BÀI 20. ĐẠI VIỆT THỜI LÊ SƠ (1428- 1527)

1. Nhà Lê sơ thành lập

Câu 1: 

- Em hãy mô tả những nét chính về sự thành lập nhà Lê sơ.

- Đọc tư liệu 20.3 và cho biết chủ trương bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của triều Lê sơ thể hiện như thế nào qua lời căn dặn của vua Lê Thánh Tông?

Đáp án chuẩn:

- Sau chiến thắng của khởi nghĩa Lam Sơn vào tháng 4/1428, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, khôi phục quốc hiệu Đại Việt và đặt đô ở Thăng Long. 

- Nhà Lê sơ tiếp tục củng cố chế độ phong kiến tập quyền bằng việc hoàn thiện chính quyền từ trung ương đến địa phương, tăng cường xây dựng quân đội và ban hành các luật pháp nhằm bảo vệ chủ quyền quốc gia và biên giới.

2. Tình hình kinh tế - xã hội

Câu 1: 

- Em hãy trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Lê sơ. Em có ấn tượng với thành tựu kinh tế nào nhất? Lí giải sự lựa chọn của em.

- Xã hội thời Lê sơ có những tầng lớp căn bản nào? Tầng lớp nào là lực lượng sản xuất chính?

- Đọc tư liệu 20.5, theo em những biện pháp được nêu trong bộ Quốc triều hình luật đó có giúp ổn định trật tự xã hội thời Lê sơ không?

Đáp án chuẩn:

*Tình hình kinh tế thời Lê sơ:

- Nông nghiệp phục hồi và phát triển nhờ các chính sách tiến bộ như quân điền, chia ruộng đất công.

- Đông Kinh trở thành trung tâm kinh tế sầm uất với 36 phố phường, kết hợp sản xuất và buôn bán.

- Các làng nghề thủ công như gốm Chu Đậu, đồ gốm Đại Bái phát triển chuyên nghiệp và văn hoá đặc sắc.

*Xã hội thời Lê sơ:

- Bao gồm các tầng lớp như quý tộc, nông dân, thương nhân, thợ thủ công và nô tì.

- Nông dân là lực lượng chính trong sản xuất, cống hiến thuế và phục vụ theo lệnh của địa chủ và quan lại.

3. Tình hình văn hóa, giáo dục

Câu 1: 

- Kể tên những thành tựu tiêu biểu về văn học, khoa học và nghệ thuật thời Lê sơ.

- Giáo dục thời Lê sơ có bước phát triển như thế nào so với thời Trần?

- Quan sát tư liệu 20.6 kết hợp đọc thông tin trong bài, em hãy cho biết nhà Lê dựng bia Tiến sĩ trong Văn Miếu nhằm mục đích gì?

Đáp án chuẩn:

*Về văn học:

- Văn học chữ Hán: Đặc biệt nổi bật với các tác phẩm như "Bình Ngô đại cáo" của Nguyễn Trãi và "Quỳnh uyển cửu ca" của Lê Thánh Tông.

- Văn học chữ Nôm: Gồm "Quốc Âm thi tập" của Nguyễn Trãi và "Hồng Đức quốc âm thi tập" của Lê Thánh Tông.

* Về khoa học và sử học:

- Sử học: Ngô Sỹ Liên viết "Đại Việt sử ký toàn thư".

- Địa lý: Có bộ "Dư địa chí" và "Hồng Đức bản đồ".

- Y học: Phan Phu Tiên viết "Bản thảo thực vật toát yếu".

- Toán học: Lương Thế Vinh có "Đại thành toán pháp" và Vũ Hữu có "Lập thành toán pháp".

* Về nghệ thuật và giáo dục:

- Âm nhạc: Nhã nhạc cung đình được chính thức quy định, và các loại hình nghệ thuật như chèo, tuồng phát triển mạnh.

- Điêu khắc: Phát triển với phong cách sử dụng đá, trau chuốt tỉ mỉ, khối hình hoà quyện trong không gian.

* Về giáo dục:

- Giáo dục theo Nho giáo: Nho giáo chiếm vị trí độc tôn, các sách của đạo Nho được dùng trong giáo dục.

- Văn Miếu và bia Tiến sĩ: Lê Thái Tổ dựng lại Quốc Tử Giám để vinh danh các trí thức Nho học đỗ đạt, ghi tên họ lên bia Tiến sĩ làm gương sáng cho hậu thế.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy cho biết các vua nhà Lê sơ đã có những biện pháp gì để khẳng định và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải của Đại Việt.

Đáp án chuẩn:

- Nhà Lê sơ đã ban hành Quốc triều hình luật, ngoài những điều luật bảo vệ vua và chế độ phong kiến thì bộ luật chú trọng bảo vệ chủ quyền quốc gia.

- Triều Lê sơ cũng chú trọng xây dựng quân đội mạnh, tiếp tục duy trì chính sách "ngụ binh ư nông". 

Câu 2: Lập bảng thống kê về tình hình xã hội và văn hoá thời Lê sơ.

Đáp án chuẩn:

Câu 3: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy giới thiệu một số danh nhân văn hoá tiêu biểu thời Lê sơ.

Đáp án chuẩn:

Trong thời kỳ Lê sơ, có những danh nhân văn hoá tiêu biểu như:

- Nguyễn Trãi (1380 - 1420): Anh hùng giải phóng dân tộc, để lại các tác phẩm văn học như Quân trung từ mệnh tập và Bình Ngô đại cáo.

- Vua Lê Thánh Tông (1442 - 1497): Vị vua nổi tiếng với di sản văn học như Hồng Đức quốc âm thi tập và Quỳnh uyển cửu ca.

Câu 4: Năm 1484, Thân Nhân trung theo lệnh của vua Lê Thánh Tông đã soạn lời văn cho bia Tiến sĩ đầu tiên khoa Nhâm Tuất (năm 1442) ở Văn Miếu, trong đó có câu: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia". Theo em, câu nói này có ý nghĩa gì? Hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của mình.

Đáp án chuẩn:

"Câu nói 'Hiền tài là nguyên khí quốc gia' thể hiện sự khẳng định về vai trò của những người có tài năng và đạo đức trong xã hội. Họ không chỉ có trí tuệ, sáng suốt mà còn có phẩm chất cao đẹp. Những cá nhân này là nền tảng quan trọng giúp cho đất nước phát triển và thịnh vượng. Tài năng và đức độ phải đi đôi với nhau để xây dựng một xã hội đẹp đẽ và phát triển bền vững.