BÀI 24 - KHÁI QUÁT VỀ VIRUS

MỞ ĐẦU

Câu 1: Một dạng vật chất không có cấu tạo tế bào, vô cùng nhỏ bé làm khuynh đảo thế giới có tên là virus. Virus là gì và có cấu tạo như thế nào mà khiến cho con người đã, đang và sẽ liên tục phải đối phó với những dịch bệnh do chúng gây ra?

Giải nhanh:

Virus là thực thể không có cấu tạo tế bào, rất nhỏ và chỉ có thể nhân lên trong tế bào của sinh vật sống. Chúng được cấu tạo từ nucleic acid (làm nhiệm vụ di truyền) và protein (làm vỏ). Virus có thể kí sinh ở mọi nhóm sinh vật, từ vi khuẩn đến động vật và thực vật, lan truyền và gây bệnh khiến cho việc kiểm soát dịch bệnh trở nên phức tạp.

I. VIRUS VÀ CÁC ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA VIRUS

Câu 1: Virus là gì? Tại sao virus lại không được xem là một vật sống hoàn chỉnh.

Giải nhanh:

- Virus là thực thể vô cùng nhỏ, không có cấu trúc tế bào và chỉ có thể nhân lên trong tế bào của các sinh vật sống.

- Virus không được coi là vật sống hoàn chỉnh do kích thước siêu nhỏ, dao động từ 20 nm đến 300 nm. Hình dạng và cấu trúc của virus rất đa dạng. Virus không thể sinh sản hay thực hiện các hoạt động chuyển hoá khi không ở trong tế bào vì chúng thiếu các thành phần cấu tạo của một tế bào và cần phải kí sinh bắt buộc trong tế bào.

Câu 2: Tất cả các loại virus đều có chung đặc điểm gì?

Giải nhanh:

- Về mặt cấu trúc: tất cả các loại virus đều được cấu tạo từ hai thành phần chính: lõi là nucleic acid và vỏ là protein (còn được gọi là vỏ capsid).

- Vật chất di truyền của mỗi virus có thể là DNA hoặc RNA, có cấu trúc mạch kép hoặc mạch đơn và gồm một hoặc một vài đoạn phân tử tương đối ngắn.

Câu 3: Nêu một số vật trung gian truyền bệnh virus ở người mà em biết.

Giải nhanh:

- Muỗi, ruồi, ve, nghêu, sò, ốc, chuột,...

Câu 4: Nếu vật chất di truyền của virus là RNA thì mỗi hạt virus, ngoài các phần tử RNA và lớp vỏ capsid còn có thêm những protein gì? Giải thích.

Giải nhanh:

Nếu vật chất di truyền của virus là RNA thì mỗi hạt virus ngoài RNA và vỏ capsid, mỗi hạt virus còn có thêm một số loại enzyme mà trong tế bào chủ thường không có. Đó là các enzyme cần thiết cho quá trình tổng hợp RNA như enzyme sao chép ngược (tổng hợp phân tử DNA từ mạch khuôn là RNA), enzyme giúp tích hợp hệ gene virus vào hệ gene tế bào chủ và một số enzyme giúp lắp ráp và giải phóng virus ra khỏi tế bào. 

II. QUÁ TRÌNH NHÂN LÊN CỦA VIRUS

Câu 1: Quan sát hình 24.2, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Mô tả các bước trong quá trình nhân lên của virus.

2. Phân biệt chu kì sinh tan với chu kì tiềm tan của thể thực khuẩn.

Giải nhanh:

1. Các bước trong quá trình nhân lên của virus:

2. Phân biệt chu kì sinh tan với chu kì tiêm tan của thể thực khuẩn.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Tại sao dùng chế phẩm thể thực khuẩn phun lên rau quả lại có thể bảo vệ được rau quả lâu dài hơn? Dùng chế phẩm này liệu có an toàn cho người dùng? Giải thích.

Giải nhanh:

• Các chế phẩm thể thực khuẩn phun lên rau quả có thể bảo vệ được rau quả lâu dài hơn vì loại virus đặc biệt này sống ký sinh trong cơ thể vi khuẩn và cuối cùng làm tan rã vi khuẩn, do đó làm chậm quá trình sinh trưởng của vi sinh vật.
• Thực khuẩn thể là vị cứu tinh cho những người bị bệnh nhiễm khuẩn nhưng không còn hoặc ít đáp ứng với kháng sinh. Cơ chế tiêu diệt vi khuẩn: 

Thực khuẩn thể bám vào vi khuẩn bằng bề mặt ở cuối đuôi => màng vi khuẩn sẽ bị thủy phân và DNA trong đầu thực khuẩn thể được bơm vào trong tế bào vi khuẩn => Việc tổng hợp DNA, RNA và protein của vi khuẩn bị đình chỉ ngay tức khắc, và việc tổng hợp DNA và protein của thực khuẩn thể bắt đầu => Lúc này, tế bào vi khuẩn vẫn có khả năng tổng hợp và động viên năng lượng, nhưng dưới quyền kiểm soát của DNA thực khuẩn thể => Sự nhân lên của các thành phần thực khuẩn thể, chúng tự sắp xếp lại thành những hạt thực khuẩn thể hoàn chỉnh và phá vỡ vi khuẩn chứa nó. 

Câu 2: Dựa trên quy trình nhân lên của virus, em hãy đế xuất cách ngăn cản virus xâm nhập vào tế bào.

Giải nhanh:

- Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng chống lại virus.

- Vệ sinh sạch sẽ các vật dụng trong nhà để giảm nguy cơ lây nhiễm.

- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn để ngăn ngừa sự lan truyền của virus.

- Tiêm vaccine hoặc sử dụng thuốc kháng virus để bảo vệ cơ thể khỏi các loại virus khác nhau.