Slide bài giảng KHTN 7 cánh diều bài 23: Trao đổi khí ở sinh vật

Tóm lược nội dung

BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Tế bào trong cơ thể cần khí oxygen và thải khí carbon dioxide trong quá trình hô hấp. Cơ thể đảm bảo quá trình đó bằng cách nào và do cơ quan nào thực hiện?

Trả lời rút gọn:

Cơ thể chúng ta lấy khí oxygen qua hoạt động hít vào và thải khí carbon dioxide qua hoạt động thở ra nhờ hệ hô hấp.

I. KHÁI NIỆM TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

Câu 1: Quan sát hình 23.1, mô tả sự trao đổi khí ở sinh vật

Trả lời rút gọn:

Khí oxygen khuếch tán từ môi trường qua bề mặt trao đổi khí vào cơ thể. Sau đó, oxygen được vận chuyển đến các tế bào thực hiện quá trình hô hấp ® tạo ra khí carbon dioxide, nồng độ khí carbon dioxide trong tế bào cao khiến carbon dioxide khuếch tán từ tế bào ra. Carbon dioxide được vận chuyển đến bề mặt trao đổi khí rồi được khuếch tán ra ngoài môi trường.

Câu hỏi 1: Sự trao đổi khí và hô hấp tế bào ở cơ thể sinh vật có liên quan như thế nào?

Trả lời rút gọn:

Quá trình hô hấp tế bào phân giải các chất hữu cơ để giải phóng năng lượng cung cấp cho hoạt động trao đổi khí. Trao đổi khí cung cấp khí oxygen – nguyên liệu cho quá trình hô hấp tế bào đồng thời giúp đào thải khí carbon dioxide – sản phẩm ra ngoài.

II. TRAO ĐỔI KHÍ Ở THỰC VẬT

1. Cấu tạo và chức năng của khí khổng

Câu 2: Quan sát hình 23.2, cho biết chất nào đi vào và chất nào đi ra qua khí khổng trong quang hợp?
 

Trả lời rút gọn:

• Chất đi vào: Carbon dioxide.

• Chất đi ra: Oxigen và nước

Câu 3: Cho biết khí khổng có ở mặt trên hay mặt dưới của lá cây.

Trả lời rút gọn:

Khí khổng có ở cả mặt trên và mặt dưới của lá cây nhưng tập trung chủ yếu ở mặt dưới của lá cây.

Câu 4: Quan sát hình 23.3, mô tả cấu tạo của khí khổng. Chức năng khí khổng là gì?

Trả lời rút gọn:

• Khí khổng có 2 tế bào hình hạt đậu, xếp úp vào nhau. Tế bào hình hạt đậu có thành trong dày và thành ngoài mỏng. Các tế bào hình hạt đậu chứa nhiều lục lạp, không bào và nhân.

• Khí khổng thực hiện quá trình trao đổi khí và thoát hơi nước cho cây thông qua hoạt động đóng mở khí khổng.

2. Quá trình trao đổi khí qua khí khống ở lá cây

Câu 5: Mô tả sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây. Nêu ảnh hưởng của môi trường tới trao đổi khí trong quang hợp ở lá cây.

Trả lời rút gọn:

• Khi cây quang hợp: Khí carbon dioxide khuếch tán từ môi trường bên ngoài qua khí khổng vào lá, khí oxygen khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra bên ngoài. Trong hô hấp: Khí oxygen khuếch tán từ bên ngoài qua khí khổng vào lá, khí carbon dioxide khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra bên ngoài.

• Ảnh hưởng của môi trường: ánh sáng, nhiệt độ, hàm lượng nước, nồng độ khí oxygen/carbon dioxide,… ảnh hưởng đến quang hợp ® ảnh hưởng đến độ mở của khí khổng. Khí khổng càng mở rộng thì trao đổi khí diễn ra càng mạnh.

Câu hỏi 2: Quan sát hình 23.4, cho biết quá trình trao đổi khí trong quang hợp và hô hấp của thực vật như thế nào theo gợi ý ở bảng 23.1

Trả lời rút gọn:

III. TRAO ĐỔI KHÍ Ở ĐỘNG VẬT

Câu 6: Cho biết cơ quan nào thực hiện quá trình trao đổi khí ở động vật?

Trả lời rút gọn:

Cơ quan trao đổi khí ở động vật: ống khí, mang, da, phổi…

Câu 7: Quan sát hình 23.5, quá trình trao đổi khí ở cá, châu chấu, ếch và chim là gì?

Trả lời rút gọn:

• Cá: mang

• Châu chấu: ống khí

• Ếch: da

• Chim: túi khí

Câu hỏi 3: Vì sao khi bắt giun đất để trên bề mặt: đất khô ráo thì giun đất nhanh bị chết?

Trả lời rút gọn:

Vì giun đất hô hấp qua bề mặt da. Trong điều kiện khô ráo, da giun bị khô, O₂ và CO₂ không khuếch tán qua da, giun không thể hô hấp nên bị chết.

2. Quá trình trao đổi khí ở động vật

Câu 8: Sự trao đổi khí giữa cơ thể người với môi trường được thực hiện như thế nào?

Trả lời rút gọn:

• Trao đổi khí oxygen và carbon dioxide giữa cơ thể với môi trường thông qua hệ hô hấp và sự phối hợp của hệ tuần hoàn.

• Khi hít vào, oxygen được đưa vào phổi đến tận phế nang ® trao đổi khí giữa phế nang và mạch máu. Khí oxygen đi vào máu và được vận chuyển đến các tế bào. Khí carbon dioxide từ máu về phế nang và thải ra ngoài môi trường.

Câu 9: Quan sát hình 23.6, mô tả con đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở người?

Trả lời rút gọn:

Khi hít vào, oxygen được đưa vào phổi đến tận phế nang ® trao đổi khí giữa phế nang và mạch máu. Khí oxygen đi vào máu và được vận chuyển đến các tế bào. Khí carbon dioxide từ máu về phế nang và thải ra ngoài môi trường.

Câu hỏi 4: Phân biệt trao đổi khí ở động vật và thực vật theo nội dung gợi ý như bảng 23.2

Trả lời rút gọn:

Vận dung 1

Câu hỏi: Vì sao mở nắp mang cá có thể biết cá còn tươi hay không?

Trả lời rút gọn:

Vì mang là bộ phận hô hấp ở cá. Nếu cá còn tươi, quá trình hô hấp vẫn diễn ra, mang có màu đỏ hồng. Nếu cá ươn, mang cá có màu đỏ thẫm do quá trình hô hấp ngừng lại khí carbon dioxide không được thải ra ngoài tích tụ lại.

Vận dụng 2

Câu hỏi: Vì sao sơn kín da ếch thì ếch sẽ chết sau một thời gian?

Trả lời rút gọn:

Ếch thực hiện trao đổi khí qua da và phổi. Tuy nhiên, da là bộ phận thực hiện chức năng hô hấp chủ yếu ở ếch. Khi sơn kín da ếch, làm da ếch bị khô không thể trao đổi khí. Do đó, ếch chỉ có thể hô hấp hạn chế qua phổi → Ếch bị thiếu oxygen và tích tụ carbon dioxide → chết dần sau một thời gian.

Vận dụng 3

Câu hỏi: Nêu vai trò của tập thể dục và hít thở sâu đối với rèn luyện sức khỏe.

Trả lời rút gọn:

Tập thể dục và hít thở sâu giúp cơ thể khỏe mạnh, làm tăng dung tích của phổi và tăng thể tích khí lưu thông qua phổi → Tăng trao đổi chất, cơ thể khỏe mạnh.