BÀI 13. QUY TRÌNH GIAO BÀI TOÁN CHO MÁY TÍNH GIẢI QUYẾT

KHỞI ĐỘNG

Ở Bài 12, em đã sử dụng phương pháp liệt kê các bước, sơ đồ khối để mô tả thuật toán. Theo em, với cách mô tả thuật toán như vậy, máy tính đã "hiểu" và thực hiện được nhiệm vụ hay chưa? Tại sao?

Đáp án chuẩn:

Máy tính chưa hiểu vì máy tính thực hiện các nhiệm vụ dựa trên mã lệnh.

KHÁM PHÁ

1. Từ thuật toán đến chương trình máy tính

Làm

Theo em, sau khi mô tả thuật toán, để máy tính thực hiện được, ta phải làm gì? Tại sao? Nêu ví dụ minh hoạ.

Đáp án chuẩn:

Chúng ta cần chuyển đổi mô tả thuật toán thành mã lệnh trong một ngôn ngữ lập trình cụ thể mà máy tính có thể hiểu và thực thi. Ví dụ, giả sử chúng ta đã mô tả thuật toán tính tổng của hai số nguyên dương a và b:

1. Bắt đầu: Thuật toán bắt đầu.

2. Nhập a và b: Người dùng nhập giá trị của a và b.

3. Tính tổng: Tính tổng của a và b.

4. Xuất kết quả In ra kết quả tổng

2. Quy trình giao bài toán cho máy tính giải quyết

Làm 1

Em hãy nêu những việc cần làm để giao bài toán tìm ƯCLN của hai số nguyên dương a, b cho máy tính giải quyết.

Đáp án chuẩn:

1. Thu thập dữ liệu: Nhập giá trị a và b.

2. Viết thuật toán: Mô tả thuật toán tìm ƯCLN của a và b. 

3. Chọn ngôn ngữ lập trình: Chọn một ngôn ngữ lập trình để viết mã lệnh thực hiện thuật toán. 

4. Viết mã lệnh: Sử dụng ngôn ngữ lập trình đã chọn, viết mã lệnh thực hiện thuật toán tìm ƯCLN. 

Làm 2

Đối với bài toán tìm và đưa ra lời khuyên theo chỉ số BMI, em hãy cho biết

a) Sau khi đã tạo được chương trình như ở Hình 2, quy trình giao bài toán cho máy tính giải quyết đã được thực hiện đến bước nào.

b) Sản phẩm của mỗi bước đã thực hiện.

c) Bước cần thực hiện tiếp theo.

Đáp án chuẩn:

a) Thực hiện đến bước viết chương trình tính chỉ số BMI và đưa ra lời khuyên dựa trên kết quả BMI.

b) Sản phẩm:

1. Thu thập dữ liệu - nhập chiều cao và cân nặng để tính toán chỉ số BMI.

2. Tính chỉ số BMI - tính toán chỉ số BMI bằng công thức BMI = cân nặng/(chiều cao*chiều cao).

3. Đưa ra lời khuyên - dựa vào kết quả BMI để đưa ra lời khuyên về tình trạng cơ thể của người dùng.

c) Bước cần thực hiện tiếp theo là thêm phần kiểm tra và xử lý lỗi. 

LUYỆN TẬP

CH. Theo em, tại sao ta phải chuyển thuật toán thành chương trình cho máy tính?

Đáp án chuẩn:

Vì máy tính chỉ có thể thực thi các lệnh và phép tính cụ thể được viết bằng một ngôn ngữ lập trình. 

CH. Nêu quy trình con người giao bài toán cho máy tính giải quyết. Cho ví dụ minh hoạ.

Đáp án chuẩn:

1. Xác định bài toán

2. Xây dựng thuật toán

3. Lập trình

4. Kiểm thử và chạy chương trình

THỰC HÀNH 

1. Tạo chương trình Scratch để máy tính thực hiện được bài toán tính và đưa ra lời khuyên theo chỉ số BMI (Hình 1). Thực hiện kiểm thử, gỡ lỗi cho chương trình (nếu có). Chạy chương trình, nhập chiều cao, cân nặng và cho biết lời khuyên máy tính đưa ra cho em.

Đáp án chuẩn:

when green flag clicked

ask "Nhập chiều cao (m):" and wait

set [height v] to (answer)

ask "Nhập cân nặng (kg):" and wait

set [weight v] to (answer)

set [BMI v] to (weight) / ((height) * (height))

say (join "Chỉ số BMI của bạn là " (BMI))

if <(BMI) < (18.5)> then

  say "Bạn đang gầy, hãy tăng cân!"

else

  if <(BMI) < (24.9)> then

    say "Bạn có cân nặng bình thường, hãy duy trì!"

  else

    if <(BMI) < (29.9)> then

      say "Bạn bị thừa cân, hãy giảm cân!"

    else

      say "Bạn bị béo phì, hãy giảm cân!"

    end

  end

end

CH. Hãy làm việc cùng với bạn để giao cho máy tính giải quyết bài toán tìm bội số chung nhỏ nhất của hai số nguyên dương a, b theo quy trình bốn bước: Xác định bài toán; Xây dựng thuật toán; Lập trình; Kiểm thử và chạy chương trình.

Đáp án chuẩn:

1. Xác định bài toán - tìm BCNN của hai số nguyên dương a và b.

2. Xây dựng thuật toán - Sử dụng thuật toán Euclid mở rộng. 

3. Lập trình - Có thể sử dụng ngôn ngữ lập trình Python, C++,...

4. Kiểm thử và chạy chương trình - Nhập giá trị của a và b để kiểm thử chương trình. Chạy chương trình và kiểm tra kết quả.

VẬN DỤNG

Hình 4 là thuật toán của bài toán hỗ trợ quản lí mượn sách được một nhóm học sinh mô tả bằng phương pháp liệt kê các bước. Trên cơ sở thuật toán ở Hình 4, em hãy tạo chương trình Scratch để máy tính thực hiện bài toán hỗ trợ quản lí mượn sách.

Đáp án chuẩn:

when green flag clicked

set [Trả lời v] to "Có"

repeat until <(Trả lời) = "Không">

  ask "Tên sách muốn mượn:" and wait

  set [sachmuon v] to (answer)

  if <(sachmuon) = [Tên sách]> then

    set [soluong v] to [Số lượng]

    if <(soluong) = [0]> then

      say "Cuốn sách đã được mượn hết"

    else

      say (join "Vị trí của cuốn sách: " (Vị trí))

      change [soluong] by (-1)

    end

  end

  ask "Tiếp tục (Có/Không)?" and wait

  set [Trả lời v] to (answer)

end