BÀI 7 - TẾ BÀO NHÂN SƠ

MỞ ĐẦU

Câu 1: Mọi sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào. Có hai loại tế bào: tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực. Sinh vật nhân sơ có thể phân bố hầu như mọi nơi trên Trái Đất. Số lượng sinh vật nhân sơ có trên cơ thể người gấp hàng chục lần số lượng tế bào của cơ thể người. Tại sao các sinh vật nhân sơ lại có các đặc điểm thích nghi kì lạ đến vậy?

Giải nhanh:

Giải thích đặc điểm thích nghi của sinh vật nhân sơ: Sinh vật nhân sơ thường được cấu tạo từ 1 tế bào nhân sơ. Tế bào nhân sơ có kích thước nhỏ. Kích thước nhỏ đem lại ưu thế cho tế bào nhân sơ: Tỉ lệ diện tích bề mặt trên thể tích tế bào lớn dẫn đến tốc độ trao đổi chất với môi trường nhanh, nhờ đó tốc độ chuyển hóa vật chất, năng lượng và sinh sản nhanh, khả năng biến đổi vật chất di truyền nhanh. Điều đó giúp cho các sinh vật nhân sơ thích nghi được hầu hết mọi nơi trên Trái Đất.

I. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA TẾ BÀO NHÂN SƠ

Câu 1: Nêu các đặc điểm chung của tế bào nhân sơ. Vì sao loại tế bào này được gọi là tế bào nhân sơ?

Giải nhanh:

• Tế bào nhân sơ có kích thước dao động từ 1µm đến 5µm, bằng khoảng 1/10 tế bào nhân thực. 
• Tỉ lệ S/V lớn dẫn đến tốc độ trao đổi chất với môi trường nhanh, nhờ đó tốc độ chuyển hoá vật chất, năng lượng và sinh sản nhanh nên có khả năng thích nghi rất tốt.
• Chưa có nhân hoàn chỉnh, chưa có màng nhân ngăn cách giữa chất nhân và tế bào chất, chưa có hệ thống nội màng, chưa có các bào quan có màng bao bọc và bộ khung xương tế bào. 
• Có cấu trúc đơn giản, có nhiều hình dạng khác nhau, phổ biến nhất là hình cầu, hình qua và hình xoắn.
• Loại tế bào này được gọi là tế bào nhân sơ vì chúng có cấu tạo rất đơn giản, chưa có nhân hoàn chỉnh.

Câu 2: Loại vi khuẩn A có kích thước trung bình là 1µm, loại vi khuẩn B có kích thước trung bình là 5µm. Theo lý thuyết, loại nào sẽ có tốc độ sinh sản nhanh hơn? Giải thích.

Giải nhanh:

Theo lý thuyết, kích thước nhỏ thì tỉ lệ S/V càng lớn dẫn đến tốc độ trao đổi chất với môi trường nhanh, nhờ đó tốc độ chuyển hoá vật chất, năng lượng và sinh sản nhanh. Do đó vi khuẩn A sẽ có tốc độ sinh sản nhanh hơn.

II. CẤU TẠO TẾ BÀO NHÂN SƠ

1. Lông, roi và màng ngoài

2. Thành tế ào và màng tế bào

Câu 1: Phân biệt lông và roi ở tế bào vi khuẩn.

Giải nhanh:

Phân biệt lông và roi ở tế bào vi khuẩn:

 Câu 2: Nêu cấu tạo và chức năng của thành tế bào và màng tế bào ở tế bào nhân sơ.

Giải nhanh:

Nêu cấu tạo và chức năng của thành tế bào và màng tế bào ở tế bào nhân sơ.

3. Tế bào chất

4. Vùng nhân

Câu 1: Tế bào chất và vùng nhân của tế bào nhân sơ có cấu trúc và chức năng như thế nào?

Giải nhanh:

Cấu trúc và chức năng của tế bào chất và vùng nhân của tế bào nhân sơ.

 Câu 2: Tại sao lại gọi là vùng nhân mà không phải là nhân tế bào?

Giải nhanh:

Gọi là vùng nhân mà không phải là nhân tế bào vì tế bào nhân sơ chưa có màng nhân nên nhân không phân cách với tê bào chất, do đó ADN co cụm lại một chỗ.

Câu 3: Phân biệt DNA vùng nhân và plasmid.

Giải nhanh:

Phân biệt DNA vùng nhân và plasmid:

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Hoàn thành bảng cấu trúc và chức năng các thành phần của tế bào nhân sơ theo mẫu sau:

Giải nhanh:

Câu 2: Đặc điểm cấu trúc nào của tế bào vi khuẩn được ứng dụng trong kĩ thuật di truyền để biến nạp gene mong muốn từ tế bào này sang tế bào khác?

Giải nhanh:

Cấu trúc của tế bào vi khuẩn có plasmid được sử dụng trong kỹ thuật di truyền để chuyển gen mong muốn từ tế bào này sang tế bào khác. Plasmid là DNA nhỏ, dạng vòng, mạch kép. Các plasmid thường chứa nhiều gene kháng thuốc kháng sinh, và chúng có thể được truyền từ tế bào vi khuẩn này sang tế bào vi khuẩn khác bằng cơ chế tiếp hợp.

Câu 3: Dựa vào thành phần nào người ta có thể phân biệt được 2 nhóm vi khuẩn Gr-, Gr+? Điều này có ý nghĩa gì đối với y học?

Giải nhanh:

Dựa vào cấu tạo thành tế bào:

- Vi khuẩn Gr+: thành tế bào dày, nhuộm màu tím khi dùng phương pháp nhuộm gram.

- Vi khuẩn Gr-: thành tế bào mỏng, nhuộm màu đỏ khi dùng phương pháp nhuộm gram.

Phương pháp nhuộm gram giúp phân biệt nhanh các loại vi khuẩn và quan trọng trong chẩn đoán bệnh nhiễm khuẩn.