BÀI 17: QUYỀN BẤT KHẢ XÂM PHẠM VỀ THÂN THỂ, ĐƯỢC PHÁP LUẬT BẢO VỆ VỀ TÍNH MẠNG, SỨC KHỎE, DANH DỰ VÀ NHÂN PHẨM

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Theo em, bạo lực học đường có phải là hành vi vi phạm quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm không? Vì sao?

Giải nhanh

Đúng vậy, bạo lực học đường là một hành động vi phạm quyền được pháp luật bảo vệ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm. Bất kỳ hành vi bạo lực, thù địch, lăng mạ hoặc làm tổn thương tinh thần thế hệ trẻ đều không được chấp thuận. Học đường là môi trường học tập, vui chơi và hòa đồng. 

KHÁM PHÁ

1. Một số quy định cơ bản của pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo vệ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

           THÔNG TIN 1

Khoản 1, 2 Điều 20 Hiến pháp năm 2013 quy định:

”1. Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực truy bức, nhục hình hay bất kì hình thức đổi nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm.

2. Không ai bắt nếu không có quyết định của Toà án nhân dân, quyết định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, trừ trường hợp phạm tội bắt quả tang. Việc bắt, giam, giữ người do luật định."

       THÔNG TIN 2

- Điều 33 luật Dân sự năm 2015 quy định:

“Cá nhân có quyền sống, quyền bất khả xâm phạm về tính mạng thân thể quyền được pháp luật bảo hộ về sức khỏe. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái luật”.

- Điều 34 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định:

1. Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ.

2. Cá nhân có quyền yêu cầu Toà án bác bỏ thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình".

- Điều 10 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2071) quy định:

“Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể. Không ai bát nếu không có quyết định của Tòa án, quyết định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm soát, trừ trường hợp phạm tội quả tang.

  Việc giữ người trong trường hợp khẩn cấp, việc bắt, tạm giữ, tạm giam người phải theo quy định của Bộ luật này. Nghiêm cấm tra tấn, bức cung, dùng phục hình hay bất hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, tính mạng, sức khoẻ của con người”.

       Trường hợp 1

     Chị H đang đi xe đạp trên phần đường dành cho xe thô sơ thì bị anh K điều khiển xe gắn máy đi ngược chiều gây tai nạn. Hành vị của anh K làm hư hỏng xe đạp của chị H và khiến chị bị gãy tay. 

        Trường hợp 2

Do chị D thường xuyên bị ông M, lãnh đạo cơ quan gây khó khăn trong công việc nên anh T, chồng chị D đã viết bài đăng trên một trang thông tin điện tử xuyên tạc việc ông M sử dụng ngân sách của đơn vị sai mục đích. Ông M nhờ chị V là Chủ tịch Công đoàn khuyên vợ chồng chị D nên cải chính nội dung bài viết nhưng chị D từ chối.

- Theo em, việc làm của nhân vật trong các trường hợp trên có phù hợp với quy định pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm không? Vì sao?

- Em biết các quy định nào khác của pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm?

Giải nhanh

Trong trường hợp 1, hành động của anh K đã vi phạm quy định pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về thân thể, sức khỏe của chị H. Anh K bị phải chịu trách nhiệm về việc gây ra tai nạn và bồi thường thiệt hại cho chị H.

Trong trường hợp 2, việc viết bài xuyên tạc thông tin của anh T và chị D vi phạm quy định pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về danh dự, nhân phẩm của ông M. 

Các quy định pháp luật khác:

- Điều 21 Hiến pháp năm 2013 quy định về quyền riêng tư.

- Điều 29 Luật Tố tụng hình sự năm 2015 quy định về quyền tại ngoại của người bị bắt, tạm giữ.

2. Hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm.

Câu hỏi: Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu.

         Trường hợp 1

         H là nhân viên bán hàng tại cửa hàng thời trang của vợ chồng anh M. Do cửa hàng bị mất quần áo nên vợ chồng anh M đã giữ H ở lại của hàng để tra hỏi. Mặc dù H khẳng định là mình không lấy quán áo, nhưng vợ chồng anh M cho rằng H ngoan cố nên đã đe doạ, ép buộc H nhận là người lấy đồ. Vợ anh M còn ghi hình quá trình tra hỏi, sau đó lan truyền thông tin H chính là người đã trộm cắp tài sản tại cửa hàng của mình.

         Trường hợp 2

         Xuất phát từ việc anh A mượn tiền chị B nhưng không trả nên chị B đã nhờ anh C đòi nợ. Tiện đường đến nhà anh A, phát hiện anh đang điều khiển xe gắn máy chạy trên đường, anh C đuổi theo bắt, giữ anh A và dùng tay đánh vào mặt anh A dẫn đến chảy máu mũi. Sau đó, chị B và anh C còn ép buộc anh A lên ô tô và chờ về nhà chị B.

- Em hãy cho biết hành vi của nhân vật trong hai trường hợp trên có bị pháp luật xử lí không. Giải thích lí do.

- Hãy nêu một số hành vi xâm phạm thân thể, tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm khác mà em biết.

Giải nhanh

Trường hợp 1: Hành vi của vợ chồng anh M. là không đúng pháp luật. Họ không có bằng chứng xác định rõ mà chỉ dựa vào giả thiết để ép buộc, đe dọa và đưa ra kết luận không cơ sở rằng H là người trộm cắp. 

Trường hợp 2: Hành vi của anh C và chị B cũng là bất hợp pháp. Dùng tay đánh vào mặt anh A, khiến anh A chảy máu mũi, là hành vi xâm phạm đến tính mạng và sức khoẻ của anh A. 

Những hành vi: đánh đập, tra tấn, ném đá, xúc phạm, phân biệt chủng tộc, ....

3. Hậu quả của hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm và trách nhiệm của công dân trong việc thực hiện quyền này.

a. Hậu quả của hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm.

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

         THÔNG TIN

- Điều 134 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định:

1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỉ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30% hoặc dưới 11% nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Dùng vũ khí, vật liệu nổ, hung khí nguy hiểm hoặc thủ đoạn có khả năng gây nguy hại cho nhiều người

b) Dùng a-xít nguy hiểm hoặc hóa chất nguy hiểm;

c) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết có thai, người già yếu, ốm đau hoặc người khác không có khả năng tự vệ;

d) Đối với ông, bà, cha, mẹ thầy giáo, cô giáo của mình người nuôi dưỡng, chữa bệnh cho mình;

đ) Có tổ chức

e) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn

g) Trong thời gian đang bị giữ, tạm giữ tạm giam, đang chấp hành án phạt tù, đang chấp hành biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng hoặc đang chấp hành biện pháp xử lí vi phạm hành chính đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào trường giáo dưỡng hoặc đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc;

h) Thuê gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do được thuê,

i) Có tính chất côn đồ;

k) Đối với người đang thi hành công vụ hoặc lí do công vụ của nạn nhân”.

- Điều 156 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định:

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây thì bị phạt tiền từ 10 000 000 đồng đến 150 000 000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt từ 03 tháng đến 01 năm;

a) Bịa đặt hoặc loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền lợi ích hợp pháp của người khác.

b) Bịa đặt người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền.

- Điều 157 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017) quy định:

“1. Người nào bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 153 và Điều 377 của Bộ luật này thì phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm”.

- Khoản 3 Điều 7 Nghị định số 14/2071/NĐ-CP quy định xử lí vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội, phòng, chống tệ nạn xã hội, phòng chá,y chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ, phòng, chống bạo lực gia đình quy định:

3. Phạt tiền từ 2 000 000 đồng đến 3 000 000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

a) Có hành vi khiêu khích, trêu ghẹo, xúc phạm, lăng mạ, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của người khác trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản 2 Điều 21 và Điều 54 Nghị định này,

b)Tổ chức, thuê, xúi giục, lôi kéo, dụ dỗ, kích động người khác cố gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác hoặc xâm phạm danh dự, nhân phẩm của người khác nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự".

            Trường hợp

 Do có mâu thuẫn cá nhân với anh A, anh B đã đăng nhiều bài viết trên các trang mạng xã hội bịa đặt thông tin, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của anh A. Sau khi anh B đăng tài thông tin, đã có nhiều người bình luận, chia sẻ. Thấy việc làm nói trên của anh B ảnh hưởng đến danh dự, nhân phẩm của mình nên anh A đã làm đơn đề nghị cơ quan có thẩm quyền xử lí. Cơ quan chức năng đã ra quyết định xử phạt hành chính anh B về hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác với mức phạt tiền là 3 000 000 đồng.

- Theo em, hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ danh dự và nhân phẩm sẽ để lại hậu quả gì cho cá nhân và xã hội?

 - Cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể được pháp luật bảo hộ về tính mạng sức khỏe, danh dự và nhân phẩm sẽ phải gánh chịu những trách nhiệm pháp lí gì?

 - Em có suy nghĩ gì về hành vi của anh B trong trường hợp trên?.

Giải nhanh

Hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến cá nhân và xã hội. 

Cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý, bao gồm phạt tiền, phạt tù hoặc cải tạo không giam giữ đến 03 năm, và bồi thường thiệt hại cho người bị xúc phạm.

Em nghĩ rằng hành vi của anh B trong trường hợp trên là vô trách nhiệm

b. Trách nhiệm thực hiện quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức , danh dự và nhân phẩm.

Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

Trường hợp 1: Chị A, chị B và một số bạn bè thường xuyên đóng góp tài chính để cùng nhau tổ chứuc hoạt động từ thiện cứu trợ người nghèo. Trong quá trình hoạt động, giữa chị A và chị B phát sinh mâu thuẫn về các khoản chi tiêu chưa có giấy tờ xác nhận, chị B đưa các thông tin không đúng sự thật về chị A lên tài khoản mạng xã hội của mình. Biết được viẹc này, anh C khuyên chị B không nên làm như vậy vì đó là hành vi xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm của người khắc. Sau đó, chị B đã hiểu vấn đề và gỡ các bài đăng.

Trường hợp 2: Anh G đặt bốn vé xe khách nhưng khi lên xe chỉ còn lại ba chỗ trống. Do bức xúc, anh đã có hành vi lăng mạ, chửi bới nhân viên nhà xe và yêu cầu chủ xe để giải quyết. Thấy sự việc trên, một hành khách đi cùng xe đã lên tiếng can ngăn anh G.

Câu hỏi:

- Em hãy đánh giá về cách xử sự của nhân vật trong các trường hợp trên.

- Cho biết vì sao mọi người phải tôn trọng quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm.

- Cho biết em cần làm gì để bảo vệ bản thân trước nguy cơ bị xâm phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm.

Giải nhanh

Trong trường hợp thứ nhất, hành vi của chị B là không đúng và gây tổn thương đến danh dự của chị A. 

Trong trường hợp thứ hai, hành vi của anh G là không đúng. Anh đã lăng mạ và chửi bới nhân viên nhà xe cũng như yêu cầu chủ xe giải quyết vấn đề. 

Mọi người phải tôn trọng quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm vì đây là những quyền cơ bản của con người. 

LUYỆN TẬP

Bài tập 1: Em đồng tình hay không đồng tình với nhận định nào sau đây? Vì sao?

a. Hành vi xâm phạm đến sức khỏe của người khác thì luôn bị xử lí về hình sự.

b. Chia sẻ các thông tin không đúng sự thật thì phải chịu trách nhiệm hành chính.

c. Ai cũng có quyền bắt người nếu có thông tin cho rằng người đó đã thực hiện hành vi phạm tội.

d. Cơ quan điều tra tạm giữ hình sự người phạm tội đúng pháp luật thì không xâm phạm đến quyền bất khả xâm phạm về thân thể.

e. Pháp luật quy định quyền bất khả xâm phạm về thân thể là nhằm mục đích ngăn chặn hành vi bắt, giữ người tùy tiện.

Giải nhanh

Em đồng tình với nhận định:

d. Bởi vì cơ quan nhà nước có thẩm quyền bắt giữ người nếu có căn cứ và đúng pháp luật.

Em không đồng tình với nhận định:

a. Hành vi xâm phạm đến sức khỏe của người khác thì luôn bị xử lí về hình sự. Bởi vì nếu nạn nhân thương tật dưới 11% thì bị xử lý hành chính.

b. Bởi vì nếu chia sẻ các thông tin sai sự thật gây hậu quả nghiêm trọng và đặc biệt sẽ bị xử lý hình sự.

c. Bởi vì bất kì ai cũng chỉ được bắt giữ người khác khi phạm tội quả tang.

e. Bởi vì đây còn là việc nhà nước tôn trọng các quyền cơ bản của công dân như quyền được sống,...

Bài tập 2: Em có nhận xét gì về hành vi của các nhân vật trong những tình huống sau:

a. M vượt đèn đỏ, đâm xe vào ông N, khiến ông bị gãy chân.

b. Chị V trình báo với các cơ quan chức năng về hành vi thường xuyên đánh đập hành hạ con mình của anh H.

c. Anh D do chưa đòi được khoản tiền mà chị C vay nên đã chặn đường bắt giữ chị C, đồng thời quay phim, chụp ảnh nói chị C lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

d. Chị A lên cơ quan điều tra tố giác anh B có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm của chị.

Giải nhanh

a. Hành vi của M là rất nguy hiểm và gây tổn thương cho người khác. M vượt đèn đỏ là vi phạm luật giao thông và mang tính chất nguy hiểm cao. 

b. Hành vi của anh H là rất nặng nề, vi phạm các quyền của trẻ em và là bạo hành gia đình. 

c. Hành vi của anh D là hành vi bắt cóc, đe dọa và quấy rối, làm mất an ninh trật tự của công cộng. 

d. Hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác là vi phạm pháp luật. Chị A có quyền lên cơ quan điều tra tố giác để bảo vệ quyền lợi và danh dự của mình. 

Bài tập 3: Em hãy chỉ ra hậu quả của hành vi trong các trường hợp sau:

a. Nghi ngờ anh M tổ chức cho người khác nhập cảnh trái phép, ông N là công an viên đã gửi giấy triệu tập, yêu cầu anh M tới trụ sở Cơ quan công an để lấy lời khai. Mặc dù anh M đã cung cấp các bằng chứng chứng minh mình ngoại phạm, không liên quan đến hành vì vi phạm nhưng ông N vẫn giữ anh M ở tại trụ sở Cơ quan công an trong 48 giờ mà không ra bất kì quyết định tạm giữ theo quy định của pháp luật. Việc làm của ông N đã xâm phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của anh M.

b. Anh H và chị K là hàng xóm của nhau. Một hôm, thấy chị K vứt rác sang nhà mình nên anh H đã nhắc nhở. Hai bên lời qua tiếng lại. Nghe thấy cãi vã, vợ anh H chạy ra dùng hung khí đánh vào đầu chị K, khiến chị bị thương tật vĩnh viễn 15%. Hành vi của vợ anh H bị truy cứu trách nhiệm hình sự và bị phạt một năm tù giam.

Giải nhanh

a. Hành vi của ông N đã xâm phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của anh M. 

b. Hành vi của vợ anh H gây thương tích vĩnh viễn cho chị K nên bị truy cứu trách nhiệm hình sự. 

Bài tập 4: Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi

a. Nhà ông M thường xuyên bị mất trộm. Một lần nọ, A vào nhà ông M trộm cắp tài sản nhưng bị ông Mi phát hiện và bắt giữ. Thay vì báo cho cơ quan công an để giải quyết thì ông M đã trói A lại để tra hỏi về các lần mà nhà ông M bị mất tài sản trước đây. Mặc dù A chỉ thừa nhận vào nhà ông M trộm cắp tài sản lần này, nhưng ông M vẫn giữ A tại nhà mình một ngày, sau đó ông M mới giao nộp A cho Cơ quan công an để xử lí.

b.Trong một lần đi dự tiệc sinh nhật của A, do có mâu thuẫn từ trước với anh H, anh C đã có lời lẽ lăng mạ anh H. Do bị xúc phạm trước đám đông, anh H bức xúc, rủ thêm các anh D, anh E chặn đường đánh anh C. Anh D từ chối tham gia vì đó là hành vi vi phạm pháp luật.

Câu hỏi:

- Em có nhận xét gì về hành vi của nhân vột trong các trường hợp trên?

- Nếu em là anh H, em sẽ đưa ra phương án để giải quyết như thế nào?

Giải nhanh

Đối với trường hợp a, ông M đã vi phạm pháp luật bằng cách tự mình bắt giữ và tra hỏi kẻ trộm thay vì giao nộp cho cơ quan chức năng. 

Đối với trường hợp b, các hành động đánh người là bất hợp pháp và có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. 

Nếu em là anh H, em sẽ cố gắng kiềm chế cảm xúc và không trả đũa bằng cách đánh người. 

VẬN DỤNG

Bài tập 1: Em hãy thiết kế một sản phẩm tuyên truyền về nội dung quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh tự và nhân phẩm.

Gợi ý: Hình thức sản phẩm có thể là áp phích, tờ gấp,…

Giải nhanh

- Một poster hoặc banner quảng cáo với hình ảnh người mẫu tươi cười, kèm theo thông điệp "Tôi có quyền bảo vệ thân thể và danh dự của mình".

Bài tập 2: Vận dụng một số quy định cơ bản của pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm, em đánh giá những hành vi vi phạm quyền này mà em sưu tầm được.

Giải nhanh

Các hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể được bảo vệ bởi pháp luật bao gồm việc đánh, đập, đánh đấm, tấn công và đối xử bạo lực với người khác, gây thương tích hoặc tử vong.