BÀI 3. CHÂU Á TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945

MỞ ĐẦU

Bức hình bên, được chụp vào năm 1931, mô tả sự kiện quân đội Nhật Bản tiến vào vùng Mãn Châu (Trung Quốc). Những chi tiết được phản ánh trong bức ảnh gợi cho chúng ta một câu hỏi lớn: Tại sao quân đội Nhật lại có mặt ở Trung Quốc? Tìm hiểu tình hình châu Á từ năm 1918 đến năm 1945 sẽ giúp chúng ta trả lời được câu hỏi đó.

Giải nhanh: 

Sau cuộc chiến lần thứ nhất, đế quốc Nhật đánh bại Trung Quốc, chiếm đóng Hàn Quốc. Năm 1931, Nhật Bản thừa thắng đem quân chiếm đóng hoàn toàn Mãn Châu – vùng đất ở đông bắc Trung Quốc, nơi khởi nguồn của nhà Thanh. Đây là nơi có trữ lượng khoáng sản dồi dào, nhưng được phòng thủ hết sức yếu kém vì ở vùng đông bắc hoang sơ, giá lạnh.

1. Nhật Bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 

CH: Dựa vào thông tin trong bài và lược đồ 3.2, hãy xác định những nét chính của tình hình Nhật Bản trong những năm 1918–1945.

Giải nhanh: 

– Kinh tế phát triển không đều xen lẫn khủng hoảng.

– Đời sống nhân dân đói khổ, phong trào đấu tranh lên cao, phong trào công nhân phát triển dẫn tới sự ra đời của Đảng Cộng sản năm 1922.

– Đầu thập kỉ 20 của thế kỉ XX, Chính phủ Nhật Bản thi hành một số cải cách chính trị tích cực, nhưng cuối thập kỉ 20, Chính phủ của tướng Ta-na-ca đã thực hiện chính sách đối nội, đối ngoại hiếu chiến phản động.

2. Phong trào giải phóng dân tộc ở Trung Quốc, Ấn Độ và khu vực Đông Nam Á

CH: Hãy nêu những nét chính về phong trào giải phóng dân tộc ở Trung Quốc, Ấn Độ và khu vực Đông Nam Á. 

Dựa vào tư liệu 3.4, hãy cho biết M. Gan-đi (M. Gandhi) đã có hành động gì để chống lại đạo luật hà khắc của thực dân Anh đối với người dân Ấn Độ. Tại sao có thể gọi hành động của ông là "bất bạo động"?

Giải nhanh: 

Trung Quốc: 

- Phong trào Ngũ tứ bùng nổ, lan rộng, tạo điều kiện cho chủ nghĩa Mác Lênin được truyền bá.

- Năm 1921, Đảng Cộng sản Trung Quốc ra đời, xoá bỏ các thế lực quân phiệt cát xứ 

- Năm 1927, nội chiến Quốc – Cộng bùng phát

- Năm 1937, Mặt trận dân tộc thống nhất chống Nhật thành lập bởi Đảng Cộng Sản, Quốc dân đảng 

Ấn Độ: 

- Gan-di lãnh đạo Đảng quốc đại đấu tranh đòi độc lập, tẩy chay hàng hoá của Anh, phát triển kinh tế dân tộc.

- Năm 1925, Đảng Cộng sản Ấn Độ thành lập, đánh dấu một bước phát triển mới của phong trào giải phóng dân tộc. 

- Phong trào đấu tranh chống thực dân Anh tiếp tục phát triển rộng khắp trong những năm 1929 – 1932.

- Phong trào bãi công của công nhân tiếp diễn trong suốt những năm 1924 - 1927. Phong trào nông dân chống thuế, chống địa chủ tăng tô tức diễn ra mạnh mẽ vào năm 1927. Đảng Quốc đại, sau một thời gian suy giảm lực lượng, bắt đầu tăng cường hoạt động mở rộng đội ngũ.

Đông Nam Á: 

- Nhiều tầng lớp tham gia đấu tranh giành độc lập dân tộc 

- Các Đảng Cộng sản lần lượt thành lập: Indonexia (1920), Việt Nam (1930), Mã Lai (1930),…mở ra thời kỳ mới trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc

- Năm 1932, chế độ quân chủ lập hiến thay thế chế độ quân chủ chuyên chế 

- Phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc diễn ra sôi nổi. Đặc biệt ở Indonesia, Đảng Cộng sản tích cực lãnh đạo quần chúng đấu tranh đòi hỏi những quyền lợi thiết thân.

Tháng 3/1930, Gandhi khởi xướng cuộc Hành trình muối (Salt March), dẫn đầu đoàn người đi bộ trong 24 ngày để phản đối chính sách độc quyền muối do chính quyền Anh áp đặt. Gandhi cùng 78 môn đệ thân tín tiến hành cuộc đi bộ trên quãng đường dài gần 400 km đến vùng bờ biển để thực hiện một hành động biểu trưng là bốc một nắm muối đem về, thách thức nhà cầm quyền Anh. Sau đó hàng trăm ngàn người Ấn Độ ở nhiều vùng miền theo gương Gandhi cũng ra bờ biển lấy muối về ăn. Trong hành trình đấu tranh bất bạo động, Gandhi nhiều lần bị chính quyền thực dân Anh bắt giam, tù đày. Nhiều lần ông tiến hành tuyệt thực để phản kháng. Sở dĩ được gọi là “bất bạo động” vì hoạt động chống đối lại Anh của ông không sử dụng vũ khí mà sử dụng các thủ đoạn “bất hợp tác”, “bất phục tùng” kết hợp với sử dụng áp lực của quần chúng để gây áp lực, từng bước làm suy yếu, khiến cho thực dân Anh phải xuống thang, trả tự do cho Gandhi. 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Hãy hoàn thành trục thời gian về tình hình Nhật Bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới theo mẫu dưới đây:

Giải nhanh: 

Câu 2: Hãy hoàn thành bảng hệ thống về những phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở châu Á theo mẫu dưới đây:

Giải nhanh: 

Giải nhanh: 

VẬN DỤNG 

CH: Trong số các nhà lãnh đạo phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á giai đoạn 1918 – 1945, em thấy ấn tượng với nhà lãnh đạo nào nhất? Hãy giải thích lí do.

Giải nhanh: 

Mahatma Gandhi (2/10/1869 - 30/1/1948) là nhà hoạt động chính trị nổi tiếng, được tôn vinh là Cha già dân tộc, có đóng góp to lớn vào thành công của cuộc đấu tranh giành độc lập cho tiểu lục địa Ấn Độ khỏi ách thống trị của thực dân Anh năm 1947. Tuy ông có dáng vóc nhỏ bé nhưng chí lớn vô biên, thấm đẫm tư tưởng nhân văn, phản đối mọi hình thức bạo lực và tôn thờ tiêu chuẩn đạo đức tối cao, thực hành đấu tranh bất bạo lực. Ông đã trải qua nhiều đợt tù đày, tuyệt thực để bảo vệ chân lý đấu tranh trước sự trấn áp dã man của thực dân Anh. Ông vẫn đứng vững và chiến thắng. Mahatma Gandhi không bao giờ coi mình là nhà tư tưởng, cho rằng phương pháp đấu tranh bất bạo động đã có trong tư tưởng tôn giáo, phổ biến trên thế giới từ xa xưa. Ông luôn thể hiện là con người của hành động, tự hoàn thiện bản thân, đề cao đạo đức, lối sống truyền thống.