BÀI 10: ÂM THANH VÀ SỰ TRUYỀN ÂM THANH

HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Trên đường từ nhà đến trường em có thể nghe thấy những âm thanh nào?

Giải nhanh:

Em nghe tiếng các phương tiện đi lại, tiếng chim hót, tiếng nói chuyện, tiếng từ công trường đang xây dựng,...

1. Âm thanh và nguồn phát âm thanh

Câu 1: Thực hiện thí nghiệm:

- Rắc một ít vụn giấy (hoặc vụn xốp) lên mặt trống. Gõ vào mặt trống (Hình 1). Quan sát và mô tả chuyển động của các vụn giấy.

- Đặt nhẹ một ngón tay lên mặt trên của trống khi gõ. Ngón tay em có cảm giác thế nào?

Giải nhanh:

- Khi ta gõ trống, vụn giấy chuyển động lên rồi rơi xuống.

- Ngón tay em có cảm giác mặt trống rung.

Câu 2: Đặt bàn tay vào cổ như hình 2 và hát một câu hát. Em có nghe thấy âm thanh không? Tay em có cảm giác thế nào? Âm thanh đó phát ra từ đâu?

Giải nhanh:

Đặt bàn tay vào cổ và hát một câu hát, em có nghe thấy âm thanh. Tay em có cảm giác cổ rung . Âm thanh đó phát ra từ cổ họng em.

Câu 3: Hãy cho biết nguồn phát âm thanh ở hai thí nghiệm trên. Khi vật phát ra âm thanh chúng có điểm gì giống nhau?

Giải nhanh:

- Thí nghiệm 1: Nguồn phát ra âm thanh là mặt trống.

- Thí nghiệm 2: Nguồn phát ra âm thanh là cổ họng.

- Điểm chung của vật phát ra âm thanh là chúng đều rung động 

Câu 4: Nêu ví dụ khác về vật phát ra âm thanh thì rung động.

Giải nhanh:

- Dây dàn ghi ta rung khi gảy đàn.

- Màng loa rung khi phát ra âm thanh.

- Tiếng kim đồng hồ kêu ghi chạy.

2. Sự lan truyền của âm thanh

Câu 1: Thực hiện thí nghiệm chứng minh âm thanh truyền được qua chất khí, chất lỏng, chất rắn.

Chuẩn bị: Bình thuỷ tinh chứa nước, đồng hồ báo thức, túi ni-lông phân huỷ sinh học.

Tiến hành:

- Đặt đồng hồ đang đổ chuông trên bàn, em nghe thấy tiếng chuông đồng hồ reo. Âm thanh truyền đến tai em qua chất nào?

- Đưa đồng hồ đang đổ chuông vào túi ni-lông, buộc chặt túi rồi thả vào bình nước (Hình 3). Áp một tai vào thành bình, tại kia được bịt lại. Em có nghe tiếng chuông đồng hồ không? Âm thanh truyền đến tai em qua những chất nào?

Từ kết quả thí nghiệm rút ra nhận xét.

Giải nhanh:

- Đặt đồng hồ đang đổ chuông trên bàn, âm thanh truyền đến tai em qua chất khí 

- Em có nghe thấy tiếng chuông đồng hồ. Âm thanh truyền đến tai em qua chất rắn (bình thủy tinh), chất lỏng (nước).

-> Âm thanh có thể truyền qua chất khí, chất lỏng, chất rắn.

Câu 2: Nêu một số ví dụ về âm thanh có thể truyền qua chất rắn, chất lỏng, chất khí.

Giải nhanh:

- Áp tai xuống đất có nghe thấy tiếng bước chân -> truyền qua chất rắn.

- Con người nói chuyện với nhau ->truyền qua chất khí

- Khi lặn dưới nước ta vẫn nghe được tiếng của bọt nước quanh ta ->truyền qua chất lỏng.

3. So sánh độ to của âm thanh khi lại gần hoặc ra xa nguồn âm

Câu 1: Đặt một chiếc đồng hồ đang hoạt động trên bàn giáo viên.

- Các bạn ngồi ở bàn nào nghe được tiếng tích tắc to nhất, nhỏ nhất?

- Em hãy di chuyển từ bàn đầu xuống dần cuối lớp, lắng nghe tiếng tích tắc để kiểm chứng câu trả lời trên.

Giải nhanh:

Bạn ngồi bàn đầu nghe được tiếng tích tắc to nhất, bạn ngồi bàn cuối nghe được nhỏ nhất.

Câu 2: Nhà bạn Minh ở gần ga tàu hoả, nhà bạn Hoa ở xa ga hơn. Bạn nào nghe thấy tiếng còi tàu to hơn?

Giải nhanh:

Bạn Minh nghe tiếng còi tàu to hơn.

Câu 3: Âm thanh nghe được to hơn hay nhỏ hơn khi di chuyển nguồn âm ra xa?

Giải nhanh:

Âm thanh nghe được nhỏ hơn khi di chuyển nguồn âm ra xa.

Câu 4: Nêu ví dụ độ to của âm thanh thay đổi khi lại gần hoặc ra xa nguồn âm.

Giải nhanh:

- Khi ô tô đứng gần ta nghe thấy tiếng còi to, khi ô tô đi xa dần ta nghe tiếng còi nhỏ dần đi.

- Ngồi gần đài nghe tiếng nhạc to, đi xa dần nghe tiếng nhạc nhỏ đi

Câu 5: Làm “Điện thoại dây” như hình 5 và mô tả âm thanh được truyền đi như thế nào.

Giải nhanh:

Âm thanh truyền qua giây đến tai người nghe.