BÀI 21. LIÊN BANG NGA VÀ NƯỚC MỸ TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY

MỞ ĐẦU

CH: Sau Chiến tranh lạnh, Liên bang Nga và nước Mỹ cùng tiến vào thế giới mới trên hai nền tảng chính trị và kinh tế khác nhau. Nhưng trong một thế giới toàn cầu hóa, nhiều biển động, liên đới trên nhiều phương diện, từ năm 1991 đến nay, tình hình chính trị, kinh tế của hai quốc gia này đã phát triễn ra sao?

Giải nhanh: 

Liên bang Nga: 

– Từ sau năm 1991, Liên bang Nga là “quốc gia kế tục Liên Xô”, kế thừa địa vị pháp lí của Liên Xô tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cũng như các cơ quan ngoại giao của Liên Xô ở nước ngoài.

– Trong thập kỉ 90, dưới chính quyền Tổng thống Enxin, tình hình Liên bang Nga chìm đắm trong khó khăn và khủng hoảng.

– Về kinh tế:

+ Trước năm 1996: Việc tư nhân hoá đã làm cho nền kinh tế Nga trở nên rối loạn. Sản xuất công nghiệp năm 1992 giảm xuống còn 20%. Từ năm 1990 đến năm 1995, tốc độ tăng trưởng GDP luôn là số âm.

+ Từ năm 1996, nền kinh tế Nga dần dần phục hồi, năm 1997 đạt tăng trưởng kinh tế 0,5%, năm 2000 là 9%.

– Về chính trị:

+ Hiến pháp 1993, quy định Liên bang Nga theo chế độ Tổng thống Liên bang.

+ Từ năm 1992 – 1999, Tổng thống Enxin, nước Nga đứng trước hai thử thách lớn. Một là tình trạng không ổn định về chính trị, tranh chấp giữa các đảng phái. Hai là những cuộc xung đột sắc tộc (Trecxia…).

+ Từ năm 2000, V.Putin làm Tổng thống , nhà nước pháp quyền được củng cố, tình hình xã hội ổn định; nhưng vẫn đứng trước thử thách lớn: xu hướng li khai và nạn khủng bố…

– Về đối ngoại:

+ Trong những năm 1992 – 1993, nước Nga theo đuổi chính sách “định hướng Đại Tây Dương” – ngả về phương Tây, hi vọng nhận sự ủng hộ về chính trị và viện trợ về kinh tế. Nhưng sau 2 năm, nước Nga đã không đạt kết quả như mong muốn.

+ Từ năm 1994, nước Nga chuyển sang chính sách đối ngoại “định hướng Âu – Á”, trong khi tranh thủ phương Tây, vẫn khôi phục và phát triển mối quan hệ với châu Á (một số nước trong SNG, Trung Quốc, Ấn Độ, các nước ASEAN).

– Từ năm 2000, chính quyền của Tổng thống V.Putin đã đưa Liên bang Nga dần thoát khỏi khó khăn và khủng hoảng, kinh tế hồi phục và phát triển; chính trị, xã hội ổn định và địa vị quốc tế được nâng cao để trở lại vị thế một cường quốc Âu – Á.

Mỹ: 

- Thập niên 90, kinh tế suy thoái ngắn nhưng vẫn đứng đầu thế giới.

- Tổng thống Clinton (1993 - 2001) cầm quyền, kinh tế Mĩ phục hồi và phát triển trở lại. Kinh tế Mĩ vẫn đứng đầu thế giới (GNP là 9765 tỷ USD, GNP đầu người là 34.600USD, chiếm 25% giá trị tổng sản phẩm thế giới, chi phối nhiều tổ chức kinh tế – tài chính quốc tế như WTO, INF, G7, WB…).

- Khoa học – kỹ thuật: Phát triển mạnh, nắm 1/3 lượng bản quyền phát minh sáng chế của toàn thế giới. Đến năm 2003, Mĩ đạt 286/755 giải Nobel khoa học.

- Đạt nhiều thành tựu văn hóa đáng chú ý: Giải Osca (điện ảnh), Grammy (âm nhạc), 11 giải Nobel văn chương (thứ hai thế giới sau Pháp),...

- Thập niên 90, chính quyền B.Clinton thực hiện chiến lược “Cam kết và mở rộng” với ba mục tiêu cơ bản:

+ Bảo đảm an ninh của Mĩ với lực lượng quân sự mạnh, sẵn sàng chiến đấu.

+ Tăng cường khôi phục và phát triển tính năng động và sức mạnh của nền kinh tế Mĩ.

+ Sử dụng khẩu hiệu “Thúc đẩy dân chủ” để can thiệp vào công việc nội bộ của nước khác.

1. Tình hình chính trị, kinh tế của Liên bang Nga từ năm 1991 đến nay

CH: Hãy nêu những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế của Liên bang Nga từ sau khi Liên Xô tan rã (1991) đến nay. 

- Dựa vào tư liệu 21.2, hãy nêu nhận xét về tốc độ tăng trưởng kinh tế của Liên bang Nga giai đoạn 1991-2021

Giải nhanh: 

– Về kinh tế:

+ Trước năm 1996: Việc tư nhân hoá đã làm cho nền kinh tế Nga trở nên rối loạn. Sản xuất công nghiệp năm 1992 giảm xuống còn 20%. Từ năm 1990 đến năm 1995, tốc độ tăng trưởng GDP luôn là số âm.

+ Từ năm 1996, nền kinh tế Nga dần dần phục hồi, năm 1997 đạt tăng trưởng kinh tế 0,5%, năm 2000 là 9%.

– Về chính trị:

+ Hiến pháp 1993, quy định Liên bang Nga theo chế độ Tổng thống Liên bang.

+ Từ năm 1992 – 1999, Tổng thống Enxin, nước Nga đứng trước hai thử thách lớn. Một là tình trạng không ổn định về chính trị, tranh chấp giữa các đảng phái. Hai là những cuộc xung đột sắc tộc (Trecxia…).

+ Từ năm 2000, V.Putin làm Tổng thống , nhà nước pháp quyền được củng cố, tình hình xã hội ổn định; nhưng vẫn đứng trước thử thách lớn: xu hướng li khai và nạn khủng bố.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Nga: có tăng trưởng xen lẫn sụt giảm, không đồng đều qua các năm. Năm 2000, kinh tế có tốc độ phát triển vượt bậc 

2. Tình hình chính trị, kinh tế của nước Mỹ từ năm 1991 đến nay

CH: Dựa vào thông tin trong bài và các tư liệu 21.3, 21.4, 21.5, hãy nêu những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế của nước Mỹ từ năm 1991 đến nay.

Giải nhanh: 

- Thập niên 90, kinh tế suy thoái ngắn nhưng vẫn đứng đầu thế giới.

- Tổng thống Clinton (1993 - 2001) cầm quyền, kinh tế Mĩ phục hồi và phát triển trở lại. Kinh tế Mĩ vẫn đứng đầu thế giới (GNP là 9765 tỷ USD, GNP đầu người là 34.600USD, chiếm 25% giá trị tổng sản phẩm thế giới, chi phối nhiều tổ chức kinh tế – tài chính quốc tế như WTO, INF, G7, WB…).

- Từ năm 1991 – 2021, tình hình chính trị nước Mỹ có nhiều biến động: xả súng, giết người hàng loạt, biểu tình chống phân biệt chủng tộc, chống tự do vũ khí, khủng bố tấn công vào Trung tâm Thương mại thế giới thành phố New Ỷork và Lầu Năm Góc 

LUYỆN TẬP

CH: Hãy nêu nhận xét về tốc độ tăng trưởng kinh tế của Liên bang Nga và nước Mỹ giai đoạn 1991-2021.

Giải nhanh: 

Nga: Năm 2020, tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nga giảm 3,0% so với mức giảm 3,8% của nền kinh tế thế giới. Sau khi suy giảm tới 3,0% trong năm 2020, nền kinh tế Nga đã phục hồi mạnh mẽ trong nửa đầu năm 2021. GDP của Nga tăng 4,7% trong năm 2021, nhanh nhất kể từ năm 2008 => tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng còn tồn tại nhiều hạn chế

Mỹ: Sự xuất hiện của Covid-19 đã đẩy tổng sản phẩm trong nước (GDP) của Mỹ sụt giảm 31,4% (số liệu đã được hiệu chỉnh yếu tố mùa vụ và quy đổi thành tốc độ tăng/giảm hàng năm) trong quý 2/2020, một cú giảm thuộc loại mạnh nhất trong lịch sử nước này. GDP chỉ giảm trong hai tháng 3 và 4/2020 rồi chuyển sang hồi phục, đánh dấu đợt suy thoái ngắn nhất từng ghi nhận ở Mỹ.  Sự phục hồi mạnh mẽ sau đó đã diễn ra, đưa kinh tế Mỹ tăng trưởng 33,1% trong quý 3/2020 - mức tăng mạnh nhất trong lịch sử Mỹ => tăng trưởng nhanh, nhưng còn tồn tại nhiều rủi ro có thể gây giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế.

VẬN DỤNG

CH: Hãy chọn một vấn đề chính trị hoặc kinh tế của Mỹ, Liên bang Nga mà em cho là có ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của hai quốc gia này. Giải thích li do cho sự lựa chọn của em.

Giải nhanh: 

Kể từ khi bùng phát xung đột Nga - U-crai-na, cuộc xung đột này vẫn tiếp diễn, chưa biết khi nào mới có thể kết thúc và kết thúc như thế nào. Nó đã và đang để lại nhiều hệ lụy lớn về kinh tế - xã hội, nhất là lĩnh vực nhân đạo. Sau khi nền kinh tế Nga giảm 2,1% vào năm 2022, nước Nga vào năm 2023 đã lấy lại quy mô nền kinh tế như mức trước cuộc xung đột. Tuy nhiên, nước Nga cũng không tránh khỏi những khía cạnh tiêu cực của cuộc chiến. Nền kinh tế đã bị cản trở nghiêm trọng bởi các lệnh trừng phạt mang tính toàn cầu.