Slide bài giảng sinh học 10 cánh diều bài 22 Phương thức lây truyền, cách phòng chống và ứng dụng của virus
Slide điện tử bài 22 Phương thức lây truyền, cách phòng chống và ứng dụng của virus. Trình bày với các hiệu ứng hiện đại, hấp dẫn. Giúp học sinh hứng thú học bài. Học nhanh, nhớ lâu. Có tài liệu này, hiệu quả học tập của học môn Sinh học 10 Cánh diều sẽ khác biệt
Bạn chưa đủ điều kiện để xem được slide bài này. => Xem slide bài mẫu
Tóm lược nội dung
BÀI 22 - PHƯƠNG THỨC LÂY TRUYỀN, CÁCH PHÒNG CHỐNG VÀ ỨNG DỤNG CỦA VIRUS
MỞ ĐẦU
Câu 1: Vì sao giãn cách và đeo khẩu trang (hình 22.1) lại có vai trò quan trọng trong phòng chống dịch viêm đường hô hấp cấp (COVID-19) do SARS-CoV-2 gây ra?
Trả lời rút gọn:
- COVID-19 là bệnh hô hấp cấp tính do virus SARS-CoV-2 gây ra.
- Virus này lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp và tiếp xúc, khi người bệnh hoặc hắt hơi mà không che miệng, phát tán virus vào không khí, và khi người khỏe mạnh tiếp xúc với bề mặt hoặc vật thể nhiễm virus rồi chạm vào mắt, mũi hoặc miệng của mình.
-> Vì vậy, việc giãn cách xã hội và đeo khẩu trang có thể ngăn chặn sự lây lan của virus này.
Câu 2: Giãn cách và đeo khẩu trang có phải là biện pháp cần thiết đối với tất cả các bệnh do virus không? Vì sao?
Trả lời rút gọn:
- Giãn cách xã hội và đeo khẩu trang không phải luôn là biện pháp cần thiết đối với tất cả các bệnh do virus.
- Điều này có lý do vì mỗi loại virus có cách lây truyền đặc trưng của nó. Do đó, biện pháp phòng chống sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại virus, và không phải mọi biện pháp đều phù hợp với mọi loại virus.
I. PHƯƠNG THỨC LAN TRUYỀN VÀ CÁCH PHÒNG, CHỐNG VIRUS GÂY BỆNH Ở THỰC VẬT
Câu 1: Nêu một số thiệt hại do virus gây ra trên cây trồng.
Trả lời rút gọn:
Virus gây thiệt hại trên cây trồng bao gồm:
- Gây bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá, lùn sọc đen,... làm chậm sự phát triển của cây, giảm năng suất và chất lượng sản phẩm của cây lúa.
- Virus khảm thuốc lá tạo ra những vết đốm vàng trên lá, làm chậm sự phát triển của cây và giảm năng suất thu hoạch.
- Gây bệnh xoăn lá ở đủ đủ khiến cây không thể phát triển và ra quả.
Câu 2: Nêu các cách thức virus xâm nhập vào tế bào thực vật.
Trả lời rút gọn:
Virus xâm nhập vào tế bào thực vật qua các cách như côn trùng chích hút và vết xây xát do nông cụ trong quá trình chăm sóc và thu hái, từ đó truyền từ cây này sang cây khác.
Câu 3: Virus có thể lây nhiễm trong cây bằng cách nào?
Trả lời rút gọn:
Virus có thể lây nhiễm trong cây bằng cách lan từ tế bào này sang tế bào khác qua cầu sinh chất hoặc thông qua hệ thống mạch dẫn của cây.
Câu 4: Cây bị nhiễm virus thường có biểu hiện gì? Chúng ta nên làm gì để phòng, chống virus gây bệnh ở thực vật?
Trả lời rút gọn::
- Cây bị nhiễm virus thường có dấu hiệu như lá đốm vàng, đốm nâu, sọc hoặc vằn, xoăn hoặc héo, úa vàng và rụng lá; thân còi cọc và bị lùn.
- Để phòng chống virus, cần chọn giống cây trồng không nhiễm bệnh, tiêu diệt các vector trung gian truyền bệnh và tạo ra giống cây kháng virus.
Vận dụng: Vì sao để hạn chế sự lây truyền của virus gây bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá ở lúa, người ta thường phun thuốc diệt rầy nâu?
Trả lời rút gọn:
Rầy nâu là vector trung gian lây truyền virus gây bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá ở lúa. Một cây lúa khỏe mạnh chỉ cần bị rầy chích hút khoảng 1 giờ cũng có thể nhiễm bệnh. Do đó, để hạn chế sự lây truyền của virus, thường cần phun thuốc diệt rầy nâu.
II. PHƯƠNG THỨC LAN TRUYỀN VÀ CÁCH PHÒNG CHÓNG BỆNH DO VIRUS GÂY RA TRÊN CƠ THỂ NGƯỜI VÀ ĐỘNG VẬT
Câu 5: Phân biệt phương thức lây truyền ngang và lây truyền dọc của virus trên người và động vật?
Trả lời rút gọn:
Lây truyền dọc | Lây truyền ngang |
Là sự lây truyền của virus từ cơ thể mẹ sang cơ thể con thông qua quá trình mang thai, sinh nở, chăm sóc (bú, mớm). | Là sự lây truyền virus từ cơ thể này sang cơ thể khác thông qua hô hấp, tiêu hoá, vết trầy xước, quan hệ tình dục, do vật chủ trung gian truyền bệnh, qua máu,… |
Đại diện: Virus HIV, viêm gan B,… | Đại diện: Virus cúm, virus sởi, virus SARS-CoV-2, virus dại, virus HIV,… |
Câu 6: Con đường lây truyền nào sẽ làm cho virus phát tán trong cộng đồng nhanh nhất? Vì sao?
Trả lời rút gọn:
- Con đường lây truyền qua đường hô hấp là con đường làm cho virus phát tán trong cộng đồng nhanh nhất.
- Khi virus lây truyền qua đường hô hấp, các giọt nước chứa virus phát tán trong không khí, từ đó virus có thể lây lan cho nhiều người trong khu vực tiếp xúc.
Câu 7: Quan sát hình 22.5 và cho biết chúng ta nên làm gì để hạn chế sự lây truyền virus cúm A từ động vật sang người.
Trả lời rút gọn:
Để hạn chế sự lây truyền virus cúm A từ động vật sang người, cần thực hiện những biện pháp sau:
- Tránh ăn thịt gia súc, gia cầm không rõ nguồn gốc và đảm bảo thực phẩm được nấu chín, nước uống được đun sôi. Rửa tay kỹ bằng xà phòng trước khi ăn.
- Không mua, bán các loại gia súc, gia cầm không kiểm định và không rõ nguồn gốc.
- Duy trì sạch sẽ, thoáng mát và có hàng rào cách li trong khu chuồng trại chăn nuôi, tránh tiếp xúc với loài hoang dã.
- Khi phát hiện gia cầm ốm hoặc chết, không tự giết mổ và thông báo ngay cho cơ quan chức năng và đơn vị thú y địa phương.
Luyện tập 1: Hãy cho biết con đường lây truyền của virus HIV, cúm, sởi, dại, viêm gan A theo gợi ý trong bảng 22.1.
Trả lời rút gọn:
Con đường lây truyền virus | Hô hấp | Tiêu hoá | Máu | Vật trung gian | Mẹ sang con | Vết xước |
HIV | x | x | x | |||
Cúm | x | x | ||||
Sởi | x | |||||
Dại | x | x | ||||
Viêm gan A | x |
Luyện tập 2: Hãy đề xuất các biện pháp phòng bệnh để hạn chế sự lây truyền của HIV và virus cúm trong cộng đồng.
Trả lời rút gọn:
Để hạn chế sự lây truyền của HIV, cần thực hiện các biện pháp sau:
- Thực hiện quan hệ tình dục an toàn, sử dụng bảo vệ như bao cao su.
- Tránh sử dụng chung kim tiêm hoặc các dụng cụ có nguy cơ dính máu, thực hiện truyền máu an toàn.
- Giảm số lượng phụ nữ nhiễm HIV có thai ngoài ý muốn, tư vấn và chăm sóc thai nghén an toàn.
- Không kì thị người nhiễm HIV, phát hiện sớm và quản lí tốt người nhiễm HIV.
Để hạn chế sự lây truyền của virus cúm trong cộng đồng, cần thực hiện các biện pháp sau:
- Vệ sinh môi trường bằng thuốc khử trùng, rửa tay thường xuyên, tránh tụ tập nơi đông người.
- Tránh tiếp xúc gần với người bệnh, đeo khẩu trang.
- Giữ ấm cơ thể, rèn luyện thể dục thể thao để tăng cường sức đề kháng.
- Không ăn thịt gia cầm hoặc động vật chết do dịch bệnh.
- Tiêm định kỳ vaccine phòng bệnh cúm cho người và vật nuôi.
Câu 8: Các hình 22.6 và 22.7 là những thông điệp của Bộ Y tế khuyến cáo để phòng chống dịch COVID-19 do SARS-CoV-2 gây ra. Em hãy thảo luận và cho biết tác dụng của những thông điệp này?
Trả lời rút gọn:
Thông điệp 5K ("Khẩu trang - Khử khuẩn - Khoảng cách - Không tập trung - Khai báo y tế") có tác dụng ngăn chặn phương thức lây truyền của SARS-CoV-2. Điều này bao gồm:
- Đeo khẩu trang vải thường xuyên ở nơi công cộng và đeo khẩu trang y tế tại các cơ sở y tế, khu cách ly.
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay, vệ sinh các bề mặt thường xuyên tiếp xúc và giữ vệ sinh nhà cửa.
- Giữ khoảng cách khi tiếp xúc với người khác và tránh tụ tập đông người.
- Thực hiện khai báo y tế.
Thêm vào đó, tiêm vaccine phòng bệnh cũng có tác dụng tăng sức miễn dịch cho cơ thể và bảo vệ khỏi các biến chứng nghiêm trọng nếu mắc phải.
Câu 9: Tại sao tiêm vaccine lại giúp cơ thể phòng bệnh virus chủ động và hiệu quả?
Trả lời rút gọn:
Tiêm vaccine giúp cơ thể phòng bệnh virus một cách chủ động và hiệu quả vì vaccine kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể phù hợp để làm bất hoạt virus. Hệ miễn dịch còn ghi nhớ để đối phó nhanh chóng nếu gặp lại virus tương tự trong tương lai.
Câu 10: Cơ chế nào giúp cơ thể chống lại virus?
Trả lời rút gọn:
- Miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu.
Câu 11: Phân biệt miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu.
Trả lời rút gọn:
Miễn dịch không đặc hiệu | Miễn dịch đặc hiệu |
Là sự bảo vệ ngay lập tức của hệ thống miễn dịch, không cần tiếp xúc với kháng nguyên trước đó. | Là sự bảo vệ của hệ thống miễn dịch chỉ hoạt động khi mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể. |
Là phản ứng chung với tất cả các mầm bệnh nên không đặc hiệu. | Thể hiện tính đặc hiệu đối với từng mầm bệnh. |
Ví dụ: Sự bảo vệ của da và niêm mạc, sự tiêu diệt mầm bệnh của đại thực bào,… | Ví dụ: hình thành kháng thể sau khi đã tiếp xúc với mầm bệnh. |
Vận dụng 2: Em đã làm gì để có sức khỏe tốt? Vì sao giữ gìn cơ thể sạch sẽ, khỏe mạnh lại có tác dụng phòng bệnh do virus?
Trả lời rút gọn:
- Giữ gìn sức khỏe là biện pháp quan trọng để phòng tránh bệnh, bao gồm ăn uống khoa học, sống trong môi trường sạch sẽ và lành mạnh, tập thể dục đều đặn, nghỉ ngơi đủ giấc, và thực hiện các cuộc kiểm tra sức khỏe định kỳ.
- Giữ gìn cơ thể sạch sẽ và khỏe mạnh cũng giúp tăng cường hệ miễn dịch chống lại các tác nhân gây bệnh như virus.
Vận dụng 3: Con người thường làm gì để chủ động kích hoạt miễn dịch đặc hiệu của cơ thể?
Trả lời rút gọn:
Để chủ động kích hoạt miễn dịch đặc hiệu của cơ thể, con người thường chủ động tiêm vaccine.
Câu 12: Nêu các giai đoạn trong chu trình nhân lên của virus. Quan sát hình 22.8 và cho biết thuốc Tamiflu ức chế giai đoạn nào trong chu trình nhân lên của virus cúm A?
Trả lời rút gọn:
Chu trình nhân lên của virus bao gồm các giai đoạn sau:
1. Bám dính: Virus cố định trên bề mặt tế bào chủ.
2. Xâm nhập: Virus trực tiếp đưa vật chất di truyền vào trong tế bào chủ.
3. Sinh tổng hợp: Virus sử dụng vật chất của tế bào chủ để tổng hợp các phân tử protein và nucleic acid.
4. Lắp ráp: Các thành phần của virus hợp nhất với nhau để hình thành cấu trúc nucleocapsid.
5. Giải phóng: Virus phá huỷ tế bào chủ để giải phóng và lây truyền.
Thuốc Tamiflu ức chế giai đoạn lắp ráp (cụ thể là lắp ráp màng bọc) trong chu trình nhân lên của virus cúm A.
Vận dụng 4: Vì sao chúng ta thường gặp khó khăn trong việc chế tạo vaccine phòng virus cúm?
Trả lời rút gọn:
Chế tạo vaccine phòng virus cúm thường gặp khó khăn vì các lý do sau:
- Virus cúm có hệ gene là RNA có tần số và tốc độ đột biến cao, do enzyme polymerase không có cơ chế sửa sai.
- Virus cúm có khả năng tái tổ hợp từ nhiều nguồn khác nhau, dẫn đến sự hình thành các biến chủng.
- Khả năng biến chủng này tạo ra tính kháng thuốc nhanh chóng, gây ra những thách thức trong việc chế tạo vaccine phòng virus cúm.
Slide bài giảng lớp 10 cánh diều
Slide bài giảng lớp 10 chân trời sáng tạo
Slide bài giảng lớp 10 kết nối tri thức
