BÀI 2: CUNG CẦU TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU

CH: Em hãy đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi

     Thông thường, những phiên chợ quê chỉ họp vào buổi sáng hoặc theo phiên. Nhưng vào dịp Tết, đặc biệt từ ngày 23 tháng Chạp trở đi, do nhu cầu mua sắm tăng cao nên chợ có thể họp cả ngày. Nhiều mặt hàng nông sản của bà con từ vườn nhà hoặc từ các chợ đầu mối đồ về như: gạo nếp, lá dong, dưa hành, những nải chuối, buồng cau... tất cả đều làm cho chợ quê ngày Tết thêm phong phú. Phần lớn các sản phẩm đều do người dân tự làm ra, mang đi bán để nâng cao thu nhập. Những đôi quang gánh nhiều khi chỉ vài củ su hào, rau mùi thơm hay những quả bưởi... đều được người nông dân mang ra chợ, giá rẻ hơn so với thành thị.

(Theo Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, Chợ quê – Nét văn hoá truyền thống dịp Tết đến, Xuân về, ngày 04 – 2 – 2022)

Em có nhận xét gì về số lượng hàng hoá, dịch vụ được cung ứng và nhu cầu mua sắm của người dân vào dịp Tết?

KHÁM PHÁ

1. Khái niệm cung và các nhân tố nhân tố ảnh hưởng đến cung

a. Cung cấp trong nền kinh tế

CH: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi

     Vào tết Trung thu, Công ty bánh kẹo H sản xuất số lượng lớn bánh trung thu với nhiều chủng loại, hương vị khác nhau sẵn sàng cung ứng trên thị trường. Dòng sản phẩm bánh trung thu truyền thống được công ty sản xuất hơn 2000 chiếc, có giá dao động từ 40 000 – 120 000/chiếc. Bên cạnh đó, công ty còn sản xuất 500 chiếc thuộc dòng bánh trung thu cao cấp với giá dao động từ 200 000 – 650 000/chiếc, có mẫu mã đa dạng để khách hàng lựa chọn mua dùng hoặc mang biểu người thân, bạn bè.

Câu hỏi: Công ty bánh kẹo H đưa ra thị trường các sản phẩm với số lượng và giá cả như thế nào để đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng vào dịp tết Trung thu?

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cung

CH: Em hãy đọc các trường hợp, thông tin sau và thực hiện yêu cầu

   Trường hợp 1

   Doanh nghiệp T chuyên sản xuất, kinh doanh những thực phẩm chế biến từ thịt lợn. Gần đây, hoạt động sản xuất của doanh nghiệp gặp khó khăn do giá của các yếu tố đầu vào (con giống, cám,..) tăng khiến chi phí sản xuất và giá bán sản phẩm bị đẩy lên cao. Số lượng các đơn đặt hàng cũng giảm sút do thị trường xuất hiện nhiều nhà cung ứng sản phẩm cùng loại.

  Trường hợp 2

    Các công ty thuỷ sản ở tỉnh P đã ứng dụng công nghệ trong sản xuất và cung ứng nhiều loại con giống có giá trị kinh tế cao, phục vụ sản xuất trên địa bàn như: cá bống, cá lăng chấm, cá nheo, cá tầm,... Từ đó, đã góp phần nâng cao năng suất và thúc đẩy phát triển sản xuất hàng hoá thuỷ sản tập trung, quy mô lớn.

THÔNG TIN

    Trước tình hình biến động của giá dầu thế giới tăng cao, Chính phủ đã thực hiện chính sách giảm mức thuế bảo vệ môi trường đối với các mặt hàng xăng, dầu. Điều đó sẽ góp phần giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm, giúp các doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh tăng lượng cung.

Câu hỏi:

- Em hãy xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cung trong các thông tin, trường hợp trên.

- Theo em, cung hàng hóa trên thị trường còn chịu ảnh hưởng bởi những nhân tố nào khác?

2. Khái niệm cầu và các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

a. Cầu trong nền kinh tế

  CH: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi

    Kì nghỉ hè năm nay, gia đình anh T muốn đi du lịch biển. Anh đã tìm hiểu các chuyến du lịch với các mức giá khác nhau. Dựa vào nguồn tài chính của gia đình, anh thấy có khả năng và sẵn sàng thanh toán cho chuyến du lịch trọn gói ở Phú Quốc.

– Theo em, việc anh T tìm hiểu các chuyến du lịch với mức giá khác nhau có ý nghĩa như thế nào? Khi anh T sẵn sàng thanh toán cho chuyến du lịch ở Phú Quốc có được gọi là cầu không?

– Em hiểu thế nào là cầu?

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

CH: Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

 Trường hợp 1

      Tại các thành phố lớn, khách hàng dưới 35 tuổi có nhu cầu mua nhà ngày càng tăng. Tuy nhiên, để mua được một căn nhà là điều không dễ dàng vì giá nhà cao so với thu nhập của khách hàng. Ngoài ra, quỹ đất dùng cho nhà ở xã hội và số lượng các căn hộ hạn chế trong khi dân số luôn gia tăng ở các thành phố lớn khiến cho cơ hội mua được nhà càng khó khăn hơn.

 Trường hợp 2

       Chất lượng cuộc sống càng cao thì nhu cầu về an toàn trong chế độ ăn uống càng được quan tâm. Hiện nay, việc lựa chọn thực phẩm an toàn được người tiêu dùng đặc biệt lưu ý. Người tiêu dùng đã tìm mua các sản phẩm rau hữu cơ, rau thuỷ canh phù hợp với túi tiền. Nắm bắt thị hiếu đó, các cửa hàng rau sạch, an toàn xuất hiện ngày càng nhiều.

– Em hãy xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cầu trong các trường hợp trên.

– Em hãy nêu một số nhân tố khác ảnh hưởng đến cầu mà em biết.

3. Mối quan hệ cung - cầu trong nề kinh tế

CH: Em hãy quan sát bảng, biểu đồ, đọc các thông tin, trường họp sau và trả lời câu hỏi

     THÔNG TIN 1

     Trước thềm năm học mới, tại các của hàng, nhà sách và siêu thị trên địa bàn thành phố H, trước khi mua sắm sách vở cũng như dụng cụ học tập cho học sinh trở nên nhộn nhịp. Để đáp ứng nhu cầu mua sắm của khách hàng, các cửa hàng đã nhập số lượng lớn đồ dùng học tập với nhiều chủng loại, kiểu dáng phong phú, đa dạng.

     THÔNG TIN 2

     Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gỗ, sản xuất thép, gặp nhiều khó khăn do sức mua ở các thị trường xuất khẩu như: EU, Nhật Bản, Trung Quốc,...giảm mạnh. Do đó, các doanh nghiệp phải tiến hành những biện pháp giảm thiểu khắc phục như: quy mô sản xuất, chuyển dổi mặt hàng, chuyển đổi thị trường,...

     Trường hợp

Quốc gia T xuất khẩu cà phê đứng đầu thế giới. Do đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất nên sản lượng cà phê của quốc gia này tăng lên. Trong khi đó, một số đối tác nhập khẩu vẫn còn lượng tồn kho khiến giá thu mua cà phê ở quốc gia này giảm mạnh.

- Từ bảng, biểu đồ, em hãy cho biết giá cả ảnh hưởng như thế nào đến cung - cầu

- Khi cung tăng hoặc cầu giảm thì cung thay đổi như thế nào trong các thông tin trên?

- Khi cung - cầu thay đổi sẽ tác động đến giá cả như thế nào trong các trường hợp trên?

4. Vai trò của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế

CH: Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi

 Trường hợp 1

Khi hàng xuất khẩu sang thị trường châu Âu và Mỹ giảm mạnh, doanh nghiệp dệt may P quyết định chỉ sản xuất các đơn hàng đã được kí kết từ trước. Dù đã tìm nhiều biện pháp nhưng doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất và cắt giảm nhân công.

     Trường hợp 2

Nhận thấy mặt hàng sữa bột quen dùng tăng giá so với trước đây, chị H cân nhắc và quyết định lựa chọn sản phẩm sữa khác có giá thấp hơn, thắt chặt chi tiêu để cân đối tài chính trong gia đình.

Câu hỏi: Doanh nghiệp dệt may P và chị H đã làm gì trước biến động của quan hệ cung – cầu?

– Theo em, quan hệ cung – cầu có vai trò như thế nào đối với người sản xuất và người tiêu dùng?

LUYỆN TẬP

CH1: Em đồng tình hay không đồng tình với nhận định nào sau đây? Vì sao?

a. Cầu là nhu cầu mà người tiêu dùng cần mua hàng hóa, dịch vụ trong một thời kì nhất định.

b. Công nghệ ngày càng tiến bộ sẽ dẫn đến hàng hóa giảm và lượng cung cũng giảm.

c. Quy mô dân cư càng lớn thì lượng cầu hàng hóa tăng và ngược lại.

d. Khi hàng hóa sản xuất ra đáp ứng được các đòi hỏi về sở thích, tâm lí, thị hiếu của người tiêu dùng thì cầu hàng hóa sẽ giảm xuống và ngược lại.

e. Giá của các yếu tố sản xuất giảm sẽ dẫn tới giá thành sản phẩm giảm và nhà sản xuất sẽ mở rộng sản xuất nhiều hơn.

CH2: Em hãy phân tích quan hệ cung - cầu trên thị trường trong các thông tin sau:

a. Khi thấy giá mua giảm, nhiều hộ trồng hồ tiêu đã chặt bỏ một phần diện tích và chuyển sang các loại cây trồng khác như sầu riêng, bơ, nhãn,...

b. Các trang bán hàng trực tuyến xuất hiện ngày càng nhiều khi nhu cầu mua hàng của người tiêu dùng tăng cao.

c. Giá tôm tăng khi sản lượng thu hoạch sụt giảm làm giảm nguồn khan hiếm.

CH3: Em hãy cho biết các nhân tố ảnh hưởng đến cung và cầu trong các trường hợp sau:

a. Địa phương T đầu tư phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao như phát triển các sản phẩm rau, quả theo tiêu chuẩn VietGAP, mô hình nuôi cá nước ngọt bằng lồng, bè,... mang lại năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế.

b. Thời gian qua, giá nguyên liệu giấy tái chế tăng cao khiến doanh nghiệp sản xuất giấy và bao bì H gặp khó khăn. Doanh nghiệp tự bù lỗ, vừa lo thiếu vốn để dự trữ nguyên liệu, vừa lo đơn hàng xuất khẩu giảm nếu nâng giá để bù đắp chi phí...

c. Hiện nay, chị Q quan tâm lựa chọn sản phẩm an toàn, tốt cho sức khỏe. Chị Q đã tìm mua các sản phẩm dầu gội đầu, sữa tắm có nguồn gốc tự nhiên để sử dụng.

d. Sau khi tình toán thu nhập và cân đối nguồn tài chính của gia đình, anh P quyết định mua xe ô tô của hãng D để thuận tiện cho việc kinh doanh và đi lại.

CH4: Từ các trường hợp sau, em hãy phân tích vai trò của quan hệ cung - cầu:

a. Trong những năm qua, nhiều thị trường xuất khẩu lớn đều hạn chế hoặc cấm sử dụng sản phẩm túi nhựa dùng một lần. Trước tình hình đó, doanh nghiệp nhựa M chuyển sang tập trung sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng như tấm, phiến, màng nhựa; sản phẩm nhựa gia dụng; vải bạt.

b. Mỗi khi đến dịp 20 - 11, nhu cầu mua hoa tươi cao khiến giá mặt hàng này tặng. Anh G quyết định chuyển sang mua nến thơm - món quà vừa có ý nghĩa, vừa thiết thực.

VẬN DỤNG

CH: Hãy lựa chọn một loại hàng hóa thiết yếu mà em và gia đình thường dùng hàng ngày và phân tích mối quan hệ cung - cầu của mặt hàng đó.

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

MỞ ĐẦU

CH: Số lượng hàng hóa, dịch vụ được cung ứng phong phú, đa dạng; nhu cầu mua sắm của người dân vào dịp Tết tăng cao.

KHÁM PHÁ

1. Khái niệm cung và các nhân tố nhân tố ảnh hưởng đến cung

a. Cung cấp trong nền kinh tế

CH: - Công ty bánh kẹo H sản xuất số lượng lớn bánh trung thu với nhiều chủng loại, hương vị khác nhau sẵn sàng cung ứng trên thị trường. Dòng sản phẩm bánh trung thu truyền thống được công ty sản xuất hơn 2000 chiếc, có giá dao động từ 40 000 – 120 000/chiếc. Bên cạnh đó, công ty còn sản xuất 500 chiếc thuộc dòng bánh trung thu cao cấp với giá dao động từ 200 000 – 650 000/chiếc, có mẫu mã đa dạng để khách hàng lựa chọn mua dùng hoặc mang biểu người thân, bạn bè.

- Cung là số lượng hàng hóa, dịch vụ mà người bán có khả năng và sẵn sàng bán ở các mức giá khác nhau trong một thời kì nhất định.

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cung

CH: - Các nhân tố ảnh hưởng đến cung trong các thông tin, trường hợp trên: 

+ Trường hợp 1: Do giá của các yếu tố đầu vào tăng khiến chi phí sản xuất và giá bán sản phẩm bị đẩy lên cao.

+ Trường hợp 2: Ứng dụng công nghệ trong sản xuất và cung ứng => góp phần nâng cao năng suất và thúc đẩy phát triển sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn

+ Thông tin: Biến động của giá cả thế giới, các chính sách giảm giá của Chính phủ,...

- Cung hàng hóa trên thị trường còn chịu ảnh hưởng bởi những nhân tố khác: chính sách thuế, số lượng nhà sản xuất, kỳ vọng của nhà sản xuất đối với thị trường.

2. Khái niệm cầu và các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

a. Cầu trong nền kinh tế

CH: - Việc anh T tìm hiểu các chuyến du lịch với mức giá khác nhau sẽ giúp cho anh có những lựa chọn phù hợp hơn với khả năng chi trả và mong muốn của gia đình anh.

Khi anh T sẵn sàng thanh toán cho chuyến du lịch ở Phú Quốc có được gọi là cầu.

- Cầu là số lượng hàng hóa, dịch vụ mà người mua có khả năng và sẵn sàng mua ở các mức giá khác nhau trong một thời kì nhất định.

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

CH: - Các nhân tố ảnh hưởng đến cầu trong các trường hợp trên: độ tuổi khách hàng, thu nhập của người tiêu dùng, nhu cầu và thị hiếu 

- Một số nhân tố khác ảnh hưởng đến cầu: giá của các mặt hàng có liên quan, dịch vụ, kỳ vọng của khách hàng đối với sản phẩm,...

3. Mối quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế

CH: - Giá cả ảnh hưởng đến cung cầu:

+ Về phía cung, khi giá cả tăng lên trong khi giá cả của các yếu tố sản xuất đầu vào không tăng, các doanh nghiệp mở rộng sản xuất, lượng cung tăng lên và ngược lại

+ Về phía cầu, khi giá cả giảm xuống trong khi giá cả của các yếu tố sản xuất đầu vào không tăng, cầu có xu hướng tăng lên và ngược lại.

- Khi cung tăng, cầu tăng, sản xuất mở rộng; khi cung giảm, cầu giảm, sản xuất thu hẹp

- Cung - cầu tác động đến giá cả: Khi cung lớn hơn cầu, giá cả giảm; khi cung nhỏ hơn cầu, giá cả tăng; khi cung bằng cầu, giá cả ổn định

4. Vai trò của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế

CH: - Doanh nghiệp dệt may P  quyết định chỉ sản xuất các đơn hàng đã được kí kết từ trước, thu hẹp sản xuất và cắt giảm nhân công.

Chị H quyết định lựa chọn sản phẩm sữa khác có giá thấp hơn.

- Vai trò của quan hệ cung - cầu:

+ Người sản xuất: đưa ra quyết định mở rộng hay thu hẹp sản xuất nhằm đem lại hiệu qảu kinh tế cao.

+ Người tiêu dùng: lựa chọn mua hàng hóa phù hợp với nhu cầu và đem lại hiệu quả kinh tế.

LUYỆN TẬP

CH1: Em đồng tình với các nhận định c, e

Bởi vì các nhân tố ảnh hưởng đến cầu: giá của các mặt hàng, dân số,...

Em không tình với nhận định a, b, d

Bởi vì cầu là số lượng hàng hóa, dịch vụ mà người mua có khả năng và sẵn sàng mua ở các mức giá khác nhau, trong một thời kì nhất định.

Công nghệ ngày càng tiến bộ sẽ làm cho hàng hóa tăng lên, làm cho lượng cung tăng.

Khi hàng hóa sản xuất ra đáp ứng được các đòi hỏi về sở thích, tâm lí, thị hiếu của người tiêu dùng thì cầu hàng hóa sẽ tăng và ngược lại.

CH2: a. Khi giá mua giảm, lượng cung giảm sẽ dẫn đến cầu giảm.

b. Khi cung tăng thì sẽ dẫn đến cầu tăng.

c. Khi giá tăng, cung giảm dẫn đến cầu giảm.

CH3: Các nhân tố ảnh hưởng đến cung và cầu trong các trường hợp trên:

a. Ứng dụng công nghệ cao

b. Giá của nguyên liệu đầu vào tăng cao

c. Chất lượng của hàng hóa

d. Thu nhập và nguồn tài chính của khách hàng

CH4: a. Người sản xuất sáng tạo ra nhiều sản phẩm mới.

b. Người tiêu dùng lựa chọn mua hàng hóa phù hợp với nhu cầu và đem lại hiệu quả kinh tế.

VẬN DỤNG

CH: Mặt hàng: Hoa

Ví dụ: ứng với một mức giá nhất định ta biết được lượng cầu về một hàng hóa của người tiêu dùng là bao nhiêu. Ở mức giá 300 nghìn đồng, lượng cầu của bó hoa là 200 bó, khi mức giá tăng lên 500 nghìn đồng/bó thì lượng cầu giảm xuống còn 150 bó. Ngược lại khi giá bó hoa giảm xuống còn 100 nghìn đồng/bó thì lượng cầu của hoa tăng lên đến 250 bó hoa trong một khoảng thời gian nhất định. Có sự thay đổi của lượng cầu theo giá thị trường trên hoàn toàn phù hợp với quy luật cầu trong trường hợp các yếu tố khác là không đổi. Tuy nhiên trên thị trường thực tế, có rất nhiều các yếu tố khác chi phối đến lượng cầu của hàng hóa mà không phải là giá cả của hàng hóa đó .

Trên thực tế và ngày lễ như 20/10, 20/11, 8/3… nhu cầu tiêu dùng hoa vô cùng lớn nên dù giá tăng cao nhưng lượng cầu vẫn cao , thu nhập của người tiêu dùng tăng nên nhu cầu về hoa để trang trí cũng tăng hoặc sự có mặt của hoa giấy, hoa nhựa, hoa voan… trên thị trường (là những mặt hàng thay thế cho hoa tươi) có kiểu dáng, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt làm cho nhu cầu của hoa tươi giảm mạnh ….

Ở thị trường hoa nói trên, ở mức giá 700 nghìn đồng/bó hoa , nhà sản xuất thu được lợi nhuận cao nên lượng cung cao : 250 bó hoa, còn người tiêu dùng chỉ tiêu dùng 100 bó hoa. Trên thị trường xuất hiện tình trạng dư cung(dư 100 bó hoa). Tuy nhiên, giá còn cao, nhà sản xuất tiếp tục vào thị trường, cung ứng thêm lượng hoa và đầy giá lên 900 nghìn đồng/bó hoa. Lúc này, lượng cung lên tới 250 bó hoa còn lượng cầu giảm mạnh còn 50 bó hoa.

Chênh lệch giữa lượng cung và lượng cầu lớn (200 bó hoa). Trên thị trường sẽ ế hoa ,nghĩa là nhà sản xuất không bán được hoa, buộc phải hạ giá. Hạ đến mức giá 700 nghìn đồng, lượng hoa vẫn dư 100 bó và cuối cùng đến mức giá 500 nghìn đồng, lượng cầu bằng lượng cung. Thị trường cân bằng .

Trên thị trường thực tế, giữa cung – cầu và giá cả  có mối quan hệ mật thiết, quyết định, chi phối lẫn nhau. Bởi vì sự tăng hay giảm giá cả của một loại mặt hàng nào đó chính là sự tách rời giá cả với giá trị của hàng hóa đó. Nó kích thích hoặc hạn chế nhu cầu có khả năng thanh toán về hàng hóa này hay hàng hóa khác. Từ đó dẫn đến sự chuyển dịch nhu cầu hàng hóa, gây nên sự biến đổi trong quan hệ cung cầu.