BÀI 14. CÔNG CUỘC XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT NƯỚC THỜI NGÔ- ĐINH- TIỀN LÊ (938- 1009)

1. Ngô Quyền dựng nền độc lập

Câu 1: Em hãy nêu những việc làm thể hiện ý thức độc lập tự chủ của Ngô Quyền trong xây dựng đất nước. 

Đáp án chuẩn:

- Năm 939, Ngô Quyền tự xưng vương, từ chức Tiết Độ sứ và đặt đô ở Cổ Loa.

- Ngô Quyền thiết lập chính quyền mới, với vua đứng đầu triều đình và các quan văn võ cử tướng lĩnh trấn giữ các châu quan trọng tại địa phương.

2. Công cuộc thống nhất đất nước của Đinh Bộ Lĩnh và sự thành lập nhà Đinh

Câu 1: 

- Vì sao gọi tình hình đất nước cuối thời Ngô là "Loạn 12 sứ quân"?

- Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước trong hoàn cảnh nào? Trình bày nét chính về công cuộc thống nhất đất nước của ông.

Đáp án chuẩn:

- Tình hình đất nước sau Ngô Quyền: Đất nước rơi vào tình trạng "Loạn 12 sứ quân" sau khi Ngô Quyền mất, với các hào trưởng địa phương tranh giành quyền lực trung ương.

- Đinh Bộ Lĩnh và công cuộc thống nhất: Năm 965, Đinh Bộ Lĩnh nổi lên tại Ninh Bình và được gọi là Vạn Thắng Vương. Trong 2 năm (966-967), ông dẹp yên "Loạn 12 sứ quân" bằng sức mạnh quân sự và chiến lược khôn ngoan.

3. Cuộc kháng chiến chống Tống thời Tiền Lê (năm 981)

Câu 1: Dựa vào lược đồ 14.9, em hãy mô tả nét chính về cuộc kháng chiến chống Tống thời Tiền Lê (năm 981).

Đáp án chuẩn:

- Hoàn cảnh lịch sử:

+ Cuối thời Đinh, nội bộ triều đình lục đục, chia rẽ.

+ Năm 979, Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị ám hại, Đinh Toàn nối ngôi khi mới 6 tuổi.

- Diễn biến:

+ Đầu năm 981, Hầu Nhân Bảo chỉ huy quân Tống theo hai đường thuỷ, bộ tấn công Đại Cồ Việt.

+ Lê Hoàn trực tiếp lãnh đạo kháng chiến, tổ chức mai phục, chặn đánh địch ở Lục Đầu Giang, Bạch Đằng, Tây Kết,...

- Kết quả: 

+ Hầu Nhân Bảo tử trận, quân Tống đại bại phải rút về nước.

+ Đại Cồ Việt giữ vững được nền độc lập

4. Tổ chức chính quyền thời Đinh - Tiền Lê

Câu 1: Mô tả và nêu nhận xét về tổ chức chính quyền thời Đinh - Tiền Lê.

Đáp án chuẩn:

* Thời Đinh:

- Vua đứng đầu triều đình trung ương, với hai ban văn võ và các cao tăng hỗ trợ.

- Đinh Tiên Hoàng cử tướng lĩnh thân cận để giữ các chức vụ chủ chốt.

- Tổ chức chính quyền địa phương bao gồm các cấp: đạo (châu), giáp, xã, hoàn thiện từ trung ương đến địa phương.

* Thời Tiền Lê:

- Vua đứng đầu chính quyền trung ương, phong vương cho các con và cử đi trấn giữ các nơi quan trọng.

- Thái sư, đại sư và các quan văn võ hỗ trợ vua trong công việc quản lý nước.

- Tổ chức hành chính từ trung ương xuống cấp: phủ, châu, giáp, đơn vị cơ sở là xã.

5. Đời sống xã hội, văn hóa thời Ngô - Đinh - Tiền Lê

Câu 1: Đời sống xã hội, văn hoá thời Ngô - Đinh - Tiền Lê có điểm gì nổi bật? 

Đáp án chuẩn:

* Đời sống xã hội: Xã hội được chia thành hai bộ phận: thống trị và bị trị, có địa vị chính trị và kinh tế khác nhau.

  + Tầng lớp thống trị: Bao gồm vua, quan lại và một phần nhà sư, đạo sĩ.

  + Tầng lớp bị trị: Gồm nông dân, thợ thủ công, thương nhân và nô tì.

* Văn hoá:

  + Tôn giáo: Nho giáo chưa phát triển, trong khi Phật giáo được truyền bá rộng rãi.

    - Chùa được xây dựng ở nhiều nơi.

    - Nhà sư, đạo sĩ thường được tôn trọng, tham gia quản lí đất nước và dạy học ở chùa.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Câu 1: Năm 939, Ngô Quyền xưng vương, chọn Cổ Loa làm kinh đô. Giải thích về quyết định này, nhiều ý kiến cho rằng Ngô Vương muốn tiếp nối truyền thống nước Âu Lạc xưa. Em có đồng ý với ý kiến này không? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

Ngô Quyền xưng vương và đóng đô ở Cổ Loa nhằm khẳng định sự trở về với nguồn gốc dân tộc, tiếp tục công cuộc xây dựng và bảo vệ độc lập của Văn Lang - Âu Lạc. Hành động này cắt đứt sự ảnh hưởng của triều đình phương Bắc và thể hiện quyết tâm giữ vững độc lập quốc gia. 

Câu 2: Hãy hoàn thiện các thông tin ở cột sự kiện (A) tương ứng với (B) theo nội dung dưới đây.

Đáp án chuẩn:

Câu 3: Hãy chọn và giới thiệu một nhân vật lịch sử đã có công dựng nước hoặc giữ nước thời Ngô, Đinh, Tiền Lê. Điều gì khiến em khâm phục, muốn học tập và noi gương nhân vật đó? Hãy nêu ý kiến và giải thích. 

Đáp án chuẩn:

Ngô Quyền là một hình ảnh rất đặc trưng về tinh thần yêu nước và quyết tâm chống lại kẻ thù xâm lược, đồng thời là một biểu tượng trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Việc ông lập nên nhà nước đầu tiên độc lập và quân chủ của Đại Việt đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử dân tộc, khẳng định sự tự chủ và chủ quyền của dân tộc trước các thế lực xâm lược.