Slide bài giảng KHTN 7 cánh diều bài 26: Trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở động vật

Tóm lược nội dung

BÀI 26. TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CÁC CHẤT DINH DƯỠNG Ở ĐỘNG VẬT

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Thực vật có thể tự tổng hợp chất hữu cơ bằng cách quang hợp khi có ánh sáng. Động vật không thể tự tổng hợp chất hữu cơ thư thực vật mà phải lấy chất hữu cơ có sẵn trong thức ăn làm nguyên liệu tổng hợp cần thiết cho cơ thể. Kể tên các loại thức ăn của những động vật sau: gà, ong mật, chó, muỗi anophen, ếch, trâu, giun đất... Động vật thu nhận nước bằng cách nào?

Trả lời rút gọn:

• Các loại thức ăn của những động vật:

• Gà: Thóc, cám, giun đất,...

• Ong mật: Mật hoa.

• Chó: Cơm, cá, xương,...

• Muỗi anophen: ấu trùng,...

• Trâu: cỏ, cám, rau xanh,...

• Động vật thu nhận nước và chất dinh dưỡng thông qua thức ăn, nước uống là chủ yếu.

I. QUÁ TRÌNH TRAO ĐỔI NƯỚC Ở ĐỘNG VẬT

Câu 1: Động vật có nhu cầu nước như thế nào ?

Trả lời rút gọn:

Động vật có nhu cầu nước phụ thuộc vào loài, kích thước cơ thể, độ tuổi, thức ăn, nhiệt độ của môi trường.

Câu 2: Từ thông tin trong bảng 26.1 nhận xét về nhu cầu nước ở một số động vật. Tại sao nhu cầu nước lại khác nhau giữa các động vật và ở các nhiệt độ khác nhau?

Trả lời rút gọn:

Nhu cầu nước ở mỗi loại động vật là khác nhau. Vì mỗi loài có cấu tạo, hoạt động sinh lí và sống trong các điều kiện môi trường khác nhau.

Câu 3: Điều gì sẽ xảy ra nếu mỗi ngày chỉ cung cấp cho bò lấy sữa lượng nước như bò lấy thịt?

Trả lời rút gọn:

Nhu cầu nước của bò lấy sữa cao hơn rất nhiều so với bò lấy thịt. Nếu như cung cấp lượng nước cho bò lấy sữa giống bò lấy thịt thì lượng sữa thu được sẽ bị ảnh hưởng.

Vận dụng 1

Câu hỏi: Nêu các biện pháp đảm bảo đủ nước cho cơ thể mỗi ngày

Trả lời rút gọn:

Biện pháp: uống đủ nước mỗi ngày, ăn các loại quả mọng nước, xây dựng chế độ ăn hợp lý.

Vận dụng 2

Câu hỏi: Trong trường hợp nào phải truyền nước cho cơ thể?

Trả lời rút gọn:

Cần truyền nước cho cơ thể khi cơ thể bị mất nước nghiêm trọng, mất nước đột ngột, mất nước do sốt cao, tiêu chảy, tụt huyết áp,…

Câu 4: Quan sát hình 26.1, mô tả con đường trao đổi nước ở người

Trả lời rút gọn:

Lượng nước được đưa vào cơ thể thông qua thức ăn, nước uống. Nước sau khi được lấy vào cơ thể sẽ được sử dụng cho các hoạt động sống của cơ thể. Một lượng nước từ trong cơ thể sẽ được thải ra ngoài thông qua hơi thở, bốc hơi qua da, mồ hôi, nước tiểu, nước trong phân.

Vận dụng 3

Câu hỏi: Ở người, ra mồ hôi có ý nghĩa gì với cơ thể?

Trả lời rút gọn:

Ra mồ hôi giúp cân bằng nhiệt độ và loại bỏ độc tố ra khỏi cơ thể.

Vận dụng 4

Câu hỏi: Vì sao chúng ta cần uống nhiều nước hơn khi trời nóng hoặc khi vận động mạnh?

Trả lời rút gọn:

Khi trời nóng hoặc khi vận động mạnh, cơ thể chúng ta thường ra nhiều mồ hôi để điều hòa nhiệt độ cơ thể, khi đó dẫn đến mất nước nhiều. Vì vậy, cần bổ sung thêm nước cho cơ thể để bù đắp lại lượng nước đã mất, đảm bảo cân bằng nước cho các quá trình trao đổi chất diễn ra bình thường.

II. DINH DƯỠNG Ở ĐỘNG VẬT

Câu 5: Cho biết nhu cầu dinh dưỡng là gì ? Nhu cầu dinh dưỡng phụ thuộc vào yếu tố nào?

Trả lời rút gọn:

• Nhu cầu dinh dưỡng là lượng thức ăn mà động vật cần thu nhận vào hằng ngày để xây dựng cơ thể và duy trì sự sống.

• Nhu cầu dinh dưỡng phụ thuộc vào mỗi loại, độ tuổi, giai đoạn phát triển và cường độ hoạt động của cơ thể, thời tiết, nhiệt độ, mùa,…

Vận dụng 5

Câu hỏi: Calcium là nguyên liệu chủ yếu hình thành nên vỏ cứng của trứng ở gia cầm. Nếu chế độ ăn thiếu calcium có thể ảnh hưởng gì đến đẻ trứng của gia cầm

Trả lời rút gọn:

Nếu chế độ ăn thiếu calcium dẫn đến việc hình thành vỏ trứng bị ảnh hưởng, thường làm vỏ trứng bị mềm, ảnh hưởng đến chất lượng trứng.

Câu 6: Quan sát hình 26.2, mô tả con đường thu nhận và tiêu hoá thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng và thải bã ở người.

Trả lời rút gọn:

Miệng thu nhận thức ăn, nghiền nhỏ và đẩy thức ăn xuống thực quản, sau đó thức ăn được đưa xuống dạ dày. Ở dạ dày thức ăn sẽ được nhào trộn thành một hỗn hợp lỏng và tiêu hoá một phần. Thức ăn tiếp tục được tiêu hoá ở ruột non và hấp thụ chất dinh dưỡng. Khi đi qua ruột già, hỗn hợp chất lỏng tiếp tục được tái hấp thu lại nước và chuyển thành chất thải rắn. Thông qua trực tràng và hậu môn, chất thải rắn được thải ra ngoài.

Câu hỏi 1: Quan sát hình 26.3, phân biệt các giai đoạn: thu nhận, tiêu hóa thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng và thải bã ở người.

Trả lời rút gọn:

• Thu nhận: Miệng thu nhận, nghiền nhỏ và đẩy thức ăn xuống thực quản.

• Tiêu hóa thức ăn diễn ra ở dạ dày: nhào trộn thức ăn thành hỗn hợp lỏng và tiêu hoá.

• Hấp thụ chất dinh dưỡng diễn ra ở ruột non: các chất dinh dưỡng từ thức ăn được hấp thụ vào mạch máu và hệ bạch huyết (lipit).

• Thải bã: phần bã đi qua ruột già tiếp tục được tái hấp thu và chuyển thành chất thải rắn và thải ra ngoài qua qua trực tràng và hậu môn.

Câu 7: Thức ăn đã tiêu hoá (chất dinh dưỡng) đi đến các bộ phận khác nhau của cơ thể theo những con đường nào?

Trả lời rút gọn:

Chất dinh dưỡng đi đến các bộ phận của cơ thể nhờ hệ tuần hoàn.

Câu hỏi 2: Mô tả con đường vận chuyển các chất thông qua hệ tuần hoàn ở cơ thể người.

Trả lời rút gọn:

• Vòng tuần hoàn lớn vận chuyển máu mang chất dinh dưỡng và oxygen từ tâm thất trái theo động mạch tới các cơ quan của cơ thể để thực hiện trao đổi chất. Các chất thải theo máu tới các cơ quan bài tiết rồi thải ra ngoài, carbon dioxide theo tĩnh mạch đổ vào tâm nhĩ phải.

• Vòng tuần hoàn nhỏ vận chuyển máu mang khí carbon dioxide từ tâm thất phải theo động mạch phổi đi tới phổi. Ở đây diễn ra quá trình trao đổi khí, máu giàu oxygen theo tĩnh mạch phổi đổ vào tâm nhĩ trái.

III. VẬN DỤNG TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG VÀO THỰC TIỄN

Câu 8: Vì sao cần xây dựng chế độ dinh dưỡng đủ chất, đủ lượng?

Trả lời rút gọn:

Vì xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lí sẽ cung cấp đầy đủ năng lượng theo nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể, giúp cơ thể có đủ năng lượng hoạt động và phát triển.

Câu 9: Vì sao ta cần phải phối hợp ăn nhiều loại thức ăn?

Trả lời rút gọn:

Vì nếu ăn một loại thức ăn thường xuyên sẽ bị thừa chất, ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ. Khi phối hợp ăn đa dạng các loại thức ăn thì sẽ bổ sung được đa dạng các loại chất dinh dưỡng cho cơ thể. 

Câu hỏi 3: Kể tên các loại thực phẩm chứa nhiều đạm, chất béo, vitamin

Trả lời rút gọn:

• Thực phẩm chứa đạm: thịt, cá, trứng, sữa, đậu nành,…

• Thực phẩm chứa chất béo: mỡ động vật, bơ, lạc, đậu phộng,…

• Thực phẩm chứa vitamin: rau xanh, hoa quả tươi,…

Vận dụng 6

Câu hỏi: Thiết kế một bữa ăn đủ chất, đủ lượng cho gia đình em.

Trả lời rút gọn:

• Một chế độ ăn đủ chất, đủ lượng cần đáp ứng tỉ lệ các chất dinh dưỡng: 5% đường tinh luyện, 30% vitamin, 35% tinh bột, 10% chất béo, 20% chất đạm.

• Thực đơn cho bữa trưa: Cơm, cá thu chiên mắm ngọt, canh bầu, cam tráng miệng.

Câu 10: Kể tên một số bệnh do thiếu dinh dưỡng mà em biết. Nêu biện pháp phòng tránh các bệnh đó.

Trả lời rút gọn:

• Bệnh do thiếu dinh dưỡng: suy dinh dưỡng, còi xương, bướu cổ,...

• Biện pháp phòng, tránh: Phối hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý kết hợp với chế độ nghỉ ngơi và vận động cơ thể phù hợp.

Câu 11: Vì sao rèn luyện thể thao và lao động kết hợp với dinh dưỡng phù hợp thì có thể phòng tránh một số bệnh do dinh dưỡng không hợp lý ?

Trả lời rút gọn:

Vì nếu các chất dinh dưỡng được nạp vào mà không được hấp thụ và chuyển hóa tốt hoặc các chất độc hại, dư thừa không được đào thải ra bên ngoài thì sẽ có hại cho sức khoẻ. Mà tập thể dục thể thao và lao động là một biện pháp hiệu quả giúp tăng cường khả năng trao đổi chất và chuyển hóa các chất trong cơ thể → giúp cơ thể sử dụng hiệu quả các chất dinh dưỡng được nạp vào.

Câu 12: Thế nào là thực phẩm sạch và an toàn? Làm thế nào để thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm.

Trả lời rút gọn:

• Thực phẩm sạch và an toàn là những thực phẩm tươi, sống, không chất bảo quản, có lợi cho sức khoẻ

• Để thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm: Rửa sạch, ngâm nước muối rau củ quả trước khi ăn, ăn chín uống sôi, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

Câu hỏi 4: Nêu một số bệnh lí do chế độ dinh dưỡng, vệ sinh ăn uống chưa hợp lí ở địa phương em và biện pháp phòng, tránh theo gợi ý bảng 26.2

Trả lời rút gọn:

Vận dụng 7

Câu hỏi: Tìm hiểu các biện pháp tuyên truyền, giáo dục vệ sinh an toàn thực phẩm và sử dụng nước sạch ở địa phương.

Trả lời rút gọn:

• Tổ chức tập huấn, tuyên truyền, bồi dưỡng cán bộ y tế kiến thức về vệ sinh an toàn thực phẩm và sử dụng nước sạch để tuyên truyền cho người dân.

• Tuyên truyền về an toàn thực phẩm, sử dụng nước sạch.

• Dán aphich, băng rôn tuyên truyền vệ sinh an toàn thực phẩm và sử dụng nước sạch,…