BÀI 16: CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

Mở đầu

Câu hỏi: Hãy chia sẻ hiểu biết của em vể một cơ quan thuộc chính quyền địa phương.

Giải nhanh:

- Ủy ban nhân dân phường: “UBND do Hội đồng nhân dân bầu là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương…”

- Chức năng quản lí nhà nước là chức năng duy nhất của UBND vì quản lí nhà nước là hoạt động chủ yếu, thống nhất, bao trùm lên toàn bộ hoạt động của UBND trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, tuy nhiên chỉ giới hạn trong phạm vi một địa phương, một vùng lãnh thổ nhất định.

Khám phá

Câu 1: Em hãy đọc thông tin dưới đây và thực hiện yêu cầu.

  Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên.

  Theo quy định của pháp luật, Hội đồng nhân dân có 2 chức năng quan trọng:

- Quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy tiềm năng của địa phương; xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân địa phương, làm tròn nghĩa vụ của địa phương đối với cả nước.

- Thực hiện quyền giám sát đối với hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân, Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp; giám sát việc thực hiện các Nghị quyết của Hội đồng nhân dân; giám sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và của công dân ở địa phương.

Câu hỏi:

- Trình bày chức năng của Hội đồng nhân dân. Cho ví dụ minh họa.

- Em hãy cho biết biểu hiện của những chức năng này.

Giải nhanh:

 1. Quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy tiềm năng của địa phương do luật định;

 2. Giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân.

- Biểu hiện của những chức năng này:

• HĐND Quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy tiềm năng của địa phương; xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tỉnh thần của nhân dân địa phương, làm tròn nghĩa vụ của địa phương đối với cả nước.

• Thực hiện quyền giám sát đối với hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân, Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp...

Câu 2: Em hãy theo dõi sơ đồ dưới đây và trình bày cơ cấu tổ chức của Hội đồng nhân dân.

Giải nhanh:

- Thường trực HĐND gốm Chủ tịch HĐND, Phó chủ tịch HĐND, Ủy viên.

- Các ban HĐND gồm có Trưởng ban, Phó Trưởng ban, Ủy viên.

Câu 3: Em hãy đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi.

THÔNG TIN.

  Hoạt động của Hội đồng nhân dân được quy định tại Mục 1 Chương VI của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, 2019. Kì họp được coi là hình thức hoạt động quan trọng nhất của Hội đồng nhân dân. Hội đồng nhân dân họp thường lệ mỗi năm ít nhất hai kì và họp chuyên đề hoặc họp để giải quyết công việc phát sinh đột xuất. Hội đồng nhân dân họp công khai. Trong trường hợp cần thiết, Hội đồng nhân dân có thể họp kín. Tại kì họp, Hội đồng nhân dân bàn bạc, xem xét các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết trình kì họp, thảo luận tập thể, quyết định theo đa số những vấn đề quan trọng thuộc nhiệm vụ, quyền hạn và thực hiện chức năng giám sát. Hội đồng nhân dân quyết định các vấn để tại phiên họp toàn thể bằng hình thức biểu quyết. Đại biểu Hội đồng nhân dân có quyền biểu quyết tán thành, không tán thành hoặc không biểu quyết.

- Hội đồng nhân dân hoạt động như thế nào?

- Hoạt động của Hội đồng nhân dân thể hiện nguyên tắc tổ chức và hoạt động nào của bộ máy Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

Giải nhanh:

- Hoạt động của HĐND: 

• Làm việc theo chế độ hội nghị và quyết định theo đa số. 

• Họp thường lệ mỗi năm ít nhất 2 kì và họp chuyên đề hoặc họp để giải quyết công việc phát sinh đột xuất. 

- Hoạt động của Hội đồng nhân dân thể hiện nguyên tắc tập trung dân chủ của bộ máy Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Câu 4: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và thực hiện yêu cầu.

THÔNG TIN.

  Uỷ ban nhân dân tổ chức việc thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương, tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp và thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao. Uỷ ban nhân dân là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân cùng cấp đồng thời cũng có trách nhiệm chấp hành nhiệm vụ do cơ quan cấp trên giao. Trong đó, chấp hành quyết định của Hội đồng nhân dân là trách nhiệm đương nhiên, còn chấp hành nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao chỉ được thực hiện khi có sự phân cấp, uỷ quyền từ cấp trên. Thực hiện chức năng chấp hành nên Uỷ ban nhân dân chịu trách nhiệm trước Hội đồng nhân dân cùng cấp và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên.

Trường hợp.

  Uỷ ban nhân dân quận A, thành phố H tổ chức phiên họp thành viên Uỷ ban tháng 11 do Chủ tịch Uỷ ban nhân dân quận chủ trì. Phiên họp tập trung đánh giá tình hình thực hiện thu, chi ngân sách quận, các chỉ tiêu nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh 11 tháng và phương hướng, nhiệm vụ cần thực hiện trong năm tới. Chủ tịch Uỷ ban nhân dân quận yêu cầu các phòng, ban, đơn vị và Uỷ ban nhân dân các phường triển khai các nhiệm vụ: hoàn thành các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng; tiếp tục thực hiện nghiêm các chỉ đạo về phòng, chống dịch bệnh Covid-19; đảm bảo giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận, quản lí trật tự đô thị; thực hiện các chế độ chính sách của Đảng và Nhà nước đối với người có công với cách mạng, gia đình chính sách, đối tượng bảo trợ xã hội.

- Trình bày và cho ví dụ minh hoạ về chức năng của Uỷ ban nhân dân.

Giải nhanh:

• Tổ chức việc thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương: thực hiện tuyên truyền, nâng cao hiểu biết về pháp luật và chấp hành pháp luật cho người dân.

• Tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân và thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao: 

• Đánh giá tình hình thực hiện thu, chi ngân sách quận, các chỉ tiêu nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh và phương hướng, nhiệm vụ cần thực hiện trong năm tới

• Chủ tịch Uỷ ban nhân dân quận yêu cầu các phòng, ban, đơn vị và Uỷ ban nhân dân các phường triển khai các nhiệm vụ: hoàn thành các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng,...

Câu 5: Em hãy đọc thông tin dưới đây và thực hiện yêu cầu.

THÔNG TIN.

  Ủy ban nhân dân gồm Chủ tịch Uỷ ban nhân dân, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân và các Uỷ viên. Số lượng cụ thể Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân các cấp do Chính phủ quy định.

  Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện còn tổ chức cơ quan chuyên môn là cơ quan tham mưu của Uỷ ban nhân dân. Cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh gồm có các sở và cơ quan tương đương sở. Cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân cấp huyện gồm có các phòng và cơ quan tương đương phòng.

(Trích khoản 2 Điều 8, khoản 1 Điều 9 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017, 2019)

- Vẽ sơ đồ thể hiện cơ cấu tổ chức của Uỷ ban nhân dân.

Giải nhanh:

Câu 6: Em hãy đọc trường hợp và trả lời câu hỏi.

Để giải quyết các vấn đề phát sinh trên địa bàn huyện, Uỷ ban nhân dân huyện K họp thường kì mỗi tháng 1 lần và có thể tổ chức họp chuyên đề khi phát sinh các công việc đột xuất. Ngoài ra, Uỷ ban nhân dân huyện quyết các vấn đề bằng hình thức biểu quyết lấy ý kiến của tập thể.

- Uỷ ban nhân dân hoạt động như thế nào?

- Hoạt động của Uỷ ban nhân dân thể hiện nguyên tắc tổ chức và hoạt động nào của bộ máy Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

Giải nhanh:

- Hoạt động của ủy ban nhân dân

• Uỷ ban nhân dân hoạt động theo chế độ tập thể, kết hợp với trách nhiệm của Chủ tịch Uỷ ban nhân dân. 

• Uỷ ban nhân dân họp thường kì mỗi tháng 1 lần và họp chuyên đề hoặc họp để giải quyết công việc phát sinh đột xuất. 

• Uỷ ban nhân dân quyết định các vấn đề tại phiên họp bằng hình thức biểu quyết.

Câu 7: Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi.

Trong cuộc họp tổ dân phố, Tổ trưởng Tổ dân phố H thông báo đến mọi người về việc bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp sắp diễn ra. Anh A lên tiếng hỏi: 

- Bác Tổ trưởng ơi, đi bầu cử có phải là bắt buộc không ạ?

Tổ trưởng dân phố A trả lời:

- Chúng ta nên đi bầu cử cháu à! Vì đây chính là việc thực hiện quyền công dân của mình.

Suy ngẫm một lúc, anh A vui vẻ nói:

- Dạ, cháu cảm ơn bác nhiều! Cháu sẽ tuyên truyền thêm để khu phố mình cùng đi bầu cử, thể hiện quyền và nghĩa vụ công dân!

Mọi người đều vui vẻ tán thành, kết thúc buổi họp thân tình.

Câu hỏi:

- Bầu cử có phải là trách nhiệm của công dân không? Vì sao?

- Tổ dân phố có vai trò gì trong hoạt động bầu cử?

Giải nhanh:

-  Bầu cử còn là trách nhiệm, nghĩa vụ của công dân.

=> Thể hiện ở việc giới thiệu, chọn lựa người đại biểu của mình vào cơ quan quyền lực nhà nước, tham gia bỏ phiếu theo đúng quy định. Thông qua lá phiếu bầu cử, người dân đã thể hiện tiếng nói, lựa chọn của mình, đóng góp ý kiến vào việc thiết lập bộ máy nhà nước.

Luyện tập

Câu 1: Em hãy thảo luận cùng bạn và cho biết Ý kiến về các phát biểu sau:

a. Uỷ ban nhân dân do cử tri ở địa phương bầu ra.

b. Số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân ở các cấp bằng nhau.

c. Uỷ ban nhân dân các cấp đều có tổ chức cơ quan chuyên môn.

Giải nhanh:

 Em đồng tình với các ý kiến a, c, không đồng tình với ý kiến b vì số lượng đại biểu HĐND ở các cấp sẽ được quy định tùy theo dân số của tỉnh, thành đó.

Câu 2: Em hãy xác định các chức năng của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân.

a. Giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương.

b. Tổ chức việc thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương.

c. Thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao.

d. Quyết định các vấn đề của địa phương do luật định.

đ. Tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân.

e. Giám sát việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân.

Giải nhanh:

- Các chức năng của HĐND: a, d, e     - Các chức năng của UBND: b, c, đ

Câu 3: Em hãy thảo luận cùng bạn các tình huống sau và thực hiện yêu cầu.

Tình huống 1.

Uỷ ban nhân dân xã Y, nơi M sinh sống phát động cuộc thi Tìm hiểu Luật Tổ chức chính quyền địa phương, trong khi mọi người hăng hái đăng kí tham gia thì M không đăng kí. Thấy vậy, N nói:

- Anh M cũng tham gia cuộc thi nha, để tôi ghi tên anh vào danh sách đăng kí.

Nhưng M trả lời rằng:

- Chúng tôi là người dân và không làm việc trong chính quyền địa phương không cần tham gia đâu.

Tình huống 2.

Anh K và chị H tổ chức đám cưới đã lâu nhưng vẫn chưa đăng kí kết hôn. Nhiều lần chị H giục anh K đi đăng kí kết hôn thì anh lại bảo:

- Đăng kí kết hôn chỉ là thủ tục, anh với em ở với nhau bao lâu nay rồi còn gì.

Cho đến khi con đầu lòng của anh chị chào đời, cần phải đăng kí khai sinh thì anh K mới thực hiện việc đăng kí kết hôn. Khi đến đăng kí kết hôn tại Uỷ ban nhân dân cấp xã, vợ chồng anh K được cán bộ tư pháp - hộ tịch tận tình hướng dẫn các thủ tục và trình tự thực hiện. Sau khi được cấp Giấy chứng nhận kết hôn, anh đã đăng kí khai sinh cho con. Anh K nhận ra đăng kí kết hôn là thủ tục cần thiết để xác lập quan hệ giữa vợ và chồng trong hôn nhân.

Câu hỏi:

- Cho biết nhận xét của em về quan điểm của nhân vật trong 2 tình huống trên.

- Hãy chia sẻ cùng bạn những hoạt động tìm hiểu về chính quyền địa phương mà em đã tham gia.

- Cho biết những thủ tục hành chính mà em hoặc người thân đã thực hiện tại chính quyền địa phương.

Giải nhanh:

• Tình huống 1: Anh M suy nghĩ như vậy là không đúng vì người dân, mặc dù không làm việc trong chính quyền địa phương, cũng nên có ý thức tìm hiểu về luật tổ chức chính quyền của địa phương mình để tham gia giám sát công việc của các cán bộ địa phương, kịp thời phán ánh nếu có bất kì sai phạm nào.

• Tình huống 2: Anh K đã không tuân thủ đầy đủ các thủ tục hành chính, bỏ qua việc đăng kí kết hôn. 

Vận dụng

Câu 1: Em hãy thực hiện 1 bài viết (khoảng 300 chữ) bày tỏ về quyền học tập để gửi tới đại biểu Hội đồng nhân dân cấp huyện nơi em sinh sống.

Giải nhanh:

I. Mở bài:

  Giới thiệu về quyền học tập: Quyền học tập là một quyền tối quan trọng, là loại quyền trong lĩnh vực văn hóa và liên quan đến tất cả các quyền kinh tế, xã hội. Xét theo khía cạnh nào đó, đây cũng là quyền dân sự và quyền chính trị bởi quyền giáo dục được xem là trung tâm để thực thi một cách có hiệu quả tất cả các quyền trên.

II. Thân bài:

- Trình bày quan điểm về quyền học tập:

 + Học tập là quyền lợi:

• Nhà nước luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất để mọi công dân đều có thể đi học

• Mọi người, thuộc mọi tầng lớp, tôn giáo. lứa tuổi...đều có quyền được học

 + Học tập là nghĩa vụ:

• Học tập là nhiệm vụ thiết yếu của một công dân để trở thành người tài, góp phần vào công cuộc xây dựng đất nước

• Học sinh, sinh viên là những bạn trẻ, có nhiều ước mơ, hoài bão và có đủ trí lực cũng như khả năng học tập tốt.

- Đưa ra những nhận xét của bản thân về việc thực hiện quyền học tập ở địa phương

III. Kết bài:

- Khẳng định ý nghĩa của quyền học tập đối với sự phát triển của xã hội.

Câu 2: Em hãy thiết kế một khẩu hiệu tuyên truyền về thực hiện nghĩa vụ công dân trong bảo vệ và xây dựng chính quyền địa phương.

Gợi ý: Hình thức thiết kế trên infographic, tờ gấp,...

Giải nhanh: