BÀI 5: SỰ KHÚC XẠ ÁNH SÁNG QUA THẤU KÍNH

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Giải thích được nguyên lí hoạt động của thấu kính bằng việc sử dụng sự khúc xạ của một số các lăng kính nhỏ.

- Nêu được các khái niệm: quang tâm, trục chính, tiêu điểm chính và tiêu cự của thấu kính.

- Tiến hành thí nghiệm rút ra được đường đi một số tia sáng qua thấu kính (tia qua quang tâm, tia song song quang trục chính).

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. THẤU KÍNH

1. Các loại thấu kính

- Thấu kính là một khối trong suốt, giới hạn bởi hai mặt cong hoặc một mặt phẳng và một mặt cong.

- Xét theo hình dạng, ta có thể chia thấu kính thành hai loại: 

+ thấu kính rìa mỏng (phần rìa của thấu kính mỏng hơn phần ở giữa).

+ thấu kính rìa dày (phần rìa của thấu kính dày hơn phần ở giữa).

- Khi chiếu chùm tia sáng song song tới các thấu kính khác nhau đặt trong không khí, ta thấy: 

+ Thấu kính có rìa mỏng cho các tia ló tập trung (hội tụ) tại

một điểm. Thấu kính này được gọi là thấu kính

hội tụ.

+ Thấu kính rìa dày cho các tia ló tách ra xa nhau. Thấu kính này được gọi là thấu kính phân kì.

2. Nguyên lí hoạt động của thấu kính

- Với thấu kính rìa mỏng, các lăng kính có đáy hướng về phía trục đối xứng nên chùm tia ló hội tụ. Với thấu kính rìa dày, các lăng kính có đáy hướng ra xa trục đối xứng nên chùm tia ló phân kì.

3. Trục chính và quang tâm của thấu kính

- Thấu kính có một điểm O mà mọi tia tới O đều truyền thẳng qua thấu kính. O được gọi là quang tâm của thấu kính và điểm này có thể coi là điểm chính giữa của thấu kính. 

- Đường thẳng đi qua O vuông góc với thấu kính được gọi là trục chính của thấu kính. 

II. SỰ KHÚC XẠ CỦA MỘT SỐ TIA SÁNG QUA THẤU KÍNH

- Các tia tới quang tâm O của thấu kính đều truyền thẳng.

- Các tia tới song song với trục chính của thấu kính, cho tia ló cắt trục chính hoặc có đường kéo dài cắt trục chính tại điểm F. Điểm này được gọi là tiêu điểm chính của thấu kính. Khoảng cách từ tiêu điểm chính đến quang tâm OF = f được gọi là tiêu cự của thấu kính.