Slide bài giảng Kinh tế pháp luật 12 Cánh diều bài 13: Quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hóa

Tóm lược nội dung

_{BÀI 13: QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN VỀ BẢO VỆ DI SẢN VĂN HÓA}

Mở đầu: Em hãy cho biết các hình ảnh dưới đây thể hiện công dân đang thực hiện quyền và nghĩa vụ nào về bảo vệ di sản văn hoá. 

Trả lời rút gọn:

• Hình 1: Công dân đang thực hiện nghĩa vụ bảo vệ và phát huy di sản văn hóa. 
• Hình 2: Công dân đang thực hiện quyền tiếp cận, hưởng thụ các di sản văn hóa vật chất và tinh thần của dân tộc.

1. PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN VỀ BẢO VỆ DI SẢN VĂN HÓA

Câu hỏi: Em hiểu thế nào là quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ di sản văn hóa?

Trả lời rút gọn:

Quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hóa được hiểu như sau:

- Quyền của công dân:

+ Công dân có quyền tiếp cận, hưởng thụ các di sản văn hoá thông qua các hình thức như tham quan, nghiên cứu, và tham gia vào đời sống văn hoá như biểu diễn nghệ thuật, các làn điệu dân ca, và các lễ hội truyền thông.

+ Tổ chức, cá nhân quản lý trực tiếp di sản văn hoá có nghĩa vụ tạo điều kiện thuận lợi cho công dân tham quan, du lịch, và nghiên cứu di sản văn hoá.

- Nghĩa vụ của công dân:

+ Công dân có nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá.

+ Công dân cần thông báo kịp thời địa điểm phát hiện di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, di tích lịch sử - văn hoá, danh lam thắng cảnh.

+ Công dân cần giao nộp di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia do mình tìm được cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền nơi gần nhất.

+ Công dân cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn kịp thời các hành vi phá hoại, chiếm đoạt, sử dụng trái phép di sản văn hoá.

Câu hỏi: Những hoạt động của đời sống tinh thần trong mỗi trường hợp trên thể hiện quyền và nghĩa vụ nào của công dân về bảo vệ di sản văn hoá?

Trả lời rút gọn:

Trường hợp 1 và 2 đều thể hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hoá như sau:

Trường hợp 1:

+ Quyền của công dân: Học sinh được tham quan, tìm hiểu ý nghĩa, lịch sử của các di sản văn hoá. Điều này thể hiện quyền tiếp cận, hưởng thụ di sản văn hoá.

+ Nghĩa vụ của công dân: Khi ghi chép lại các sự kiện, tìm hiểu thêm các tư liệu liên quan đến di tích, học sinh đang thực hiện nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá.

Trường hợp 2:

+ Quyền của công dân: Nhân dân được tham gia vào đời sống tinh thần phong phú, hưởng thụ các sản phẩm tinh thần như những điệu xòe Thái, những bài hát Xoan, những làn điệu dân ca Quan Họ, làn điệu Ví, Giặm Nghệ Tĩnh, giọng hò Huế hay Đờn ca tài tử Nam Bộ. Điều này thể hiện quyền tiếp cận, hưởng thụ di sản văn hoá.

+ Nghĩa vụ của công dân: Khi tham gia vào đời sống tinh thần, nhân dân đang thực hiện nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá.

2. THỰC HIỆN QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN VỀ BẢO VỆ DI SẢN VĂN HÓA

Câu hỏi: 

a. Em hãy cho biết hình ảnh nào trên đây nói về công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hoá. Thực hiện như thế nào?

b. Trong trường hợp trên, nhân dân hai tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hoá như thế nào?

c. Em hãy cho biết trong tình huống bên, C đã vi phạm nghĩa vụ nào của công dân về bảo vệ di sản văn hoá. Vi phạm như thế nào?

d. Hậu quả nào đã đến với C từ hành vi, việc làm của mình? Vì sao?

Trả lời rút gọn:

a. Hình ảnh nói về công dân thực hiện quyền bảo vệ di sản văn hóa: 

+ Hình a: người dân tham quan Đình Tân Trào.

+ Hình c: khu di tích lịch sử văn hóa Cố đô Hoa Lư được mọi người đến tham quan. 

Hình ảnh nói về công dân thực hiện nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hóa: 

+ Hình b: mọi người đang tham gia nhảy điệu Xòe Thái, điều này cho thấy họ đang thực hiện nghĩa vụ phát huy di sản văn hóa. 

+ Hình d: các ca nghệ sĩ đang hát dân ca Ví, Giặm, điều này thể hiện họ đang phát huy di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. 

b. Nhân dân hai tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hoá như sau:

+ Quyền của công dân: Họ đã tham gia vào đời sống tinh thần, hưởng thụ di sản văn hoá thông qua việc tham gia các câu lạc bộ Ví, Giặm.

+ Nghĩa vụ của công dân: Họ đã tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá bằng cách duy trì và phát huy làn điệu dân ca Ví, Giặm trong đời sống văn hoá của cộng đồng.

c. Trong tình huống này, C đã vi phạm nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hoá vì đã buôn bán trái phép cổ vật quốc gia. 

d. Hậu quả đến với C từ hành vi, việc làm của mình là C đã bị công an tỉnh N phát hiện, bắt giữ, thu thập hồ sơ để xử lý theo pháp luật. Có thể C sẽ phải đối mặt với các hình phạt pháp lý như phạt tiền, tịch thu tài sản hoặc thậm chí là tù giam. Bởi vì C đã vi phạm pháp luật về bảo vệ di sản văn hoá, một hành vi được coi là trái pháp luật và có thể gây hại cho giá trị văn hoá của quốc gia.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy nhận xét việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ di sản văn hóa trong mỗi trường hợp dưới đây:

a. Tham gia vào các đội múa, hát, biểu diễn các làn điệu, bài hát dân ca truyền thống dân tộc của địa phương.

b. Tích cực tham quan các di tích lịch sử - văn hoá do nhà trường và địa phương tổ chức.

c. Báo ngay cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi thấy di sản văn hoá bị xâm phạm.

d. Người trực tiếp quản lý di sản văn hóa tạo điều kiện thuận lợi cho khách tham quan, du lịch, nghiên cứu di sản văn hoá.

Trả lời rút gọn:

a: Khi tham gia vào các đội múa, hát, biểu diễn các làn điệu, bài hát dân ca truyền thống dân tộc của địa phương, điều này thể hiện ta đang thực hiện quyền hưởng thụ di sản văn hoá và nghĩa vụ phát huy giá trị di sản văn hoá. 

b: Việc tham quan các di tích lịch sử - văn hoá do nhà trường và địa phương tổ chức giúp tiếp cận và hiểu rõ hơn về di sản văn hóa, đồng thời thể hiện sự tôn trọng và giá trị của di sản văn hoá. 

c: Khi báo ngay cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi thấy di sản văn hoá bị xâm phạm, thể hiện ta đang thực hiện nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hoá. Hành động này giúp ngăn chặn và xử lý kịp thời các hành vi xâm phạm di sản văn hoá.

d: Người trực tiếp quản lý di sản văn hóa tạo điều kiện thuận lợi cho khách tham quan, du lịch, nghiên cứu di sản văn hoá đang thực hiện nghĩa vụ của mình. 

Câu 2: Cộng đồng dân cư ở hai tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh đã coi các làn điệu dân ca Ví, Giặm như một phần cuộc sống và là bản sắc của vùng quê Nghệ An, Hà Tĩnh. Đến nay, trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã thành lập được gần 140 câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm tại 21 huyện, thị xã, với gần 3 000 hội viên, 42 nghệ nhân dân gian, 52 nghệ nhân ưu tú, 1 nghệ nhân nhân dân. Đặc biệt, tại các huyện miền núi như Tương Dương, Con Cuông, Quý Châu, Quế Phong, Kỳ Sơn, ngoài các đặc trưng văn hoá của dân tộc Thái, Thổ, Khơ Mú, Mông, Ơ Đu,... các địa phương này cũng thành lập các câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm. Đây là tiền đề để gìn giữ, bảo tồn, đồng thời khai thác được các giá trị văn hoá đặc sắc của mỗi địa phương trong phát triển du lịch cộng đồng. Ở Hà Tĩnh, để dân ca Ví, Giặm thực sự lôi cuốn giới trẻ, tỉnh Hà Tĩnh cũng tổ chức các hình thức truyền dạy trực tiếp cho các học viên câu lạc bộ, đồng thời dạy dân ca Ví, Giặm trong trường phổ thông. Ngoài ra, duy trì chương trình dạy hát dân ca trên sóng phát thanh và truyền hình ở Nghệ An và Hà Tĩnh.... Đây cũng là một trong những hình thức quảng bá và phổ biến giá trị của dân ca Ví, Giặm tới đông đảo công chúng.

Theo em, các hoạt động giữ gìn dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh trên đây là thực hiện quyền, nghĩa vụ nào của công dân? Giải thích vì sao.

Trả lời rút gọn:

Các hoạt động giữ gìn dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh trên đây thể hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hoá như sau:

- Quyền của công dân:

+ Công dân có quyền tiếp cận, hưởng thụ di sản văn hoá thông qua việc tham gia các câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm, nghe dạy hát dân ca trên sóng phát thanh và truyền hình.

- Nghĩa vụ của công dân:

+ Công dân có nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá. Khi tham gia vào các câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm, họ đang thực hiện nghĩa vụ này bằng cách duy trì và phát huy làn điệu dân ca Ví, Giặm trong đời sống văn hoá của cộng đồng.

Câu 3: Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum có gần 400 học sinh, hầu hết là con em dân tộc thiểu số Xơ Đăng. Từ nhiều năm nay, Ban Giám hiệu nhà trường đã phối hợp với các nghệ nhân truyền dạy Cồng Chiêng - Xoang cho học sinh. Để học sinh có cơ hội trải nghiệm, nhân lên lòng tự hào với văn hóa truyền thống dân tộc mình, Ban Giám hiệu trường Phổ thông Dân tộc Nội trú huyện Tu Mơ Rông động viên học sinh tham gia các hội thi, hội diễn cồng chiêng, đồng thời tạo điều kiện để các em trải nghiệm thực tế tại lễ hội truyền thống của nhiều dân tộc anh em. Cồng Chiêng – Xoang trở thành hoạt động thường xuyên của nhà trường nhằm bảo tồn và phát huy giá trị Cồng Chiêng – Xoang, làm nòng cốt để tham gia các lễ hội trên địa bàn.

(Theo VOV - Tây Nguyên, ngày 27/11/2022)

Em hãy cho biết, hoạt động truyền dạy Cồng Chiêng – Xoang ở trường Phổ thông Dân tộc nội trú huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum là thực hiện quyền và nghĩa vụ nào của công dân về bảo vệ di sản văn hoá? Vì sao?

Trả lời rút gọn:

- Quyền của công dân:

+ Học sinh có quyền tiếp cận, hưởng thụ di sản văn hoá thông qua việc tham gia các hội thi, hội diễn Cồng Chiêng – Xoang, và trải nghiệm thực tế tại lễ hội truyền thống của nhiều dân tộc anh em.

- Nghĩa vụ của công dân:

+ Học sinh có nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá. Khi tham gia vào các hoạt động truyền dạy Cồng Chiêng – Xoang, họ đang thực hiện nghĩa vụ này bằng cách duy trì và phát huy giá trị của Cồng Chiêng – Xoang trong đời sống văn hoá của cộng đồng.

Cụ thể, việc truyền dạy Cồng Chiêng – Xoang cho học sinh giúp họ hiểu rõ hơn về di sản văn hoá của dân tộc mình, đồng thời tạo điều kiện cho họ tiếp cận và hưởng thụ di sản văn hoá này. Bên cạnh đó, việc tham gia các hội thi, hội diễn Cồng Chiêng – Xoang, và trải nghiệm thực tế tại lễ hội truyền thống của nhiều dân tộc anh em cũng giúp học sinh thực hiện nghĩa vụ bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá. Đây là cách thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc bảo vệ di sản văn hoá.

Câu 4: Di tích lịch sử - văn hoá C đã được xếp hạng là di tích lịch sử - văn hoá của tỉnh X, nhiều khách du lịch trong và ngoài nước thường xuyên đến tham quan, du lịch, được cán bộ nhân viên khu di tích tiếp đón, tạo điều kiện thuận lợi cho khách du lịch. Ngoài tham quan, du lịch, nhiều người còn đến đây tìm hiểu, thu thập tư liệu để làm tài liệu nghiên cứu. Đối với khách du lịch muốn thu thập tư liệu nghiên cứu thì những cán bộ quản lý khu di tích lịch sử – văn hoá không muốn cung cấp thông tin, tư liệu và thường từ chối bằng câu: “Tôi không có quyền”.

Trong tình huống này, cán bộ quản lý khu di tích lịch sử - văn hoá có thực hiện đúng nghĩa vụ của mình không? Vì sao?

Trả lời rút gọn:

Trong tình huống này, cán bộ quản lý khu di tích lịch sử - văn hoá không hoàn toàn thực hiện đúng nghĩa vụ của mình. Theo quy định, tổ chức, cá nhân quản lý trực tiếp di sản văn hoá có nghĩa vụ tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân tham quan, du lịch, nghiên cứu di sản văn hoá.

Trong trường hợp này, họ đã tạo điều kiện thuận lợi cho khách du lịch tham quan, du lịch. Tuy nhiên, khi từ chối cung cấp thông tin, tư liệu cho khách du lịch muốn thu thập tư liệu nghiên cứu, họ không thực hiện đúng nghĩa vụ tạo điều kiện cho việc nghiên cứu di sản văn hoá.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy thiết kế một sản phẩm tuyên truyền về quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hoá.

Trả lời rút gọn:

Câu 2: Em hãy cùng các bạn trong nhóm lập kế hoạch khảo sát việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ di sản văn hóa ở nơi em sinh sống.

Trả lời rút gọn:

Bước 1: Xác định mục tiêu khảo sát

- Mục tiêu chính của khảo sát này là để hiểu rõ hơn về việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc bảo vệ di sản văn hoá ở nơi em sinh sống.

Bước 2: Thiết kế bảng câu hỏi khảo sát

- Câu hỏi nên liên quan đến việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc bảo vệ di sản văn hoá. 

+ Bạn có biết về các di sản văn hoá ở nơi bạn sinh sống không?

+ Bạn đã từng tham gia vào các hoạt động bảo vệ di sản văn hoá chưa?

+ Bạn có thấy mình có trách nhiệm trong việc bảo vệ di sản văn hoá không?

Bước 3: Tiến hành khảo sát

- Em có thể tiến hành khảo sát trực tiếp hoặc thông qua các phương tiện truyền thông như email, mạng xã hội, …

Bước 4: Phân tích kết quả khảo sát

- Sau khi thu thập đủ dữ liệu, em cần phân tích kết quả để rút ra những nhận định, đánh giá về việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc bảo vệ di sản văn hoá ở nơi em sinh sống.

Bước 5: Báo cáo kết quả

- Cuối cùng, em cần tổng hợp kết quả khảo sát và những nhận định, đánh giá của mình vào một báo cáo để chia sẻ với mọi người.