BÀI 16: QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN VỀ BẢO VỆ TỔ QUỐC

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin và trả lời câu hỏi

        THÔNG TIN

       Trong cuộc gặp gỡ, nói chuyện và giao nhiệm vụ cho cán bộ Đại đoàn quân Tiên phong tại Đền Hùng, Bác Hồ đã có câu nói bất hủ: "Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước".

Em có suy nghĩ gì về câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh?

Giải nhanh:

    Câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cuộc gặp gỡ với cán bộ Đại đoàn quân tiên phong tại Đền Hùng rất ý nghĩa và bất hủ. Câu nói này nhấn mạnh vào tinh thần đoàn kết quan trọng trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. 

KHÁM PHÁ

1. Một số quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc 

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

         THÔNG TIN

- Điều 11 Hiến pháp năm 2013 quy định:

“1. Tổ quốc Việt Nam là thiêng liêng bất khả xâm phạm.

2. Mọi hành vi chống lại độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, chống lại sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đều bị nghiêm trị".

- Điều 44 Hiến pháp năm 2013 quy định “Công dân có nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc. Phản bội Tổ quốc là tội nặng nhất”.

- Điều 46 Hiến pháp năm 2013 quy định: "Công dân có nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật tham gia bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội và chấp hành những quy tắc sinh hoạt cộng đồng".

- Điều 6 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015 quy định:

“1. Công dân nam trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự có nghĩa vụ phục vụ tại ngũ trong Quân đội nhân dân.

2. Công dân nữ trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự trong thời bình nếu tự nguyện và quân đội có nhu cầu thì được phục vụ tại ngũ”.

- Khoản 2 Điều 5 Luật Quốc phòng năm 2018 quy định:

“Công dân có nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc phải thực hiện nghĩa vụ quân sự, có nghĩa vụ tham gia Dân quân tự vệ, xây dựng nền quốc phòng toàn dân; chấp hành biện pháp của Nhà nước và người có thẩm quyền trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật liên quan”.

- Điều 8 Luật An ninh quốc gia năm 2004 quy định:

  “Bảo vệ an ninh quốc gia là sự nghiệp của toàn dân. Cơ quan, tổ chức, công dân có trách nhiệm, nghĩa vụ bảo vệ an ninh quốc gia theo quy định của pháp luật”

- Khoản 1 Điều 3 Luật Biên giới quốc gia năm 2003 quy định:

“1. Xây dựng, quản lý bảo vệ biên giới quốc gia, khu vực biên giới là nhiệm vụ của Nhà nước và của toàn dân, trước hết là của chính quyền, nhân dân khu vực biên giới và các lực lượng vũ trang nhân dân”.

- Khoản 3 Điều 4 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định:

“3. Mọi công dân có nghĩa vụ tích cực tham gia phòng chống tội phạm”.

         Trường hợp 1

Xã M triển khai mô hình Tổ nhân dân tự quản bảo vệ an ninh trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn. Anh A tự nguyện tham gia các hoạt động tuần tra, phòng chống tệ nạn xã hội và xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Hoạt động của Tổ nhân dân tự quản đã góp phần xây dựng khu dân cư an toàn, không có tệ nạn xã hội.

         Trường hợp 2

Xã ở huyện Y là một xã biên giới. Thực hiện phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới" lực lượng Bộ đội Biên phòng trên địa bàn đã phối hợp với chính quyền đại phương thành lập Tổ tự quản, vận động các hộ gia đình tham gia kí cam kết tự quản đường biên, cột, ốc biên giới quốc gia. Qua công tác tuyên truyền, tất cả người dân trên địa bàn hiểu được bảo vệ an ninh quốc gia biên giới lãnh thổ đất nước là quyền, nghĩa vụ công dân. Nhờ vậy, tình hình an ninh trật tự trên địa bàn phát triển đạt nhiều thành tích. Đây là điểm sáng trong thực hiện phong trào tại huyện.

- Từ thông tin trên, em giải thích như thế nào quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ Tổ quốc?

- Theo em, quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc được biểu hiện như thế nào trong những trường hợp trên?

- Việc làm của các chủ thể trong hai trường hợp trên có ý nghĩa như thế nào đối với xã hội?

Giải nhanh:

Quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ tổ quốc được quy định rõ trong nhiều luật như Luật Nghĩa vụ quân sự, Luật An ninh quốc gia, Luật Biên giới quốc gia và Luật Hình sự. Các quy định này nhấn mạnh rằng công dân Việt Nam có nghĩa vụ phục vụ nghĩa vụ quân sự và bảo vệ an ninh, quốc phòng của đất nước. 

Trong hai trường hợp được đề cập, quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ tổ quốc được thể hiện qua việc tham gia các hoạt động tổ chức bảo vệ an ninh, phòng chống tội phạm và xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc. 

Các chủ thể trong cả hai trường hợp đã thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ tổ quốc, đóng góp tích cực vào sự phát triển an ninh, trật tự, an toàn xã hội và đất nước. 

2. Hậu quả của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc 

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

         THÔNG TIN

- Điều 323 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017) quy định:

”1. Người nào không chấp hành đúng quy định của pháp luật về đăng kí nghĩa vụ quân sự, không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ, lệnh gọi nhập trung huấn luyện, đã bị xử phạt phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xoá án tích mà còn vì phạm, thì bị phạt cải tạo, không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau thì bị phạt từ 01 năm đến 05 năm:

a) Tự gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của mình;

b) Phạm tội trong thời chiến;

c) Lôi kéo người khác phạm tội."

Hành vi trốn tránh nghĩa vụ quân sự có thể dẫn đến hậu quả bị xử lí hành chính hoặc hình sự".

- Điều 4 Nghị định 120/2013/NĐ-CP quy định:

“Phạt tiền từ 1 500 00 đồng đến 2 500 00 đồng đối với hành vi không có mặt đúng thời gian hoặc địa điểm tập trung ghi trong lệnh gọi nhập ngũ mà không lí do chính đáng".

- Khoản 1, 2 Điều 5 Nghị định số 96/2020/NĐ-CP Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lí, bảo vệ biên giới quốc gia quy định:

“7. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 50 000 000 đóng đối với một trong những hành vi sau:

a) Thăm dò địa chất khai thác tài nguyên, khoáng sản theo giấy phép làm hư hại dấu hiệu đường biên giới quốc gia, mốc quốc giới, cọc dấu, vật đánh đấu đường biên giới, cột cờ, bia chủ quyền trên các đảo, điểm cơ sở; công trình phòng thủ vùng biển, công trình biên giới;

b) Đổ đất đá, chất thải xuống sông, suối biên giới.

2. Phạt tiền từ 50 000 000 đồng đến 75 000 000 đồng đi với một trong những hành vi sau đây:

a) Làm hư hại mốc quốc giới, cọc dấu, dấu hiệu đường biên giới, vật đánh dấu đường biến giới, cột cờ, điểm cơ sở, bia chủ quyền trên các đảo;

b) Làm thay đổi dòng chảy sông, suối biên giới hoặc làm ảnh hưởng đến đường biên giới quốc gia;

c) Xây dựng công trình kiên cố trong phạm vi 30 mét tính từ đường biên giới trên đất liền tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc hoặc 100 mét tính từ đường biên giới trên đất liền tuyến biên giới Việt Nam - Lào, Việt Nam - Cam-pu-chia;

d) Xây dựng trái phép công trình trên sông, suối biên giới".

           Trường hợp 1

T (20 tuổi) đã trúng tuyển nghĩa vụ quân sự. Nhưng khi Ban Chỉ huy Quân sự huyện có lệnh gọi nhập ngũ thì T lại trốn tránh, không chấp hành. T bị xử phạt vi phạm hành chính với số tiền 2 000 000 đồng và buộc thực hiện nghĩa vụ quân sự.

           Trường hợp 2

Toà án Nhân dân tỉnh H tiến hành xét xử vụ án hình sự về hành vi phá hoại cột mốc, làm sai lệch đường biên giới quốc gia của bị cáo C. Hội đồng xét xử tuyên bị cáo C bảy năm tù giam vì hành vi gây phương hại đến an ninh quốc gia. Bản án nhận được sự đồng tình của dư luận, góp phần nâng cao hiểu biết của người dân về nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc.

- Pháp luật có những hình thức xử phạt nào đối với hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ Tổ quốc? Lấy ví dụ minh họa.

- Theo em, hành vi mà nhân vật đã thực hiện trong các trường hợp trên gây hậu quả gì cho đất nước?

Giải nhanh:

Đối với hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ tổ quốc, pháp luật có thể áp dụng nhiều hình thức xử phạt khác nhau. Ví dụ như phạt tiền, phạt tù, cải tạo hay buộc thực hiện lại nghĩa vụ quân sự. 

Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ tổ quốc có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với đất nước, như ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, làm hư hại dấu hiệu đường biên giới, mốc quốc giới, cột cờ, bia chủ quyền trên các đảo hoặc phá hoại vùng biển, vùng biên giới. 

3. Đánh giá một số hành vi thường gặp và thực hiện các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc

Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

        Trường hợp 1

       Khi sử dụng mạng xã hội, A và B (học sinh lớp 11) nhận được lời mời tham gia nhóm có đăng tải những thông tin không đúng sự thật, gây nguy hại cho an ninh quốc gia. A không tham gia vì đây là hành vi vi phạm pháp luật và đã trình báo cơ quan Công an về nhóm này. Vì tò mò muốn tìm hiểu nội dung mà nhóm này đăng tải nên B đã tham gia và bình luận, tỏ thái độ đồng tình với những bài đăng trên nhóm.

          Trường hợp 2

         Trường Trung học phổ thông M hưởng ứng chương trình "Góp đá xây Trường Sa" nhằm góp phần xây dựng biển đảo, thềm lục địa thiêng liêng của Tổ quốc. Bạn A tích cực tham gia, đồng thời vận động các bạn cùng lớp và người thân đóng góp cho chương trình.

Câu hỏi:

- Hãy nhận xét về hành vi của nhân vật trong các trường hợp trên.

- Em hãy nêu một số việc làm phù hợp với quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc mà em biế

Giải nhanh:

- Hành vi của nhân vật A trong trường hợp thứ nhất rất đúng và có trách nhiệm. 

- Trong trường hợp thứ hai, hành vi của nhân vật A cũng rất đúng và có trách nhiệm. 

* Một số việc làm phù hợp với quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc mà em biết bao gồm:

- Tham gia các hoạt động tình nguyện trong việc bảo vệ môi trường, chống tham nhũng, đấu tranh vì quyền lợi người tiêu dùng.

- Tuân thủ tất cả các quy định của pháp luật, không phạm tội và báo cáo cơ quan chức năng về bất kỳ hoạt động phạm pháp nào xảy ra.

- Tự cập nhật kiến thức về đất nước, lịch sử và truyền thống của dân tộc, đồng thời phản đối các hành động xâm phạm chủ quyền của Tổ quốc.

LUYỆN TẬP

Bài tập 1: Em đồng tình hay không đồng tình với nhận định nào sau đây? Vì sao?

a. Nghĩa vụ quân sự là bắt buộc đối với mọi người.

b. Trốn tránh nghĩa vụ quân sự chỉ bị xử phạt hành chính.

c. Phản bội Tổ quốc là tội nặng nhất.

d. Xây đựng bảo vệ lãnh thổ biên giới quốc gia chỉ là nhiệm vụ của lực lượng vũ trang.

e. Phòng chống tội phạm không phải là nội dung của quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc.

Giải nhanh:

Em đồng ý với nhận định c. Phản bội Tổ quốc là tội nặng nhất theo quy định của Hiến pháp năm 2013.

Em không đồng ý với các nhận định:

a. Bởi vì nghĩa vụ quân sự chỉ áp dụng với nam giới đủ 18 tuổi trở lên.

b. Tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự còn bị xử lý hình sự được quy định tại Điều 332 Bộ Luật Hình sự.

d. Xây dựng bảo vệ lãnh thổ và biên giới quốc gia là nhiệm vụ của mọi công dân và của toàn đất nước.

e. Bảo vệ lãnh thổ và biên giới quốc gia là nhiệm vụ quan trọng của lực lượng vũ trang.

Bài tập 2: Em hãy nêu đánh giá về hành vi của nhân vật trong các câu sau:

a.  Anh A chia sẻ những thông tin sai sự thật về an ninh trật tự trên mạng xã hội.

b.  Anh C tích cực tham gia phong trào ngư dân bám biển, bảo vệ chủ quyền biến đảo.

c. Bạn B không báo cho các cơ quan và người có trách nhiệm khi phát hiện hành vi gây nguy hại đến an ninh quốc gia.

d. Chị D tham gia tuyên truyền, vận động mọi người tham gia phong trào” Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc".

Giải nhanh:

a. Hành vi của anh A là vi phạm pháp luật 
b. Hành vi của anh C là tích cực và đáng khen ngợi 
c. Hành vi của bạn B là không đúng 

d. Hành vi của chị D là đáng khen ngợi 

Bài tập 3: Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

a. Tổ dân phố H tổ chức mô hình "Hệ thống camera giám sát đảm bảo an ninh trật tự". Đây là một mô hình hay trong phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Bà K rất vui khi biết thông tin này và tham gia đóng góp thực hiện vì tình hình an ninh trật tự trên địa bàn sẽ có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, bà T không đóng góp vì gia đình bà đã lắp đặt camera. Không những thế, bà T còn khuyên hàng xóm không tham gia hoạt động này.

b. Nhà ông N nằm cạnh suối biên giới thuộc địa bàn xã X. Trong quá trình tu sửa nhà, ông N đã mạng chất thải, đất đá đổ xuống suối biên giới làm thay đổi dòng chảy, ảnh hưởng đến đường biên giới quốc gia. Sự việc bị phát hiện, ông N bị cơ quan có thẩm quyền phạt vi phạm hành chính 75 triệu đồng và buộc khắc phục hậu quả.

Câu hỏi:

- Cho biết nhận xét của em về hành vi của nhân vật trong các trường hợp trên.

- Nêu hành động cần có khi phát hiện hành vi vị phạm về quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ Tổ quốc.

- Hãy chia sẻ với các bạn một hoạt động thể hiện quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ Tổ quốc mà em đã tham gia.

c. Bạn chỉ đạo phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc - phòng chống tội phạm huyện Y tổng kết phong trào sau ba năm thực hiện. Trong ba năm, toàn huyện đã tổ chức được 100 cuộc tuyên truyền pháp luật cho 42 000 lượt thanh, thiếu niên tham gia xây dựng, biên soạn, phát hành hàng nghìn tranh, ảnh, tờ rơi, tờ dán, tài liệu tuyên truyền về đấu tranh phòng chống tội phạm và tệ nạn xã hội... Thông qua phong trào, người dân đã phát hiện, thông báo cho cơ quan Công an hàng trăm tin báo về tội phạm, tệ nạn xã hội, góp phần giữ gìn an ninh trật tự an toàn xã hội.

Câu hỏi:

- Em hãy đánh giá việc làm của huyện Y trong trường hợp trên.

- Hãy chia sẻ một tấm gương về phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc tại địa phương em sinh sống.

Giải nhanh:

a. Hành vi của bà T không đóng góp vào mô hình "hệ thống camera giám sát đảm bảo an ninh trật tự" và còn khuyên hàng xóm không tham gia hoạt động này là hành vi thiếu trách nhiệm, không đồng tình với phong trào bảo vệ an ninh tổ quốc.

b. Khi phát hiện hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ tổ quốc, cần cập nhật thông tin, báo cáo cho cơ quan chức năng để họ kiểm tra và xử lý vi phạm. Nếu vi phạm là do mình gây ra, chúng ta cần tự nhận trách nhiệm và khắc phục hậu quả.

c. Việc huyện Y tổng kết phong trào "toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc - phòng chống tội phạm" sau ba năm thực hiện là một thành tựu đáng khen ngợi. Nhờ phong trào, cộng đồng đã có nhận thức được về an ninh trật tự, phòng chống tội phạm. Qua đó, họ đã góp phần giúp cho địa phương trở nên an toàn hơn.

VẬN DỤNG

Bài tập 1: Em hãy thiết kế một sản phẩm tuyên truyền (tờ gấp, báo tường, áp phích,...) có nội dung thể hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ Tổ quốc
Một số ý tưởng thiết kế có thể tham khảo cho sản phẩm tuyên truyền này là sử dụng hình ảnh của các anh hùng dân tộc trong lịch sử Việt Nam, kèm theo những câu slogan hoặc thông điệp ngắn gọn về quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ tổ quốc

Bài tập 2: Em hãy lập kế hoạch và thực hiện việc tuân thủ quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ Tổ quốc.

Việc tuân thủ các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ tổ quốc là một nhiệm vụ của mỗi công dân. Việc tuân thủ sẽ giúp bảo vệ tổ quốc, tăng cường sức mạnh quốc gia và đem lại cuộc sống tốt đẹp cho mọi người.