CHỦ ĐỀ 7. KHÁI NIỆM TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG Ở SINH VẬT

BÀI 23: QUANG HỢP Ở THỰC VẬT

1. QUÁ TRÌNH QUANG HỢP

Câu 1: Quan sát Hình 23.1, hãy cho biết các chất tham gia và các chất được tạo thành trong quá trình quang hợp.

Đáp án chuẩn:

- Chất tham gia: ánh sáng mặt trời, carbon dioxide, nước.

- Sản phẩm: chất hữu cơ, oxygen.

Câu 2: Lá cây lấy các nguyên liệu để thực hiện quá trình quang hợp từ đâu?

Đáp án chuẩn:

Từ môi trường.

Câu 3: Hoàn thành sơ đồ sau:

Đáp án chuẩn:

Câu 4: Quan sát Hình 23.2, hãy xác định:

• Nguồn cung cấp năng lượng cho thực vật thực hiện quá trình quang hợp.
• Các chất vô cơ đã được lá cây sử dụng để tổng hợp nên glucose trong quá trình quang hợp.
• Dạng năng lượng đã được chuyển hoá trong quá trình quang hợp.

Đáp án chuẩn:

- Ánh sáng Mặt Trời.

- H₂O, CO₂.

- Quang năng → hoá năng.

Câu 5: Vì sao nói: "Trong quá trình quang hợp, trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng luôn diễn ra đồng thời và có mối quan hệ chặt chẽ."?

Đáp án chuẩn:

Vì quá trình trao đổi chất trong quang hợp ở lá cây luôn đi cùng với chuyển hoá năng lượng ánh sáng thành năng lượng hoá học trong các hợp chất hữu cơ. 

Luyện tập: Hoàn thành bảng thông tin sau:

Đáp án chuẩn:

Vận dụng: Tại sao khi trời nắng, đứng dưới bóng cây thường có cảm giác dễ chịu hơn khi sử dụng ô để che?

Đáp án chuẩn:

Vì lá cây thoát hơi nước thường xuyên làm hạ nhiệt độ môi trường xung quanh.

2. VAI TRÒ CỦA LÁ VỚI CHỨC NĂNG QUANG HỢP

Quan sát Hình 23.3, hãy cho biết:

Câu 6: Ở hầu hết các loài cây, phiến lá thường có bản dẹt và rộng. Đặc điểm này có vai trò gì trong quá trình quang hợp?

Đáp án chuẩn:

Giúp thu nhận ánh sáng.

Câu 7: Mạng gân lá dày đặc có vai trò gì trong quá trình quang hợp?

Đáp án chuẩn:

Giúp vận chuyển nguyên liệu, sản phẩm cho quá trình quang hợp.

Quan sát Hình 23.4, hãy cho biết:

Câu 8: Bào quan lục lạp trong tế bào thịt lá có vai trò gì với chức năng quang hợp?

Đáp án chuẩn:

Có khả năng hấp thu và chuyển hoá năng lượng ánh sáng.

Câu 9: Vai trò của khí khổng trong quá trình quang hợp.

Đáp án chuẩn:

Giúp khí carbon dioxide, oxygen, hơi nước ra vào lá một cách dễ dàng.

Luyện tập: Hãy cho biết đặc điểm và vai trò của phiến lá, gân lá, lục lạp, khí khổng trong quá trình quang hợp

Đáp án chuẩn:

Vận dụng: Ở một số cây có lá tiêu biến thì quá trình quang hợp diễn ra ở bộ phận nào?

Đáp án chuẩn:

Thân cây.

3. CÁC YẾU TỐ ÁNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH QUANG HỢP

Câu 10: Liệt kê một số yếu tố môi trường ảnh hưởng đến quang hợp

Đáp án chuẩn:

 Ánh sáng, nước, carbon dioxide, nhiệt độ.

Câu 11: Cho ví dụ chứng tỏ các loài cây khác nhau có nhu cầu ánh sáng khác nhau

Đáp án chuẩn:

Ví dụ: Cây phi lao có nhu cầu chiếu sáng cao, thường mọc nơi quang đãng. Cây lá lốt có nhu cầu chiếu sáng thấp, thường mọc dưới tán cây khác hoặc bóng râm.

Câu 12: Nêu ảnh hưởng của nước đến quá trình quang hợp của thực vật.

Đáp án chuẩn:

Là nguyên liệu của quá trình quang hợp, yếu tố tham gia vào việc đóng, mở khí khổng để trao đổi khí. Lá cây no nước, quang hợp đạt hiệu quả cao. Thiếu nước từ 40-60%, quang hợp giảm mạnh.

Câu 13: Quan sát đồ thị Hình 23.6, hãy:

• Nhận xét về ảnh hưởng của hàm lượng khí carbon dioxide đến cường độ quang hợp ở cây bí đỏ và cây đậu.
• Cho biết nồng độ khí carbon dioxide trong không khí đạt bao nhiêu thì cây có thể quang hợp.
• Dựa đoán nếu hàm lượng khí carbon dioxide trong không khí quá cao thì quang hợp của cây sẽ như thế nào.

Đáp án chuẩn:

- Cùng nồng độ khí carbon dioxide, bí đỏ có cường độ quang hợp cao hơn.

-  0,008 - 0,01%.

- Cây có thể sẽ chết vì ngộ độc.

Câu 14: Quan sát đồ thị Hình 23.7, hãy xác định:

• Nhiệt độ tối ưu cho quang hợp ở cây khoai lang, cây cà chua, cây dưa chuột.
• Nhiệt độ môi trường mà quang hợp diễn ra bình thường ở phần lớn thực vật.

Đáp án chuẩn:

- Nhiệt độ tối ưu: cây khoai lang: 30^oC - 40^oC.

cây cà chua: 25^oC - 35^oC.

cây dưa chuột: 20^oC - 25^oC.

- Nhiệt độ mà quang hợp diễn ra bình thường: 25^oC đến 35^oC.

Câu 15: Khi nhiệt độ môi trường quá cao (trên 40^oC) hoặc quá thấp (dưới 0^oC) thì quang hợp ở thực vật sẽ diễn ra như thế nào? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

Quang hợp sẽ bị giảm hoặc ngừng trệ vì lục lạp hoạt động kém hoặc bị phá huỷ.

Luyện tập: Khi trồng và chăm sóc cây xanh, chúng ta cần chú ý đến những yếu tố nào để giúp cây quang hợp tốt? Cho ví dụ.

Đáp án chuẩn:

- Ánh sáng; Nước; CO₂; Nhiệt độ

VD: Thanh long

Vận dụng:

• Vì sao nhiều loại cây cảnh trồng trong nhà mà vẫn xanh tốt? Kể tên một số loại cây có thể trồng được trong nhà.
• Vì sao trong trồng trọt nên trồng cây với mật độ phù hợp?

Đáp án chuẩn:

- Vì cây ưa bóng nên có thể trồng trong nhà mà vẫn xanh tốt. 

- Vì để có thể đảm bảo điều kiện cần thiết cho quá trình phát triển của cây → năng suất cao.

Câu 16: Hãy cho biết quang hợp của thực vật có vai trò gì với môi trường và đời sống con người. Cho ví dụ

Đáp án chuẩn:

Tạo ra chất hữu cơ cung cấp cho các sinh vật khác, cân bằng hàm lượng CO₂ và O₂

Câu 17: Vì sao quang hợp ở thực vật giúp cân bằng hàm lượng carbon dioxide và oxygen trong không khí?

Đáp án chuẩn:

Vì cây xanh lấy CO₂ và thải O₂, trong khi hoạt động sống của các sinh vật khác lại lấy O₂ và thải CO₂ → điều hoà hàm lượng của hai loại khí này.

Luyện tập: Trình bày ý nghĩa của việc trồng và bảo vệ cây xanh.

Đáp án chuẩn:

Giúp tăng O₂, giảm CO₂ trong không khí, cải thiện hiệu ứng nhà kính và biến đổi khí hậu.

Vận dụng: Việc xây dựng các công viên cây xanh trong các khu đô thị, khu công nghiệp có vai trò như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Giảm CO₂ và khí thải, tăng O₂, ngăn cản và làm giảm lượng khói bụi trong không khí.

BÀI TẬP

Câu 1: Trình bày đặc điểm các bộ phận của lá cây phù hợp với chức năng quang hợp

Đáp án chuẩn:

- Lá dẹt, phiến lá rộng giúp thu nhận được nhiều ánh sáng.

- Có nhiều lục lạp chứa diệp lục giúp hấp thu và chuyển hoá quang năng.

- Khí khổng: trao đổi khí và thoát hơi nước.

- Gân lá có chức năng vận chuyển nước đến lục lạp và vận chuyển chất hữu cơ từ lục lạp về cuống lá và đến các bộ phận khác của cây.

Câu 2: Quang hợp có ý nghĩa như thế nào với sự sống của các sinh vật trên Trái Đất? Những sinh vật nào có thể quang hợp?

Đáp án chuẩn:

Cung cấp chất hữu cơ và năng lượng cải thiết cho sự sống, cân bằng O₂ và CO₂ trong không khí. VD: trùng roi xanh, tảo, thực vật.

Câu 3: Vì sao trong bể kính nuôi cá cảnh, người ta thường cho vào các loại cây thuỷ sinh (ví dụ: rong đuôi chó)?

Đáp án chuẩn:

Các loại cây thuỷ sinh sẽ quang hợp, hấp thụ khí CO₂ và thải khí O₂ vào trong nước → cung cấp O₂ cho cá.

Câu 4: Vì sao trong nông nghiệp, để tăng năng suất, người ta thường dùng đèn để chiếu sáng vào ban đêm ở một số loại cây trồng?

Đáp án chuẩn:

Vì chiếu sáng vào ban đêm sẽ giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt hơn, theo đặc điểm thích nghi của cây.

Câu 5: Hãy nêu một số hoạt động bảo vệ cây xanh ở trường học của em

Đáp án chuẩn:

Tổ chức các phong trào: phủ xanh đất trống đồi trọc, tết trồng cây vào mùa xuân,...; tham gia chăm sóc cây trồng ở vườn trường.