Video giảng Sinh học 11 Cánh diều bài 14 Tập tính ở động vật

Tóm lược nội dung

BÀI 14. TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT

Chào mừng các em đến với bài học ngày hôm nay!

Thông qua video này, các em sẽ nắm được các kiến thức và kĩ năng như sau:

• Quan sát và mô tả được tập tính của một số động vật.
• Nêu được khái niệm tập tính ở động vật. Phân tích được vai trò của tập tính đối với đời sống động vật.
• Lấy được một số ví dụ minh họa các dạng tập tính ở động vật.
• Lấy được ví dụ chứng minh pheromone là chất được sử dụng như những tín hiệu hóa học của các cá thể cùng loài.
• Phân biệt được tập tính bẩm sinh và tập tính học được. Lấy được ví dụ minh họa.
• Nêu được một số hình thức học tập ở động vật. Lấy được ví dụ minh họa.
• Giải thích được cơ chế học tập ở người.
• Trình bày được một số ứng dụng của tập tính trong thực tiễn.

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Ong bắp cày cái (Philanthus triangulum) có tập tính đi kiếm ăn xa tổ và tìm lại đúng tổ của nó giữa rất nhiều các tổ khác khi trở về. Nhà tập tính học Niko Tinbergen đã làm thí nghiệm đánh dấu xung quanh tổ ong bằng các quả thông (trong khi ong ở trong xây tổ). Sau hai ngày, ông dịch chuyển vòng đánh dấu ra xa khỏi tổ (hình 14.1). Theo em, ong có tìm thấy tổ của mình khi quay trở về không? Vì sao?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Nội dung 1. Tìm hiểu về khái niệm và vai trò của tập tính

Cô có bài tập nhỏ sau đây muốn các em làm:

• Nêu khái niệm tập tính.
• Tập tính có vai trò như thế nào?

Video trình bày nội dung: 

- Tập tính là chuỗi các hoạt động của động vật trả lời các kích thích từ môi trường, đảm bảo cho cơ thể động vật tồn tại và phát triển.

- Tập tính có vai trò:

+ Tìm kiếm, bảo vệ và lấy thức ăn: kiến sử dụng pheromone để đánh dấu đường đi…

+ Tìm kiếm bạn tình, tăng cơ hội truyền gene cho thế hệ sau: tập tính xòe đuôi của công đực…

+ Báo động nguy hiểm: cá trê bị thương tiết chất cảnh báo khuếch tán vào nước báo động những con cá trê khác…

+ Giao tiếp thông tin: Tập tính đánh dấu lãnh thổ bằng nước tiểu…

+ Duy trì cân bằng nội môi: tập tính quần tụ của chim cánh cụt để duy trì thân nhiệt…

- Pheromone là những chất do cơ thể tiết ra ngoài môi trường, được sử dụng như những tín hiệu hóa học cho những cá thể cùng loài.

+ Pheromone phổ biến ở côn trùng, động vật có vú.

+ VD: bướm tắm cái tiết pheromone để thu hút bướm đực đến giao phối…

Nội dung 2. Tìm hiểu về phân loại tập tính

Theo em, di truyền được phân loại như thế nào?

Video trình bày nội dung: 

- Phân loại dựa vào đặc điểm di truyền: 

+ Tập tính bẩm sinh 

+ Tập tính học được

+ Tập tính hỗn hợp 

- Phân loại dựa vào chức năng:

+ Tập tính kiếm ăn

+ Tập tính sinh sản 

+ Tập tính bảo vệ lãnh thổ

+ Tập tính di cư

+ Tập tính xã hội

⇨ Kết luận: Dựa vào đặc điểm di truyền, tập tính chia thành ba loại: tập tính bẩm sinh, tập tính học được và tập tính hỗn hợp

Nội dung 3. Một số hình thức học tập ở động vật

Để củng cố kiến thức, chúng ta sẽ trình bày đặc điểm của một số hình thức học tập ở động vật. Nêu ví dụ.

Video trình bày nội dung: 

a) Quen nhờn

- Đặc điểm: là hình thức học tập đơn giản nhất. Con vật phớt lờ, không trả lời những kích thích lặp lại nhiều lần nếu không kèm theo sự nguy hiểm.

- Ví dụ: Đàn chim đang đậu ở sân mổ thóc, nghe thấy tiếng động mạnh, vội bay lên sau đó lại đậu trở lại. Nếu kích thích (tiếng động) lặp lại nhiều lần mà không kèm theo nguy hiểm → chim sẽ quen và không bay đi nữa.

b) In vết

- Đặc điểm:là hình thức học tập liên quan đến bản năng in vết, được hình thành ở một giai đoạn nhất định trong cuộc đời (thường là lúc mới sinh vài ngày) giúp cá thể con học tập các hành vi theo “tín hiệu in vết” thường là mẹ.

- Ví dụ: Gà con sau sinh in vết với gà mẹ.

c) Học nhận biết không gian

- Đặc điểm: là hình thức hình thành trí nhớ về cấu trúc không gian trong môi trường.

- Ví dụ: Ong định vị tổ bằng cách học được vị trí của tổ so với các mốc nhìn thấy được (như vòng quả thông bao quanh).

d) Học liên hệ

- Đặc điểm: là hình thức học tập có sự liên hệ giữa các kích thích với nhau gồm:

+ Kiểu học kinh điển (kiểu Pavlov)

+ Kiểu học hành động (thử và sai, kiểu Skinner)

e) Học giải quyết vấn đề 

- Đặc điểm: là hình thức phức tạp của học tập, đó là sự phối hợp các kinh nghiệm để tìm cách giải quyết những tình huống mới.

f) Học xã hội

- Đặc điểm: là hình thức học cách giải quyết vấn đề bằng cách quan sát hành vi của các cá thể khác.

….

……………………..

Nội dung video Bài 14 còn nhiều phần rất hấp dẫn và thú vị. Hãy cùng đăng kí để tham gia học bài và củng cố kiến thức thông qua hoạt động luyện tập và vận dụng trong video.