Slide bài giảng Ngữ văn 11 kết nối Bài 4 Đọc 1: Lời tiễn dặn

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN: LỜI TIỄN DẶN

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1. Hãy chia sẻ đôi điều về một truyện thơ bạn từng biết hay từng đọc (nhan đề, tác giả, nội dung tác phẩm,...)

Trả lời rút gọn: 

• Nhan đề: Tống Trân Cúc Hoa 

• Tác giả: truyện thơ Nôm khuyết danh 

Nội dung: Chuyện kể rằng, có chàng Tống Trân vốn là con cầu tự, lên ba tuổi thì cha mất. Tám tuổi phải dắt mẹ đi ăn xin khắp làng. Một hôm, hai mẹ con tới một nhà giàu xin ăn. Có một người con gái tên là Cúc Hoa, con nhà Trưởng giả, thương tình đem gạo ra cho. Cha nàng bắt gặp, bèn bắt nàng lấy Tống Trân, sau đó từ con, bỏ rể. Nhưng Cúc Hoa đảm đang chẳng những nuôi được mẹ chồng mà còn đi mời thầy về dạy học cho chồng. Đến kỳ, Tống Trân lên kinh dự thi và đỗ Trạng nguyên. Vua muốn gả công chúa cho Tống Trân nhưng chàng khước từ. Con gái vua tức giận đày chàng sang Tàu 7 năm. Ở nhà Cúc Hoa Bị ép lấy người khác. Biết tin chàng đã xin về trước mà cứu được vợ. Đồng thời công chúa Tàu lúc đấy thương nhớ chàng đã sang nước Việt nhưng gặp nạn và được chàng cứu. Cuối cùng Cúc Hoa đồng ý cho chồng cưới công chúa. Cả ba người sống hạnh phúc mãi về sau.

CH2. Hãy nhớ lại một tác phẩm (thuộc bất kì thể loại nào) có kể một câu chuyện tình yêu đã thực sự gây ấn tượng với bạn. Theo bạn, điều gì khiến tình yêu trở thành đề tài bất tận của văn học?

Trả lời rút gọn: 

Tình yêu Lục Vân Tiên - Kiều Nguyệt Nga là một tình yêu đã thực sự gây ấn tượng.

ĐỌC VĂN BẢN

CH1. Hình dung về bối cảnh câu chuyện.

Trả lời rút gọn: 

Cô gái về nhà chồng

CH2. Chú ý cách diễn tả đầy hình ảnh về tâm trạng của cô gái. 

Trả lời rút gọn: 

Ngoái trông, đau nhớ, ngồi chờ, ngồi đợi,… thể hiện rõ nỗi lòng đau khổ, nhớ thương, quyến luyến của cô gái. 

CH3. Chú ý cách cư xử khác thường nhưng hoàn toàn hợp lí của chàng trai.

Trả lời rút gọn: 

+ Cho anh kề vóc mảnh, quấn quanh vải ủ lấy hương người, lửa đượm xác hơi.

+ Anh bồng nựng con của cô gái “con rồng, con phượng” như chính con của mình

CH 4. Cảm nhận niềm thương xót của chàng trai khi chứng kiến tình cảnh của người yêu ở nhà chồng.

Trả lời rút gọn: 

- Nâng chị dậy, phủi áo, chải tóc khi chị bị chồng đánh ngã lăn miệng cối gạo, bên máng lợn vầy

- Anh đi chặt tre làm ống thuốc cho chị “khỏi đau”

→ Thể hiện sự cảm thông, thương cho số phận của chàng trai, một tình yêu trong sáng, mãnh liệt nhưng không được đáp lại.

CH5. Lời thề nguyền thủy chung được diễn tả như thế nào? 

Trả lời rút gọn: 

- Anh xót xa nói tới nguyện ước chung thủy, son sắt: “đợi tới tháng Năm lau nở/ Đợi mùa nước đỏ cá về… chim tăng ló gọi hè”

“Không lấy nhau được mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông.

Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già”

→ Lời nói nghe ai oán, não nùng khi những lời quyết tâm được thốt ra chứa chan nước mắt, ẩn chứa trong đó quyết tâm sắt đá của hai người yêu nhau

SAU KHI ĐỌC

CH1. Qua hai lời tiễn dặn trong đoạn trích, người đọc có thể nắm bắt được điều gì về bối cảnh của câu chuyện?

Trả lời rút gọn: 

Bối cảnh của câu chuyện là lời tiễn biệt của chàng trai với người con gái mình yêu đi lấy chồng. 

CH2. Lời kể trong đoạn trích là của ai? So với một số tác phẩm viết bằng văn xuôi đã học, lời kể ở đây có điểm gì đặc biệt?

Trả lời rút gọn: 

Lời kể trong đoạn trích là lời của: người con trai.

So với các tác phẩm viết bằng văn xuôi thì lời kể ở đây đặc biệt ở chỗ là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình. 

CH3. Nêu nhận xét về tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng và cách thể hiện tâm trạng ấy trong lời tiễn dặn 1.

Trả lời rút gọn: 

- Trước khi về nhà chồng: trước những lời tiễn dặn của chàng trai khiến cô gái không khỏi đau đớn, bứt rứt trong lòng bởi tình cảm sâu đậm, thắm thiết cùng tấm lòng thủy chung của chàng trai. Đau đớn vì không thể đáp lại thứ tình cảm đó và chỉ có thể chôn dấu trong lòng.

- Khi về đến nhà chồng: cô gái quay trở lại trạng thái bình thường, làm tròn nghĩa vụ của một người vợ, người con dâu và dường như dần vơi đi tình cảm với người yêu của mình.

→ Đó chỉ là những sự suy đoán của chàng trai, anh mong mình có thể vào vai người chồng hiện tại của cô gái, được bày tỏ tình yêu, hạnh phúc của mình với cô, cùng xây dựng tổ ấm cho riêng mình. Qua tâm trạng đó, ta thấy được sự thủy chung, tình yêu mãnh liệt, bất diệt của chàng trai đối với cô gái.

CH4. Qua toàn bộ đoạn trích, hình ảnh chàng trai hiện lên với những đặc điểm gì? Bạn thấy xúc động nhất với những biểu hiện nào của nhân vật này?

Trả lời rút gọn: 

Xúc động nhất là khi chàng trai quyết tâm đưa cô gái trở về đoàn tụ với mình. Bởi lẽ, đó là khi chàng trai thể hiện tình yêu thương vô bờ của mình dành cho cô gái, không còn chấp nhận số phận là cô gái đi lấy chồng nữa mà quyết tâm đưa cô về khi cô bị chồng đánh đập. Đỉnh cao của tình yêu dành cho cô gái, bởi khi đó cô gái vô cùng khổ cực nên quyết định của chàng trai quả là một quyết định đúng đắn và cũng làm cho cô gái cảm nhận rõ hơn về tình cảm chàng trai dành cho mình.

CH5. So sánh nội dung lời thề nguyền thủy chung và cách thể hiện lời thề nguyền ấy trong hai lời tiễn dặn.

Trả lời rút gọn: 

* Giống nhau: đều thể hiện tình cảm, lòng thủy chung son sắt của chàng trai đối với cô gái.

* Khác nhau:

- Lời thề nguyền thứ nhất “Chết ba năm hình còn treo đó… chung một mái, song song.”: Đây là lời thề nguyền đỉnh điểm lấy xuất phát từ cái chết. Chàng trai khẳng định dù trong bất cứ hình dạng, thân phận hay sự vật nào, hai người vẫn sẽ mãi ở bên nhau. Cái chết dường như không còn đáng sợ bởi có sự chung đôi, cùng nhau sánh vai với cô gái, chàng trai đều cảm thấy hạnh phúc và xứng đáng.

- Lời thề thứ hai “Lòng ta thương nhau… không ngoảnh, không nghe.”: Lời thề thủy chung đến đây trở lại bình thường. Không còn là sự chết chóc mà thay vào đó là những lời hy vọng, những niềm mong ước thiết thực hơn “trọn kiếp đến già”, “bền chắc như vàng, như đá”, “trăm lớp nghìn trùng”… Từ đó làm nổi bật lên một niềm tin mãnh liệt vào một tương lai tươi sáng, đó là khi chàng trai và cô gái được ở bên nhau

CH6. Qua tìm hiểu đoạn trích và phần giới thiệu chung về tác phẩm Tiễn dặn người yêu, hãy nêu nhận xét về sự khác nhau giữa một bài thơ trữ tình và một truyện thơ.

Trả lời rút gọn: 

Nội dung của thơ trữ tình là biểu hiện tư tưởng, tình cảm làm sống dậy cái thế giới chủ thể của hiện thực khách quan, giúp ta đi sâu vào thế giới của những suy tư tâm trạng, nỗi niềm.

Nội dung của truyện thơ là vẻ đẹp và tính chất gợi cảm, truyền cảm của thơ có được còn do ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh và nhạc điệu.

CH7. Đoạn trích cho biết điều gì về không gian tồn tại và đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Thái - chủ nhân truyện thơ Tiễn dặn người yêu?

Trả lời rút gọn: 

Không gian núi rừng bình dị, quen thuộc của đồng bào Thái được miêu tả trực tiếp như một tấm phông rộng lớn cùng chia sẻ, đồng cảm với lòng người.

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một đoạn thơ trong văn bản Lời tiễn dặn đã để lại cho bạn những ấn tượng thật sự sâu sắc.

Trả lời rút gọn: 

Tiễn dặn người yêu là một trong những truyện thơ tiêu biểu và đặc sắc trong kho tàng văn học dân gian các dân tộc thiểu số, được bổ sung qua nhiều thế hệ người Thái. Người Thái coi đây là cuốn sách quý nhất trong mọi cuốn sách quý vì nó thể hiện rõ nét cuộc sống và tâm hồn Thái. Mở đầu đoạn trích, chàng trai đã âu yếm gọi cô gái là “người đẹp anh yêu”, “anh yêu em”. Cách xưng hô, cách gọi đậm chất trữ tình, đặc trưng cho lời ăn tiếng nói của đồng bào Thái và mang sắc thái trữ tình sâu sắc. Vẻ đẹp của người con gái Thái được miêu tả bàng một nét phác hoạ chính xác hết sức tài tình : “Xin hãy cho anh kề vóc mảnh” bởi ai đã từng tiếp xúc với người phụ nữ Thái hẳn sẽ ấn tượng với dáng vóc mảnh mai có phần kiêu sa của họ. Truyện thơ khác với các thể loại tự sự văn xuôi ở ưu thế tả người, tả cảnh, tả tình, ơ phần khác của truyện thơ này có một số dòng miêu tả vẻ đẹp của người con gái : “Ngón tay thon lá hành – Đuôi mắt dài như mắt lá trầu xanh”. Chính đoạn thơ này đã trở thành điểm nhấn và là cảm hứng tạo nên đầu đề của truyện thơ Tiễn dặn người yêu. Vì chỉ ở thời điểm này, tình yêu mới bộc lộ được hết sắc độ của nó, với yêu thương, đớn đau, tuyệt vọng và quyết tâm không gì lay chuyển.