Slide bài giảng sinh học 10 cánh diều bài 14 Giảm phân

Tóm lược nội dung

BÀI 14 - GIẢM PHÂN

MỞ ĐẦU

Câu 1: Bằng cơ chế nào mà bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội (2n) của loài sinh sản hữu tính được duy trì nguyên vẹn từ thế hệ này sang thế hệ khác?

Trả lời rút gọn:

Nhờ sự kết hợp của 3 cơ chế nguyên phân, giảm phân và thụ tinh, bộ NST lưỡng bội 2n của loài sinh sản hữu tính được duy trì nguyên vẹn từ thế hệ này sang thế hệ khác như sau:

- Cơ chế giảm phân tạo ra các giao tử có bộ NST giảm đi một nửa (n). Sau đó, sự kết hợp của 2 giao tử (n) trong quá trình thụ tinh tạo thành hợp tử (2n), khôi phục lại bộ NST 2n đặc trưng của loài.

- Tế bào hợp tử 2n trải qua nhiều lần nguyên phân và biệt hóa tế bào phát triển thành cơ thể đa bào trưởng thành.

I. QUÁ TRÌNH GIẢM PHÂN VÀ THỤ TINH

Câu 1: Giảm phân là gì?

Trả lời rút gọn:

Giảm phân là hình thức phân chia của các tế bào sinh dục chín để tạo thành các giao tử có bộ nhiễm sắc thể giảm đi một nửa so với tế bào mẹ ban đầu.

Câu 2: Quan sát hình 14.1 và Trả lời rút gọn câu hỏi:

a) Để tạo ra 4 tế bào con, cần mấy lần phân chia từ một tế bào ban đầu?

b) Hãy so sánh bộ nhiễm sắc thể ban đầu và bộ nhiễm sắc thể của các tế bào là sản phẩm của các lần phân chia đó?

Trả lời rút gọn:

Để tạo ra 4 tế bào con, cần 2 lần phân chia liên tiếp (bao gồm giảm phân I và giảm phân II) từ một tế bào ban đầu. Khi kết thúc 2 lần phân chia, bộ nhiễm sắc thể của các tế bào con chỉ còn một nửa so với bộ nhiễm sắc thể trong tế bào ban đầu.

Câu 3: Quan sát hình 14.2 và cho biết trước khi bắt đầu giảm phân I, nhiễm sắc thể trong nhân tế bào ở trạng thái đơn hay kép. Đặc điểm này có ý nghĩa gì?

Trả lời rút gọn:

- Trước khi bắt đầu giảm phân I, sau khi nhiễm sắc thể được nhân đôi ở pha S của kì trung gian, nhiễm sắc thể trong nhân tế bào ở trạng thái kép gồm hai chromatid đính với nhau ở tâm động.

- Sự nhân đôi nhiễm sắc thể tạo nên nhiễm sắc thể kép trước khi tiến hành giảm phân đảm bảo rằng mỗi tế bào con sẽ có bộ nhiễm sắc thể giảm đi một nửa so với tế bào mẹ ban đầu.

Câu 4: Quan sát hình 14.3, cho biết:

a) Giảm phân I có các kì nào? Nhiễm sắc thể biến đổi như thế nào ở kì đầu I?

b) Nhận xét về sự sắp xếp của nhiễm sắc thể ở kì giữa I và sự di chuyển của nhiễm sắc thể ở kì sau I.

c) Kết quả của giảm phân I là gì? Hãy so sánh số lượng nhiễm sắc thể của tế bào lúc bắt đầu giảm phân và lúc kết thúc giảm phân I.

d) Kết quả của giảm phân II là gì? So sánh bộ nhiễm sắc thể của tế bào được tạo ra sau giảm phân I và giảm phân II.

Trả lời rút gọn:

a) Trong Giảm phân I:

- Ở kì đầu I, nhiễm sắc thể kép tương đồng bắt đôi và có thể xảy ra trao đổi chéo giữa chúng. Các nhiễm sắc thể dần co xoắn.

b) Trong kì giữa I, các nhiễm sắc thể kép tương đồng được xếp thành 2 hàng trên mặt phẳng xiên đạo của thoi phân bào.

c) Kết quả của Giảm phân I là từ một tế bào 2n ban đầu tạo ra hai tế bào con mang bộ NST n kép. Số lượng nhiễm sắc thể giảm đi một nửa (từ 2n NST kép thành n NST kép) từ khi bắt đầu đến khi kết thúc Giảm phân I.

d) Kết quả của Giảm phân II là tạo ra bốn tế bào con mang bộ nhiễm sắc thể n đơn. Bộ nhiễm sắc thể của tế bào trong Giảm phân I và II có số lượng bằng nhau, nhưng ở Giảm phân I là nhiễm sắc thể kép còn ở Giảm phân II là nhiễm sắc thể đơn.

Luyện tập 1: Nhận xét về sự phân li và tổ hợp của các cặp nhiễm sắc thể tương đồng khác nhau qua các giai đoạn của giảm phân I.

Trả lời rút gọn:

Trong Giảm phân I, các cặp nhiễm sắc thể tương đồng đã phân li độc lập và tổ hợp tự do về hai cực của tế bào, tạo ra các tổ hợp nhiễm sắc thể mới. Điều này dẫn đến sự hiện diện của nhiều loại giao tử khác nhau.

Câu 5: Lập bảng so sánh quá trình nguyên phân và quá trình giảm phân theo gợi ý trong bảng 14.1.

Trả lời rút gọn:

* Giống

- Cả hai đều là hình thức phân bào có sự tham gia của thoi phân bào.

- Đều có một lần nhân đôi DNA ở kì trung gian trước khi phân bào.

- Sự phân chia nhân đều diễn ra theo các kì: kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối.

- Nhiễm sắc thể đều trải qua những biến đổi tương tự như: tự nhân đôi, đóng xoắn, phân li, tháo xoắn. Màng nhân và nhân con đều tiêu biến vào kì đầu và xuất hiện vào kì cuối, thoi phân bào đều tiêu biến vào kì cuối và xuất hiện vào kì đầu.

- Diễn biến các kì của giảm phân II giống với nguyên phân.

Câu 6: Giao tử tham gia vào quá trình tạo ra cơ thể mới có bộ nhiễm sắc thể như thế nào so với tế bào sinh dưỡng? Chúng được hình thành như thế nào?

Trả lời rút gọn:

- Giao tử tham gia vào quá trình tạo ra cơ thể mới có bộ nhiễm sắc thể (n đơn) giảm đi một nửa so với số lượng nhiễm sắc thể (2n đơn) trong tế bào sinh dưỡng.

- Sự hình thành giao tử:

  - Sự hình thành giao tử đực: Tế bào mầm sinh tinh phát triển thành tinh bào bậc một → Tinh bào bậc một tiến hành giảm phân tạo ra tinh tử (tiền tinh trùng) → Các tinh tử hình thành nên giao tử đực (tinh trùng). Từ một tế bào mầm sinh tinh tạo ra 4 tinh trùng.

  - Sự hình thành giao tử cái: Tế bào mầm sinh trứng phát triển thành noãn bào bậc một → Noãn bào bậc một tiến hành giảm phân tạo ra 1 tế bào trứng và 3 thể cực → Tế bào trứng hình thành nên giao tử cái, các thể cực tiêu biến. Từ một tế bào mầm sinh trứng chỉ tạo ra 1 trứng.