BÀI 18: HỆ THỐNG PHÁP LUẬT VÀ VĂN BẢN PHÁP LUẬT VIỆT NAM

Mở đầu

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình dưới đây và thực hiện yêu cầu.

- Em hãy chia sẻ hiểu biết về một trong năm văn bản trên.

Giải nhanh:

1. Hiến pháp:

- Là một hệ thống cao nhất của pháp luật quy định những nguyên tắc chính trị căn bản và thiết lập thủ tục, quyền hạn, trách nhiệm của một chính quyền.

- Hiến pháp là đạo luật cơ bản nhất của một nhà nước, nó thể hiện ý chí và nguyện vọng của tuyệt đại đa số nhân dân tồn tại ở trong hoặc ngoài nhà nước đó, nhưng vẫn là nhân dân thuộc nhà nước đó.

Khám phá

Câu 1: Em hãy quan sát sơ đồ, đọc trường hợp và trả lời câu hỏi.

Trường hợp.

Khi thảo luận về hệ thống pháp luật, bạn A, học sinh lớp 10C có quan điểm:

- Hệ thống pháp luật là toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành.

Bạn B không đồng ý mà cho rằng:

- Hệ thống pháp luật là tổng thể các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành.

Thấy 2 bạn tranh luận vẫn chưa thể thuyết phục nhau, cô giáo liền nói:

- Thực ra, quan điểm của A và B đều đúng nhưng chưa đầy đủ. Hệ thống pháp luật là tổng thể các quy phạm pháp luật có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, được phân định thành chế định pháp luật và các ngành luật; được thể hiện trong hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành theo trình tự, thủ tục nhất định.

Câu hỏi:

Hệ thống pháp luật cấu thành từ những yếu tố nào? Cho ví dụ minh hoạ từng yếu tố.

Giải nhanh:

Hệ thống pháp luật cấu thành từ các yếu tố: ngành luật; Chế định pháp luật; Quy phạm Luật.

Câu 2: Em hãy quan sát bảng dưới đây và trả lời câu hỏi.

- Hệ thống pháp luật Việt nam có bao nhiêu ngành luật và đó là những ngành luật nào?

- Em có những hiểu biết gì về một trong các ngành luật kể trên?

Giải nhanh:

• Luật Hiến pháp
• Luật Hành chính
• Luật Hình sự
• Luật Tố tụng hình sự
• Luật Dân sự
• Luât Tố tụng dân sự
• Luật Hôn nhân và gia đình
• Luật Kinh tế
• Luật Tài chính
• Luật Ngân hàng
• Luật Đất đai
• Luật lao động

Câu 3: Em hãy quan sát bảng, đọc thông tin sau đây và trả lời câu hỏi

THÔNGTIN. 

Điều 2: Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2020 quy định: “Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản có chứa quy phạm pháp luật, được ban hành theo đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định trong Luật này” Như vậy, văn bản quy phạm pháp luật phải do các cơ quan có thẩm quyền ban hành theo quy định của pháp luật. Nội dung các văn bản quy phạm pháp luật chứa đựng các quy phạm pháp luật, được áp dụng nhiều lần trong đời sống xã hội.

- Theo em, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật Việt Nam được cấu trúc như thế nào?

Tình huống.

Trong giờ học môn Giáo dục kinh tế và pháp luật, giáo viên yêu cầu học sinh lấy ví dụ để phân biệt văn bản quy phạm pháp luật và văn bản áp dụng pháp luật. A xung phong phát biểu:

- Thưa cô, quyết định xử phạt hành chính là văn bản quy phạm pháp luật ạ.

B trả lời:

- Thưa cô, theo em quyết định xử phạt vi phạm hành chính không phải là văn bản quy phạm pháp luật mà là văn bản áp dụng pháp luật. Vì đây là văn bản chứa đựng các quy tắc xử sự cá biệt được ban hành dựa trên các văn bản quy phạm pháp luật, có nội dung áp dụng đối với cá nhân, tổ chức xác định được thực hiện 1 lần trong thực tiễn.

Cả hai tranh luận khá sôi nổi những vẫn chưa tìm được câu trả lời thoả đáng.

- Em đồng ý với ý kiến của A hay B? Vì sao?

- Theo em, làm thế nào để phân biệt văn bản quy phạm pháp luật và văn bản áp dụng pháp luật?

Giải nhanh:

Thông tin:

 Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật Việt Nam chứa vác quy phạm pháp luật, được ban hành theo đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định của pháp luật, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau về nội dung, hiệu lực pháp lí.

Tình huống:

- Em đồng ý với ý kiến của B 

* Giải thích: quyết định xử phạt hành chính mang tính chất cá biệt đối với những quan hệ cụ thể, cá biệt nhằm xác định quyền và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức nhất định.

Câu 4: Em hãy quan sát hành vi được mô tả trong các bức tranh dưới đây và trả lời câu hỏi.

- Học sinh trung học phổ thông nên có thái độ như thế nào đối với những hành vi vi phạm pháp luật?

Giải nhanh:

- Học sinh THPT nên tìm hiểu và nghiêm túc chấp hành những quy định của pháp luật như: 

• Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông.
• Chấp hành quy định của Luật Giao thông đường bộ.

Luyện tập

Câu 1: Em hãy cho biết những nhận định sau đây đúng hay sai. Vì sao?

a. Chế định pháp luật là một hệ thống các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội cùng loại, trong một lĩnh vực nhất định của đời sống xã hội.

b. Hệ thống pháp luật chính là hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật.

c. Trong hệ thống pháp luật có sự thể hiện đầy đủ các ngành luật, các chế định luật, các quy phạm pháp luật là biểu hiện của tính phù hợp của hệ thống pháp luật.

d. Hương ước, tập quán địa phương là văn bản quy phạm pháp luật.

Giải nhanh:

- Những nhận định đúng là: a, b. Những nhận định sai là c, d.

* Giải thích:- Chế định pháp luật là tập hợp các quy phạm pháp luật thuộc một ngành luật điều chỉnh một nhóm quan hệ xã hội cùng loại.

Câu 2: Em hãy xác định văn bản quy phạm pháp luật trong các văn bản pháp luật dưới đây:

a. Bản án hình sự của Toà án nhân dân huyện X.

b. Quyết định của Hiệu trưởng Trường Đại học T về việc ban hành Nội quy Kí túc xá sinh viên.

c. Luật Du lịch.

d. Quyết định của Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh Y về việc thành lập Ban chỉ đạo phòng chống dịch cúm gia cầm trên địa bàn tỉnh Y.

đ. Nghị định của Chính phủ về việc xử lí kỉ luật công chức.

e. Chỉ thị của Bộ trưởng Bộ y tế về việc phát động phong trào thi đua trong ngành y tế.

Giải nhanh:

C

Câu 3: Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi.

A và B là đôi bạn học lớp 10B, trường Trung học phổ thông C và thường cùng nhau đi học bằng xe đạp điện của A. Trên đường đi học, hai bạn gặp đèn đỏ, A nói với B:

- Sao vẫn có người không dừng lại khi có tín hiệu đèn đỏ, B nhỉ?

B đáp:

- Mình không biết nữa, có lẽ họ không thấy hoặc cố tình vượt. Tuy nhiên, vượt đèn đỏ dễ gây tại nạn, rất nguy hiểm, là vi phạm pháp luật. Chúng ta đã được học điều này rồi nhỉ?

A tiếp lời:

- Đúng rồi! Là học sinh, chúng ta nên có ý thức tuân thủ pháp luật.

Câu hỏi:

- Em có nhận xét gì về quan điểm của A và B?

- Những hành vi nào của học sinh trung học phổ mà em cho là vi phạm pháp luật? Theo em, để hạn chế những hành vi này, học sinh cần nâng cao ý thức pháp luật của mình bằng những hoạt động nào?

Giải nhanh:

- Quan điểm của A và B là đúng, thể hiện ý thức tuân thủ pháp luật,

- Những hành vi của học sinh THPT em cho là vi phạm pháp luật:

• Tham gia giao thông không đội mũ bảo hiểm
• Gian lận trong thi cử

- Để hạn chế những hành vi này, học tinh nên tích cực tham gia các hoạt động, phong trào tìm hiểu pháp luật ở trường, khu phố,... 

Vận dụng

Câu 1: Em hãy sưu tầm từ 3 đến 5 văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực giáo dục và cho biết cơ quan ban hành, mục đích ban hành, đối tượng và phạm vi áp dụng văn bản.

Giải nhanh:

Câu 2: Em hãy thiết kế một sản phẩm có nội dung văn bản pháp luật Việt Nam.

Gợi ý: Sản phẩm có thể dưới hình thức như: vẽ tranh, áp phích, banner,... 

Giải nhanh: