võ.

- Cuộc khởi nghĩa Lý Bí cho ta thấy lòng yêu nước, sự quyết giành lại độc lập, nước ta đã là một nước độc lập, có dân, có vua và có hạnh phúc, ấm no.

4. KHỞI NGHĨA MAI THÚC LOAN

Câu 1: Hãy trình bày diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan trên lược đồ

Giải nhanh: 

• Khoảng cuối những năm 10 của thể kỉ VIII, Mai Thúc Loan đã kêu gọi những người dân mộ binh nổi dậy.
• Nghĩa quân nhanh chóng chiếm thành Hoan Châu. Nhân dân Ái Châu, Diễn Châu nổi dậy hưởng ứng. Mai Thúc Loan chọn vùng Sa Nam (Nam Đàn) xây dựng căn cứ. Ông xưng đế, nhân dân gọi là Mai Hắc Đế (vua Đen)
• Mai Hắc Đế liên kết với nhân dân khắp Giao Châu và Cham pa kéo quân sang tấn công thành Tống Bình. Viên đô hộ Giao Châu là Quang Sở Khách phải chạy về Trung Quốc.
• Năm 722, Mai Hắc Đế thua trận. 

Câu 2: Cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan có ý nghĩa gì đối với lịch sử dân tộc?

Giải nhanh: 

Thể hiện tinh thần quyết tâm chiến đấu của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh giành độc lập và tự do cho dân tộc, cổ vũ tinh thần chiến đấu của nhân dân 

5. KHỞI NGHĨA PHÙNG HƯNG

Câu hỏi: Trình bày nguyên nhân, kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng

Giải nhanh: 

- Do chính sách bóc lột nặng nề của nhà Đường.

- Khởi nghĩa thất bại nhưng đã giành quyền làm chủ trong 9 năm

- Khẳng định quyết tâm giành lại độc lập dân tộc, mở đường cho những thắng lợi to lớn về sau.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy lập bảng hệ thống các cuộc khởi nghĩa: Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Lý Bí, Mai Thúc Loan và Phùng Hưng theo gợi ý sau: thời gian bùng nổ, nơi đóng đô của chính quyền tự chủ (nếu có), kết quả, ý nghĩa.

Giải nhanh: 

Câu 2: Từ kết quả của bài tập 1 và dựa vào kiến thức đã học, em có nhận xét gì về tinh thần đấu tranh chống xâm lược của nhân dân ta?

Giải nhanh: 

Nhân dân ta đã rất anh dũng, kiên cường, không chịu khuất phục trước sự tàn bạo, độc ác của quân độ hộ. 

Câu 3: Em hãy tìm hiểu thêm thông tin từ sách, báo và internet để biết hiện nay có những con đường, trường học, di tích lịch sử nào,... được mang tên Hai Bà Trưng, Lý Bí và Mai Thúc Loan. Điều này gợi cho em suy nghĩ gì?

Giải nhanh: 

- Trường THPT Mai Thúc Loan ở  Xã Thạch Châu - Huyện Lộc Hà - Tỉnh Hà Tĩnh; Trường mầm non Lý Bôn ở Cao Bằng

- Thể hiện sự biết ơn, tôn thờ các vị vua, vị anh hùng có công với dân với nước.