BÀI 8: ĐẠO ĐỨC KINH DOANH

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU

CH: Hãy chia sẻ hiểu biết của em về nội dung các câu dưới đây:

- Vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi.

- Phải thì mua, vừa thì bán.

KHÁM PHÁ

1. Quan niệm, vai trò của đạo đức kinh doanh

CH: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

      THÔNG TIN

      Ông Bạch Thái Bưởi sinh năm 1874 tại làng An Phú, huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông (nay thuộc ngoại thành Hà Nội), ông chính là người đầu tiên khẳng định vị thế của doanh nhân Việt, người lãm kinh doanh với khát vọng to lớn là cải tạo xã hội, mà cụ thể là ước vọng có thể xây dựng một Hà Nội lung linh, hoa lệ như Paris. Từ một công chức làm trong môt hãng thầu công chánh của Pháp, một dịp may đến với ông là năm 1895, Hội chợ Bordeaux được tổ chức tại Pháp, Bạch Thái Bưởi được chọn, qua đề cử của công sứ Bonnet. Trong những ngày ở Pháp, không như những người khác dành thời gian du hí đây đó, ông nỗ lực tìm hiểu, học hỏi cung cách buôn bán, cách tổ chức và quản lí sản xuất, nghệ thuật khuếch trương thương nghiệp. Trên chuyến tàu trở về nước, Bạch Thái Bưởi đã manh nha một quyết định táo bạo: xin nghỉ việc để đi vào con đường kinh doanh với quan điểm "Phải biết cung cấp cái mà người ta đang thiếu, cái mà người ta đang cần. Nhưng phải kịp thời". Ông đã hùn tiền với một người Pháp để chuyên khai thác gỗ làm tà-vẹt bán cho Sở Hoà xa Đông Dương. Trong công việc, Bạch Thái Bưởi tỏ ra rất khắc nghiệt khi nghiệm thu sản phẩm. Ông bảo:“Tiền mất đi còn có thể tìm lại được, chứ chữ tín mất đi là hỏng việc lớn sau này".

      Bạch Thái Bưởi thành công và thu hút được nhiều người tài về cùng dựng nghiệp vì ông là người rất biết cách đối đãi và tin tưởng những cộng sự của mình. Có lẽ, Bạch Thái Bưởi là nhà doanh nghiệp Việt Nam trước nhất đầu thế kỉ XX đã có ý thức vận dụng tinh thần yêu nước, khai thác tinh thần tự tôn dân tộc như một vũ khí sắc bén để chiến thắng vẻ vang đối thủ cạnh tranh của mình.

(Trích Lê Minh Quốc, Bạch Thái Bưởi - khẳng định doanh tài nước Việt, NXB Trẻ, 2007)

     Trường hợp 1

      Trong nhiều năm qua, Công ty T luôn giữ vững các nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức trong hoạt động sản xuất - kinh doanh. Công ty luôn đặt lợi ích và yêu cầu của khách hàng lên hàng đầu nên các loại sản phẩm luôn đạt chất lượng cao, năng lực cạnh tranh và danh tiếng của công ty lan toả rộng rãi trên thị trường trong và ngoài nước. Công ty T đã nhận được nhiều giải thưởng uy tín của quốc gia và quốc tế cho hoạt động kinh doanh vì lợi ích người tiêu dùng, cộng đồng vã góp phần bảo vệ môi trường.

     Trường hợp 2

     Công ty D chuyên sản xuất bột ngọt, tinh bột, nước đường. Trong quá trình sản xuất các sản phẩm này, công ty đã thiết kế và lắp đặt hệ thống đường ống kĩ thuật để bơm dịch thải lỏng của nhà máy sản xuất, xả trực tiếp vào sông không đúng với nội dung báo cáo môi trường đã được phê duyệt, gây ô nhiễm môi trường ở địa phương.

- Em hãy nhận xét việc làm của doanh nhân Bạch Thái Bưởi, Công ty T và Công ty D trong các thông tin, trường hợp trên. Những việc làm đó ảnh hưởng như thế nào đến người sản xuất, người tiêu dùng và xã hội?

- Theo em, người kinh doanh cần có những phẩm chất gì?

- Em hiểu thế nào là đạo đức kinh doanh? Đạo đức kinh doanh có vai trò gì?

2. Các biểu hiện của đạo đức kinh doanh

CH: Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

      Trường hợp 1

      Nhiều năm qua, công ty A được bình chọn là Thương hiệu được chọn mua nhiều nhất trong năm của ngành may mặc. Người tiêu dùng tin tưởng và đánh giá cao các sản phẩm vì công ty luôn trung thực về chất lượng đã cam kết. Nhiều đối tượng khách hàng tìm được sản phẩm ưa thích của mình vì giá cả phù hợp với thu nhập và nhu cầu. Bên cạnh đó, công ty luôn chủ động lấy ý kiến phản hồi để điều chỉnh sản phẩm của mình cũng như thực hiện các chính sách chăm sóc khách hàng tận tâm, tận tụy.

      Trường hợp 2

      Công ty B luôn đặt chữ tín, trách nhiệm doanh nghiệp lên hàng đầu. Đồng thời, công ty áp dụng các mô hình quản trị tiên tiến trên thế giới để vận hành phát triển và giảm thiểu ô nhiễm môi trường, khẳng định vị thế, xứng đáng với sự tin yêu của người tiêu dùng. Đối với người lao động, công ty thực hiện đảm bảo lợi ích chính đáng (tiền lương, điều kiện lao động, bảo hiểm, chế độ chính sách,...) theo đúng cam kết. Chính những điều đó đã làm cho các nhân viên trong công ty gắn bó lâu dài và luôn tận tâm, tận tụy trong công việc.

      Trường hợp 3

     Công ty P chuyên sản xuất và kinh doanh mĩ phẩm. Công ty đã mua nguyên liệu, máy móc, bao bi, tem nhãn để sản xuất đóng gói mĩ phẩm ghi nhãn của một số cơ sở trong và ngoài nước để bán kiếm lời.

- Em hãy xác định các hành vi, việc làm phù hợp/ chưa phù hợp với đạo đức kinh doanh trong các trường hợp trên.

- Em hãy kể thêm các biểu hiện khác của đạo đức kinh doanh và lấy ví dụ minh họa.

- Em hãy liệt kê các hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh và đề xuất cách xử lí của em đối với hành vi đó.

LUYỆN TẬP

CH1: Em đồng tình hay không đồng tình với nhận định nào sau đây? Vì sao?

a. Đạo đức kinh doanh đòi hỏi các doanh nghiệp chỉ cần giữ gìn tính trung thực trong các hoạt động kinh tế.

b. Nhà kinh doanh trung thực, có trách nhiệm và luôn bảo đảm chất lượng sản phẩm sẽ được đánh giá cao, doanh thu doanh nghiệp tăng lên.

c. Giữ gìn đạo đức trong kinh doanh sẽ duy trì và hoàn thiện thái độ, hành vi của nhà kinh doanh theo hướng đúng đắn, tốt đẹp, có lợi cho người tiêu dùng và xã hội.

d. Đạo đức kinh doanh giúp thay đổi thái độ, điều chỉnh hành vi theo hướng có lợi cho nhà kinh doanh.

CH2: Em hãy nhận xét việc làm của doanh nghiệp M và chỉ ra các biểu hiện của đạo đức kinh doanh trong trường hợp sau:

     Từ khi khởi nghiệp, doanh nghiệp M đã xuất phát từ nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng để chủ động đổi mới và sáng tạo trong việc tạo ra nhiều loại sản phẩm độc đáo, có chất lượng. Người tiêu dùng ngày càng tin tưởng vào các sản phẩm của doanh nghiệp, thị phần được mở rộng, năng lực cạnh tranh cùng danh tiếng của doanh nghiệp từng bước nâng cao. Đồng thời, doanh nghiệp cũng ngày càng chú trọng phát triển quan hệ, hỗ trợ cộng đồng với những việc làm có ý nghĩa thiết thực.

CH3: Em hãy chỉ rõ vai trò của đạo đức kinh doanh trong các trường hợp sau:

a. Bà K là giám đốc của một công ty thời trang lớn. Trong việc quản lí, bà biết thông cảm với những sai sót của nhân viên, hướng dẫn họ cách khắc phục. Những nhân viên có sáng kiến tốt, giúp tăng năng suất lao động đều nhận được khen thưởng theo chế độ đãi ngộ công minh, bình đẳng. Bà K cũng thường xuyên quan tâm, hỗ trợ những gia đình công nhân, nhân viên gặp khó khăn trong cuộc sống. Do vậy, đội ngũ công nhân viên luôn gắn bó và hết lòng cống hiến cho công ty.

b. Anh Q, Giám đốc Công ty A là một doanh nhân bản lĩnh. Với kinh nghiệm thương trường dày dặn, anh đã xác lập được mối quan hệ rộng rãi, uy tín với nhiều đối tác quan trọng. Các đối tác rất hài lòng với phong cách làm việc vừa quyết đoán, vừa linh hoạt, mềm dẻo của anh. Anh Q luôn duy trì quan hệ vừa hợp tác cùng có lợi, vừa kiên quyết cạnh tranh lành mạnh để bảo vệ các nhãn hiệu, thương hiệu với chất lượng độc đáo của công ty. Do vậy, danh tiếng và năng lực cạnh tranh của công ty luôn giữ vững trên thị trường trong và ngoài nước.

CH4: Em hãy chỉ ra những biểu hiện của đạo đức kinh doanh trong doanh nghiệp B và nhận xét về việc làm của anh P trong tình huống sau:

     Anh P có bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh và có kinh nghiệm ba năm làm trợ lí giám đốc ở nước ngoài. Vừa về nước, anh được bố giao quyền điều hành doanh nghiệp B. Anh biết doanh nghiệp này từng bị xử phạt về vệ sinh an toàn thực phẩm và đang gặp rất nhiều khó khăn vì đánh mất niềm tin của người tiêu dùng, cũng như các đối tác. Sau một thời gian đấu tranh với các quan điểm kinh doanh không phù hợp của ban giám đốc, anh từng bước tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng bằng các sản phẩm chất lượng, đúng cam kết. Ngoài ra, anh chú trọng thu hút nhân viên với các chính sách đãi ngộ và học hỏi kinh nghiệm của các doanh nghiệp khác. Năm năm sau, doanh nghiệp B phát triển lớn mạnh và được đề cử giải thưởng “Doanh nghiệp hội nhập và phát triển" của tỉnh nhà. Phóng viên C của một tờ báo uy tín trong tỉnh tìm gặp và phỏng vấn anh P về nền tảng giúp doanh nghiệp từng mất uy tín trong kinh tế thị trường vươn lên thành công, anh P chia sẻ doanh nghiệp đã thực hiện việc đổi mới quan niệm kinh doanh theo hướng trung thực, giữ chữ tín về chất lượng sản phẩm và các đơn hàng. Anh biết cách dựa vào nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng để chủ động đổi mới và sáng tạo các sản phẩm phù hợp. Doanh nghiệp cũng đối xử bình đẳng và đảm bảo các quyền lợi của người lao động và của các đối tác kinh doanh.

CH5: Em hãy nhận xét việc làm và đưa ra lời khuyên cho bà B và ông T trong các trường hợp sau:

a. Bà B là chủ cửa hàng kinh doanh hải sản. Để bảo quản mực, tôm không bị hư hỏng và bán được lâu, bà đã ngâm những thực phẩm này vào chậu nước có chứa hoá chất. Theo bà, nếu dùng ít hoá chất sẽ không ảnh hưởng nhiều đến sức khoẻ.

b. Doanh nghiệp A có đội ngũ nhân viên nhiều kinh nghiệm. Gần đây, ông T - giám đốc mới đã giảm lương nhân viên và cắt giảm các chế độ đãi ngộ khiến nhiều nhân viên than phiền. Nhiều nhân viên đã viết đơn xin nghỉ việc khiến ông T rất lo lắng.

VẬN DỤNG

CH: Em hãy sưu tầm một tấm gương doanh nhân tiêu biểu, cho biết những phẩm chất đạo đức kinh doanh của nhân vật đó và chia sẻ điều em có thể học tập, vận dụng đối với bản thân.

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

MỞ ĐẦU

CH: - Sự “vui lòng, vừa lòng” của khách hàng là kết quả của thái độ giao tiếp, chất lượng sản phẩm, tinh thần phục vụ, thể hiện văn minh thương mại trong kinh doanh. 

- Phù hợp, thuận lợi cho cả người mua và người bán; bên mua và bên bán hoàn toàn thoả thuận với nhau.

KHÁM PHÁ

1. Quan niệm, vai trò của đạo đức kinh doanh

CH: - Việc làm của doanh nhân Bạch Thái Bưởi đã thể hiện đạo đức trong kinh doanh: luôn giữ chữ tín, có ý thức vận dụng tinh thần yêu nước, khai thác tinh thần tự tôn dân tộc như một vũ khí sắc bén để chiến thắng vẻ vang đối thủ cạnh tranh của mình.

Công ty T đã giữ vững các nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức trong hoạt động sản xuất - kinh doanh.

Công ty D đã vi phạm đạo đức kinh doanh bằng việc bơm dịch thải lỏng của nhà máy sản xuất, xả trực tiếp vào sông không đúng với nội dung báo cáo môi trường đã được phê duyệt, gây ô nhiễm môi trường ở địa phương.

- Những việc làm đó ảnh hưởng hai mặt đến người sản xuất, người tiêu dùng và xã hội. Những việc làm tuân thủ đạo đức trong kinh doanh sẽ ảnh hưởng tích cực, tác động tốt; những việc làm vi phạm đạo đức kinh doanh sẽ ảnh hưởng tiêu cực, gây hại đến người sản xuất, người tiêu dùng và xã hội.

- Người kinh doanh cần những phẩm chất: Lấy chữ “tín” làm đầu, giữ lòng tin. Sẵn sàng tiếp thu cái mới. Luôn hướng về phía trước, liên tục có ý tưởng…

- Đạo đức kinh doanh là một tập hợp các nguyên tắc, chuẩn mực có tác dụng điều chỉnh, hướng dẫn và kiểm soát hành vi của các chủ thể kinh doanh.

- Vai trò của đạo đức kinh doanh: Thay đổi thái độ, điều chỉnh hành vi của chủ thể theo hướng tích cực; 

+ Nâng cao danh tiếng, tạo lập niềm tin, uy tín với khách hàng;

+ Nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp;

+ Góp phần xây dựng mối quan hệ xã hội lành mạnh, có trách nhiệm - nghĩa tình - văn minh - hiện đại

2. Các biểu hiện của đạo đức kinh doanh

CH: - Hành vi, việc làm phù hợp với đạo đức kinh doanh: 

Trường hợp 1: Trung thực về chất lượng đã cam kết; Giá cả phù hợp. Thực hiện các chính sách chăm sóc khách hàng tận tâm, tận tụy

Trường hợp 2: Đặt chữ tín, trách nhiệm doanh nghiệp lên hàng đầu; Giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Đảm bảo lợi ích chính đáng (tiền lương, điều kiện lao động, bảo hiểm, chế độ chính sách,...) theo đúng cam kết cho người lao động

- Hành vi chưa phù hợp với đạo đức kinh doanh: mua nguyên liệu, máy móc, bao bi, tem nhãn để sản xuất đóng gói mĩ phẩm ghi nhãn của một số cơ sở trong và ngoài nước để bán kiếm lời.

- Các biểu hiện khác của đạo đức kinh doanh và ví dụ minh họa:

+ Tính trung thực

+ Tôn trọng con người

+ Gắn liền lợi ích của doanh nghiệp cùng với lợi ích khách hàng, xã hội

+ Coi trọng hiệu quả với trách nhiệm xã hội

+ Giữ bí mật, trung thành với trách nhiệm

Ví dụ minh họa: Một công ty sản xuất linh kiện điện tử cho máy chủ máy tính: Các thành phần này phải giao hàng đúng thời hạn, nếu không nhà sản xuất các bộ phận có nguy cơ mất hợp đồng béo bở. Bộ phận kiểm tra chất lượng phát hiện ra một khiếm khuyết có thể xảy ra và mọi thành phần trong một lô hàng đều phải kiểm tra.

Thật không may, quá trình kiểm tra có thể mất quá nhiều thời gian và thời hạn giao hàng đúng hạn có thể trôi qua, điều này có thể làm chậm trễ việc phát hành sản phẩm của khách hàng. Bộ phận kiểm tra chất lượng có thể vận chuyển các bộ phận, hy vọng rằng không phải tất cả chúng đều bị lỗi, hoặc trì hoãn việc vận chuyển và kiểm tra mọi thứ. Nếu các bộ phận bị lỗi, công ty mua các bộ phận đó có thể phải đối mặt với làn sóng phản ứng dữ dội của người tiêu dùng, điều này có thể khiến khách hàng phải tìm kiếm một nhà cung cấp đáng tin cậy hơn.

- Các hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh:

1. Buôn bán sản phẩm không hợp pháp và không đảm bảo chất lượng. ...

2. Bán hàng kinh doanh gây thiệt hại đến các đối tác và đối thủ kinh doanh. ...

3. Quảng cáo sản phẩm không đúng với thực tế ...

4. Đưa ra những chương trình khuyến mại lừa đảo.

- Đề xuất xử lí: Ban hành các quy chế quảng cáo, tăng cường các biện pháp, chế tài nghiêm khắc để xử lí và răn đe các hành vi vi phạm đạo đức trong kinh doanh

+ Tuyên truyền cho các doanh nghiệp cần phải nhận thức về cạnh tranh lành mạnh, không nên quá chú trọng vào mục tiêu, lợi ích

+ Tuyên truyền cho người tiêu dùng cần đề phòng, cảnh giác khi xem thông tin về sản phẩm, cẩn thận về thông tin đa chiều

LUYỆN TẬP

CH1: Em đồng tình với các nhận định sau:

b,c. Vì khi làm kinh doanh Nhà kinh doanh trung thực, có trách nhiệm và luôn bảo đảm chất lượng sản phẩm sẽ được đánh giá cao, doanh thu doanh nghiệp tăng lên, sẽ duy trì và hoàn thiện thái độ, hành vi của nhà kinh doanh theo hướng đúng đắn, tốt đẹp, có lợi cho người tiêu dùng và xã hội.

CH2: Việc làm của doanh nghiệp M đã tuân thủ đạo đức trong kinh doanh. 

Biểu hiện của đạo đức kinh doanh trong trường hợp trên:

- Xuất phát từ nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng để chủ động đổi mới và sáng tạo trong việc tạo ra nhiều loại sản phẩm độc đáo, có chất lượng

- Doanh nghiệp cũng ngày càng chú trọng phát triển quan hệ, hỗ trợ cộng đồng với những việc làm có ý nghĩa thiết thực.

CH3: Vai trò của đạo đức kinh doanh trong các trường hợp trên:

a. Giúp tăng năng suất lao động, đội ngũ công nhân viên luôn gắn bó và hết lòng cống hiến cho công ty.

b. Các đối tác rất hài lòng, danh tiếng và năng lực cạnh tranh của công ty luôn giữ vững trên thị trường trong và ngoài nước.

CH4: Biểu hiện của đạo đức kinh doanh: anh từng bước tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng bằng các sản phẩm chất lượng, đúng cam kết; chú trọng thu hút nhân viên với các chính sách đãi ngộ và học hỏi kinh nghiệm của các doanh nghiệp khác. Thực hiện việc đổi mới quan niệm kinh doanh theo hướng trung thực, giữ chữ tín về chất lượng sản phẩm và các đơn hàng.

Việc làm của anh P đã tuân thủ đạo đức kinh doanh, anh đã cứu nguy cho doanh nghiệp B - một doanh nghiệp đã từng đứng trước nguy cơ sụp đổ, đã đánh mất niềm tin của người tiêu dùng, cũng như đối tác. Bằng ý tưởng và chiến lược kinh doanh của anh P, doanh nghiệp b đã có bước phát triển và thay đổi vượt bậc.

CH5: a. Việc làm của bà T đã vi phạm đạo đức kinh doanh. Em sẽ khuyên bà T rằng làm như vậy là vi phạm pháp luật và vi phạm đạo đức. Bởi vì điều này sẽ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người tiêu dùng và một số hóa chất sẽ nằm trong danh mục cấm của Nhà nước.

b. Việc làm của ông T cũng đã vi phạm đạo đức kinh doanh. Em sẽ khuyên ông T giữ nguyên hoặc tăng lương nhân viên và các chế độ đãi ngộ.

VẬN DỤNG

CH: Tấm gương doanh nhân tiêu biểu

Ông Bạch Thái Bưởi sinh năm 1874 tại làng An Phú, huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông (nay thuộc ngoại thành Hà Nội). Ông chính là người đầu tiên khẳng định vị thế của doanh nhân Việt, người làm kinh doanh với khát vọng to lớn là cải tạo xã hội, mà cụ thể là ước vọng có thể xây dựng một Hà Nội lung linh, hoa lệ như Paris.

Từ một công chức làm trong một hãng thầu công chánh của Pháp, một dịp may đến với ông là năm 1895, Hội chợ Bordeaux được tổ chức tại Pháp, Bạch Thái Bưởi được chọn, qua đề cử của công sứ Bonnet. Trong những ngày ở Pháp, không như những người khác dành thời gian du hí đây đó, ông nỗ lực tìm hiểu, học hỏi cung cách buôn bán, cách tổ chức và quản lí sản xuất, nghệ thuật khuếch trương thương nghiệp.

Trên chuyến tàu trở về nước, Bạch Thái Bưởi đã manh nha một quyết định táo bạo: xin nghỉ việc để đi vào con đường kinh doanh với quan điểm “phải biết cung cấp cái mà người ta đang thiếu, cái mà người ta đang cần. Nhưng phải kịp thời”. Ông đã hùn tiền với một người Pháp để chuyên khai thác gỗ làm tà-vẹt bán cho Sở Hoả xa Đông Dương. Trong công việc, Bạch Thái Bưởi tỏ ra rất khắc nghiệt khi nghiệm thu sản phẩm. Ông bảo: “Tiền mất đi còn có thể tìm lại được, chứ chữ tín mất đi là hỏng việc lớn sau này”.

Bạch Thái Bưởi thành công và thu hút được nhiều người tài về cùng dựng nghiệp vì ông là người rất biết cách đối đãi và tin tưởng những cộng sự của mình. Ông cũng quan tâm đến đời sống của giới thợ thuyền, dành chế độ đãi ngộ tốt cho nhân viên, trợ cấp cho học sinh nghèo đi du học,… Có lẽ, Bạch Thái Bưởi là nhà doanh nghiệp Việt Nam trước nhất đầu thế kỉ XX đã có ý thức vận dụng tinh thần yêu nước, khai thác tinh thần tự tôn dân tộc như một vũ khí sắc bén để chiến thắng vẻ vang đối thủ cạnh tranh của mình.

- Đạo đức kinh doanh của nhân vật:

+ Trong quá trình kinh doanh, Bạch Thái Bưởi luôn đặt “chữ tín” lên hàng đầu.

+ Trong công việc, Bạch Thái Bưởi tỏ ra rất khắc nghiệt khi nghiệm thu sản phẩm, nhằm tạo ra được những sản phẩm có chất lượng tốt nhất.

+ Bạch Thái Bưởi luôn tin tưởng và đãi ngộ tốt đối với các cộng sự và nhân viên.

+ Cạnh tranh lành mạnh với các đối thủ thông qua việc: vận dụng tinh thần yêu nước, khai thác tinh thần tự tôn dân tộc.

- Bài học cho bản thân:

+ Giữ chữ tín trong kinh doanh.

+ Tôn trọng và đảm quyền lợi cho nhân viên, tôn trọng khách hàng.