Slide bài giảng sinh học 10 kết nối bài 21: Trao đổi chất, sinh trưởng và sinh sản ở vi sinh vật

Tóm lược nội dung

BÀI 21 - TRAO ĐỔI CHẤT, SINH TRƯỞNG VÀ SINH SẢN Ở VI SINH VẬT

III. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG CỦA QUẦN THỂ VI SINH VẬT

Câu 1: Trình bày ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài đến sự sinh trưởng của vi sinh vật. Con người đã ứng dụng những hiểu biết này như thế nào trong lĩnh vực y tế và đời sống hằng ngày? Cho một vài ví dụ minh hoạ.

Trả lời rút gọn:

Ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài đến sự sinh trưởng của vi sinh vật:

• Các yếu tố vật lý:

- Các yếu tố hóa học:

+ Chất dinh dưỡng: Các loài vi sinh vật chỉ có thể tồn tại và sinh sản trong môi trường có các chất dinh dưỡng như protein, carbohydrate, lipid, ion khoáng,...

+ Chất ức chế: Một số chất hoá học có khả năng ức chế sự sinh trưởng của vi sinh vật theo các cơ chế khác nhau:

Câu 2: Nêu tác dụng của kháng sinh trong việc điều trị các bệnh do vi sinh vật gây ra. Thế nào là hiện tượng kháng kháng sinh, nêu nguyên nhân và tác hại của hiện tượng này.

Trả lời rút gọn:

- Tác dụng của kháng sinh trong việc điều trị các bệnh do vi sinh vật gây ra: 

+ Tiêu diệt hoặc kiềm hãm sự phát triển của vi khuẩn, từ đó giảm đáp ứng viêm gây ra bởi vi khuẩn.

- Kháng sinh là hiện tượng khi vi khuẩn phát triển kháng lại thuốc kháng sinh, làm cho việc điều trị nhiễm khuẩn trở nên khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu là do sử dụng không đúng hoặc tự y áp dụng thuốc, cũng như lây từ động vật. Hậu quả là điều trị trở nên phức tạp, kéo dài, tăng nguy cơ tái phát và ảnh hưởng xấu tới sức khỏe và chi phí y tế.

Câu 3: Loét dạ dày từng được cho là do ăn nhiều thức ăn cay hoặc căng thẳng thần kinh, nay được biết là do vi khuẩn (Helicobacter pylori) gây ra. Với phát hiện mới này, việc điều trị loét dạ dày đã thay đổi như thế nào?

Trả lời rút gọn:

- Đối với viêm loét dạ dày, các biện pháp điều trị trước đây tập trung vào thay đổi lối sống và chế độ ăn uống, bao gồm tập thể dục, giảm căng thẳng, và ăn uống cân bằng. 

- Tuy nhiên, hiện nay, được biết là viêm loét dạ dày thường do vi khuẩn Helicobacter pylori gây ra.

+ Trong trường hợp nhẹ, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các loại thuốc kháng sinh và các loại thuốc kháng axit để điều trị. Các loại thuốc này giúp kháng lại vi khuẩn, điều chỉnh lượng axit trong dạ dày, và giảm cảm giác đau rát.

+ Đối với trường hợp nặng, phẫu thuật loại bỏ phần dạ dày bị tổn thương có thể được thực hiện.

IV. CÁC HÌNH THỨC SINH SẢN Ở VI SINH VẬT

Câu 1: Vi sinh vật có những hình thức sinh sản nào? Nêu đặc điểm của mỗi hình thức đó và cho ví dụ.

Trả lời rút gọn:

Vi sinh vật có 3 hình thức sinh sản chính gồm: phân đôi, bào tử, nảy chồi.

Đặc điểm của các hình thức sinh sản ở vi sinh vật:

- Hình thức phân đôi là quá trình sinh sản phổ biến nhất ở vi sinh vật, trong đó, một tế bào mẹ phân chia thành hai tế bào con giống nhau. 

+ Vi sinh vật nhân sơ chỉ phân đôi vô tính, trong khi vi sinh vật nhân thực có thể phân đôi hữu tính theo cách tiếp hợp. 

+ Ví dụ cho hình thức này là trùng giày, trùng roi, và trùng amip.

- Sinh sản bằng bào tử:

+ Nấm có khả năng sinh sản bằng bào tử dạng vô tính hoặc hữu tính, vi khuẩn cũng có thể sinh sản nhờ ngoại bào tử.

+ Ví dụ: Bào tử đốt ở xạ khuẩn, bào tử đính ở nấm,…

- Nảy chồi là phương thức sinh sản vô tính đặc trưng của một số ít vi sinh vật.

+ Trong hình thức này, một cá thể con sẽ dần hình thành ở một phía của cá thể mẹ và sau khi trưởng thành, nó sẽ tách ra thành một cá thể độc lập. Khác với phân đôi, một cá thể mẹ có thể nảy chồi ra nhiều cá thể con. 

+ Ví dụ cho hình thức này là vi khuẩn quang dưỡng màu tía và nấm men.

Câu 2: Các hình thức sinh sản của vi sinh vật nhân sơ (vi khuẩn) có gì khác so với vi sinh vật nhân thực (vi nấm)?

Trả lời rút gọn:

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Trong môi trường nuôi cấy không liên tục, số lượng tế bào vi khuẩn tăng nhanh nhất pha nào?

A. Pha luỹ thừa.             B. Pha cân bằng.                 

C. Pha suy vong.                      D. Pha tiềm phát.

Trả lời rút gọn:

Trong môi trường nuôi cấy không liên tục, số lượng tế bào vi khuẩn tăng nhanh nhất pha luỹ thừa.

Câu 2: Hãy giải thích vì sao người ta có thể điều khiển nhiệt độ, độ ẩm, độ pH, áp suất thẩm thấu để bảo quản thực phẩm.

Trả lời rút gọn:

Có thể kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm, độ pH, và áp suất thẩm thấu để bảo quản thực phẩm. Quá trình sinh trưởng của vi sinh vật bị ảnh hưởng bởi những yếu tố này:

- Nhiệt độ: Ảnh hưởng tới tốc độ sinh trưởng. Nhiệt độ cao gây chết vi sinh vật, nhiệt độ thấp kìm hãm sự sinh trưởng.

- Độ ẩm: Mỗi loại sinh vật có giới hạn độ ẩm riêng

- Độ pH: Ảnh hưởng đến hoạt động sinh học và hình thành ATP

- Áp suất thẩm thấu: Cao có thể gây co nguyên sinh, thấp làm tế bào bị trương nước và vỡ ra.

Câu 3: Vi sinh vật và hoạt động phân giải chất hữu cơ của chúng là nguyên nhân chủ yếu gây hỏng thực phẩm. Dựa vào những kiến thức đã học, em hãy đề xuất một số biện pháp bảo quản thực phẩm.

Trả lời rút gọn:

Một số biện pháp bảo quản thực phẩm:

• Phương pháp đông lạnh
• Hút chân không
•  Đóng hộp, chai, lọ
• Sấy khô
• Hun khói

Câu 4: Hãy giải thích vì sao các bệnh do vi sinh vật gây ra (bệnh tả, nấm,...) dễ xuất hiện và phát triển thành dịch ở vùng nhiệt đới hơn so với vùng ôn đới. Vì sao thực phẩm và đồ dùng ở vùng nhiệt đới rất nhanh bị hỏng nếu không được bảo quản đúng cách?

Trả lời rút gọn:

- Các bệnh do vi sinh vật gây ra dễ xuất hiện và phát triển thành dịch ở vùng nhiệt đới hơn so với vùng ôn đới do điều kiện khí hậu thích hợp cho sự phát triển của vi khuẩn. Thời tiết nóng ẩm có thể gây ra rối loạn về điều hòa nhiệt, dẫn tới các tình trạng sức khỏe không tốt và dễ phát triển các bệnh nhiễm trùng.

- Thực phẩm và đồ dùng ở vùng nhiệt đới nhanh chóng hỏng nếu không được bảo quản đúng, vì hầu hết các phản ứng sinh học đều bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ. Nhiệt độ cao ở vùng nhiệt đới tăng cường hoạt động của enzyme và vi sinh vật, làm tăng sự trao đổi chất và sinh trưởng của chúng. Độ ẩm cũng là yếu tố quan trọng, vì vậy thức ăn chứa nhiều nước dễ bị nhiễm khuẩn.

Câu 5: Bạn A bị cảm lạnh, đau họng, ho, sổ mũi, nhức đầu. Để đỡ mất thời gian đi khám, bạn đã ra hiệu thuốc mua thuốc kháng sinh về nhà tự điều trị. Theo em, việc làm của bạn là nên hay không nên? Vì sao?

Trả lời rút gọn:

- Việc sử dụng kháng sinh không cần thiết không nên được khuyến khích, vì chúng chỉ có hiệu quả trong điều trị nhiễm khuẩn, không phải các bệnh do virus như cảm cúm. 

- Khi cảm lạnh không kèm nhiễm khuẩn, việc sử dụng kháng sinh không chỉ không có tác dụng điều trị mà còn có thể gây ra các tác dụng phụ như chóng mặt, buồn nôn, nhiễm trùng nấm men hoặc tiêu chảy. 

- Ngoài ra, sử dụng kháng sinh không cần thiết cũng làm tăng nguy cơ vi khuẩn trở nên kháng thuốc, khiến các lần điều trị sau trở nên không hiệu quả hơn.