BÀI 7. NĂNG LƯỢNG ĐIỆN

MỞ ĐẦU

Nêu vai trò của năng lượng điện trong đời sống và sản xuất.

Giải rút gọn:

Năng lượng điện đóng vai trò quan trọng trong đời sống và sản xuất bằng cách cung cấp nguồn năng lượng cho các thiết bị gia dụng, hệ thống chiếu sáng, máy móc công nghiệp, và các quá trình sản xuất trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

1. MẠCH ĐIỆN THẮP SÁNG

Quan sát: Nêu các bộ phận có trong mạch điện thắp sáng ở hình 2. Cho biết vai trò của mỗi bộ phận đó.

Giải rút gọn:

Khóa K: Đóng, mở nguồn điện

Bóng đèn: Thắp sáng

Dây dẫn: Dẫn điện và kết nối các bộ phận trong mạch điện

Pin: Nguồn điện

Quan sát: Khi đóng công tắc (mạch kín) hay mở công tắc (mạch hở) thì đèn sáng?

Giải rút gọn:

Khi đóng công tắc (mạch kín) thì đèn sáng. Mở công tắc (mạch hở) thì đèn không sáng.

Luyện tập, vận dụng

1. Mô tả cấu tạo và hoạt động của mạch điện thắp sáng.

Giải rút gọn:

Dây dẫn điện nối bóng đèn, công tắc với cực dương và cực âm của pin tạo thành mạch điện thắp sáng. Khi đóng công tắc, dòng điện qua bóng đèn làm sáng đèn sáng (mạch kín). Khi mở công tắc (mạch hở) dòng điện không qua bóng đèn, đèn không sáng.

2. Nêu ví dụ về mạch điện thắp sáng mà em biết.

Giải rút gọn:

Mạch điện chiếu sáng của một bóng đèn trong nhà.

1. Nguồn cung cấp điện

2. Công tắc

3. Dây dẫn điện

4. Bóng đèn

Thí nghiệm: Mắc mạch điện thắp sáng

• Chuẩn bị Bộ dụng cụ mạch điện như hình 3

• Tiến hành

- Đề xuất cách mắc mạch điện cho đèn sáng.

- Thực hiện mắc mạch điện theo cách đề xuất. Nếu đèn không săng thị đề xuất cách làm khác và thực hiện.

- Từ đó, rút ra cách mắc mạch điện thắp sáng.

Giải rút gọn:

Dây dẫn điện nối bóng đèn, công tắc với cực dương và cực âm của pin tạo thành mạch điện thắp sáng. Khi đóng công tắc, dòng điện qua bóng đèn làm sáng đèn sáng (mạch kín). Khi mở công tắc (mạch hở) dòng điện không qua bóng đèn, đèn không sáng.

2. VẬT DẪN ĐIỆN VÀ VẬT CÁCH ĐIỆN

Thí nghiệm: Tìm hiểu vật dẫn điện và vật cách điện

• Chuẩn bị. Bộ dụng cụ mạch điện như các hình 3, 4 và một số vật làm bằng nhôm, nhựa, đồng, sắt, thuỷ tinh

- Tiến hành

- Đề xuất cách xác định các vật đã chuẩn bị là vật dẫn điện hay cách điện

- Thực hiện theo cách đã đề xuất và ghi kết quả theo gợi ý sau 

Bước 3. Trình bày kết quả.

Giải rút gọn:

Lắp vào mạch điện đơn giản, hai cái kẹp dây điện như hình 5. Dùng hai kẹp dây điện kẹp vào hai đầu vào vật làm từ làm từ nhôm, nhựa, đồng, sắt, thuỷ tinh và đóng khoá K thì đèn sáng thì là vật dẫn điện và không sáng là vật cách điện

- Kết quả: Nhôm làm đèn sáng, nhựa làm đèn không sáng, đồng làm đèn sáng, sắt làm đèn sáng và thủy tinh làm đèn không sáng

Câu hỏi:  Ở mỗi vật trong các hình 5, 6, bộ phận nào dẫn điện, bộ phận nào. cách điện? Giải thích vì sao những bộ phận đó phải dẫn điện cách điện.

Giải rút gọn:

- Phích cắm điện:

+ Vật cách điện: Vỏ phích cắm điện, vỏ ổ điện, vỏ dây phích cắm

+ Dẫn điện: 2 chân phích cắm, lõi dây điện

- Dây dẫn điện:

+ Vật cách điện: Vỏ phích dây dẫn điện

+ Dẫn điện: Lõi dây điện

Câu hỏi: Vì sao người thợ điện cần đeo găng tay khi kiểm tra, sửa chữa điện (hình 7)?

Giải rút gọn:

Gang tay là vật cách điện vì vậy sử dụng nó khi sửa điện sẽ giúp tránh bị điện giật.

Luyện tập, vận dụng: Quan sát hộp đựng pin của chuột máy tính không dây, các điều khiển quạt, ti vi... hoặc đồ chơi chạy bằng pin và cho biết:

1. Hai đầu nổi pin làm bằng vật dẫn điện hay vật cách điện? Vì sao?

2. Theo em, khi lắp pin vào hộp đựng pin cần lưu ý điều gì?

Giải rút gọn:

a) Hai đầu nổi pin thường được làm bằng vật dẫn điện, như kim loại để dẫn dòng điện liên tục từ pin tới thiết bị hoặc mạch điện.

b) Khi lắp pin vào hộp đựng pin, cần lưu ý đảm bảo các đầu dương và âm của pin được đặt đúng hướng, tương ứng với dấu (+) và (-) trên hộp đựng pin để tránh nguy cơ ngắn mạch hoặc hỏng pin.

3. SỬ DỤNG NĂNG LƯỢNG ĐIỆN AN TOÀN VÀ TIẾT KIỆM

Quan sát: Dựa vào thông tin dưới đây, cho biết em cần làm gì và không được làm gì để tránh bị điện giật. Vì sao?

Giải rút gọn:

Em cần: cần tránh xa và báo cho người lớn khi nhìn thấy dây điện bị đứt, khi nhìn thấy người bị điện giật cần báo ngay cho người lớn.

Em không được: Chạm tay vào chỗ hở điện, chọc ngón tay vào ổ điện, cầm các vật bằng kim loại cắm và ổ điện, khi nhìn thấy dây điện bị đứt thì lại gần.

Luyện tập, vận dụng: Sắp xếp các thẻ chữ dưới đây thành hai nhóm các việc cần làm và các việc không được làm để tránh tai nạn do điện gây ra.

Giải rút gọn:

- Việc cần làm: a – e 

- Việc không được làm: b – c – d – f – g – h – i – k

Luyện tập, vận dụng: 

1. Nêu ví dụ cho từng biện pháp tiết kiệm điện sau đây: 

a) Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng

b) Sử dụng các loại thiết bị tiết kiệm điện.

c) Sử dụng hiệu quả các thiết bị điện 

d) Tận dụng năng lượng ánh sáng mặt trời, năng lượng gió..... thay vì sử dụng năng lượng điện.

Giải rút gọn:

a) Ví dụ: Tắt đèn khi ra khỏi phòng hoặc khi không cần sử dụng.

b) Ví dụ: Sử dụng bóng đèn LED thay vì bóng đèn thông thường để tiết kiệm điện.

c) Ví dụ: Sử dụng máy lạnh ở nhiệt độ thiết lập hợp lý và làm sạch bộ lọc định kỳ để tăng hiệu suất hoạt động.

d) Ví dụ: Sử dụng hệ thống năng lượng mặt trời để làm nóng nước hoặc cài đặt các tuabin gió để làm mát không gian.

2. Nêu lí do vì sao phải sử dụng điện tiết kiệm.

Giải rút gọn:

Sử dụng điện tiết kiệm giúp giảm chi phí hóa đơn điện, bảo vệ môi trường bằng cách giảm lượng khí thải và tiết kiệm tài nguyên năng lượng. 

Luyện tập, vận dụng: Liệt kê những việc làm thiết thực để tiết kiệm năng lượng điện ở trường và ở nhà dựa vào gợi ý dưới đây. Với mỗi việc làm, đánh dấu x vào ô tương ứng với mức độ em đã thực hiện.

Giải rút gọn:

Thí nghiệm: Tìm hiểu những việc cần làm để sử dụng an toàn và tiết kiệm điện

Bước 1: Viết hoặc sưu tầm hình ảnh các việc cần làm để sử dụng an toàn và tiết kiệm điện. Trình bày những việc làm đó theo gợi ý sau:

Bước 2: Vận động gia đình và cộng đồng cũng thực hiện.

Cần thực hiện quy tắc an toàn điện, sử dụng điện hợp lí, tránh lãng phí. Để tiết kiệm điện, cần chú ý:

• Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng.

• Sử dụng các loại thiết bị tiết kiệm điện.

Giải rút gọn:

- An toàn:

1. Kiểm tra hệ thống điện định kỳ

2. Tránh quá tải hệ thống điện

3. Sử dụng thiết bị điện an toàn

4. Tránh sử dụng dây kéo dài quá mức

5. Tắt thiết bị khi không sử dụng

6. Tránh nước và điện không kết hợp

7. Bảo quản dây điện cẩn thận

- Tiết kiệm:

1. Tắt thiết bị khi không sử dụng

2. Sử dụng thiết bị tiết kiệm điện

3. Điều chỉnh nhiệt độ và cài đặt thiết bị

4. Tận dụng ánh sáng tự nhiên

5. Thay đổi thói quen sử dụng điện

6. Bảo dưỡng và vệ sinh thiết bị điện định kỳ