Video giảng Ngữ văn 11 chân trời bài 6 Chiều sương

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN 1: CHIỀU SƯƠNG

Chào các em! Hãy bắt đầu buổi học bằng một nụ cười thật tươi và sẵn sàng khám phá những điều tuyệt vời đang chờ đón chúng ta nhé!

Thông qua video này, các em sẽ nắm được các kiến thức và kĩ năng như sau:

• Nhận biết và phân tích được một số yếu tố của truyện ngắn hiện đại như: không gian, thời gian, câu chuyện, nhân vật, người kể chuyện ngôi thứ ba và người kể chuyện ngôi thứ nhất, sự thay đổi điểm nhìn, sự nối kết giữa lời kể chuyện, lời nhân vật.
• Phân tích được ý nghĩa hay tác động của văn bản văn học trong việc làm thay đổi suy nghĩ, tình cảm, cách nhìn và cách thưởng thức, đánh giá của cá nhân đối với văn học và cuộc sống; so sánh được hai văn bản văn học viết cùng đề tài ở các giai đoạn khác nhau; liên tưởng, mở rộng vấn đề để hiểu sâu hơn văn bản được đọc.
• Yêu thương, trân trọng, có trách nhiệm với môi trường xung quanh.
• Có ý thức chủ động tham gia vào các hoạt động bảo vệ thiên nhiên và lan tỏa ý thức, hành vi tích cực này đến những người xung quanh.

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG:

Để dẫn dắt vào bài học, cô muốn hỏi các em một câu hỏi thú vị này:

Từ nhan đề truyện, em hãy dự đoán nội dung văn bản nói lên điều gì?

HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ

Nội dung 1: Tìm hiểu về đặc trưng của thể loại truyện ngắn

Trong văn học, thể loại là một yếu tố quan trọng giúp chúng ta định hình cách tiếp cận và cảm nhận tác phẩm. Hãy cùng xem xét những đặc điểm của thể loại mà tác phẩm này đại diện, để từ đó hiểu rõ hơn về giá trị nghệ thuật của nó.

Các em hãy đọc các thông tin trong phần Tri thức ngữ văn và trả lời cho cô câu hỏi:

• Em hiểu như thế nào về truyện ngắn?
• Cốt truyện của truyện ngắn hiện đại thường xoay quanh những gì?
• Điểm nhìn trần thuật trong truyện ngắn như thế nào?
• Nhân vật trong truyện ngắn có đặc điểm gì?

Video trình bày nội dung:

1. Khái niệm

- Truyện ngắn là thể loại tự sự hư cấu có dung lượng nhỏ, thường phù hợp để đọc hết trong một lần. Với quy mô hạn chế, số lượng nhân vật và sự kiện ít, truyện ngắn chỉ tập trung miêu tả một khía cạnh hoặc trạng thái cụ thể của đời sống xã hội.

2. Cốt truyện

Cốt truyện của truyện ngắn hiện đại thường đơn giản, cô đúc; tập trung xoay quanh một tình huống. Trong đó, các sự kiện trong câu chuyện được sắp xếp theo hướng chỉ tập trung vào một vài biến cố chính, dồn nén mâu thuẫn trong một khoảng thời gian ngắn.

3. Điểm nhìn trần thuật

- Điểm nhìn ngôi thứ ba (toàn tri, hạn tri) và sự thay đổi điểm nhìn:

+ Điểm nhìn ngôi thứ ba toàn tri: Tầm hiểu biết của người kể chuyện bao trùm toàn bộ thế giới nhân vật, không bị giới hạn trong cái nhìn của nhân vật nào, thấy suốt tất cả suy nghĩ và cảm xúc của các nhân vật, tất cả mọi thời điểm, địa điểm và sự kiện.

+ Điểm nhìn ngôi thứ ba hạn tri: Tầm hiểu biết của người kể chuyện chỉ giới hạn trong cái nhìn của một nhân vật trung tâm, chỉ thấy suốt suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật đó là các sự kiện mà nhân vật đó biết.

+ Thay đổi điểm nhìn: Trong nhiều tác phẩm truyện hiện đại, thường có sự di chuyển điểm nhìn kể chuyện, có thể từ ngôi thứ nhất sang ngôi thứ ba, từ ngôi thứ ba hạn chi sang toàn tri, hoặc giữa nhiều ngôi thứ nhất khác nhau. Thủ pháp này có nhiều tác dụng trong việc thể hiện ý đồ nghệ thuật của tác giả: dẫn dắt độc giả vào thế giới tinh thần của nhân vật; quan sát, thể hiện sự việc, con người từ nhiều góc nhìn,…

4. Nhân vật

- Nhân vật trong truyện ngắn: Truyện ngắn hiện đại thường chỉ có 1-2 nhân vật chính – tức nhân vật hiện lên như một tư thế độc lập, giữ vai trò chủ đạo trong việc thể hiện chủ đề và tư tưởng của tác phẩm – được khắc họa qua ngoại hình, hành động, đối thoại, độc thoại nội tâm và đánh giá của các nhân vật khác cũng như người kể chuyện.

Nội dung 2: Tìm hiểu chung về văn bản Chiều sương

Để hiểu rõ hơn về văn bản, chúng ta cần khám phá những thông tin cơ bản như tác giả, hoàn cảnh ra đời, và nội dung khái quát. Đây chính là bước đầu tiên giúp chúng ta tiếp cận tác phẩm một cách hiệu quả. Bây giờ, hãy cùng suy nghĩ và trả lời câu hỏi sau đây:

• Nêu một số thông tin về tác giả Bùi Hiển và xuất xứ của văn bản “Chiều sương”.
• Xác định bố cục của văn bản và nêu nội dung từng phần?
• Nêu nội dung bao quát của văn bản. Nhận xét cách đặt nhan đề truyện của tác giả.

Video trình bày nội dung:

1. Tác giả và xuất xứ văn bản

a. Tác giả Bùi Hiển

- Bùi Hiển (1919 - 2009) sinh tại huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, là nhà văn có sức sáng tác dồi dào, bền bỉ trong cả hai giai đoạn trước và sau năm 1975. Nổi tiếng từ truyện ngắn đầu tay Nằm vạ, ông đã định hình phong cách là một nhà văn chuyên viết về phong tục Bắc Bộ với lòng yêu thương con người và cảnh vật sâu sắc. Bùi Hiển viết đa dạng nhiều thể loại như: truyện ngắn, bút kí, phê bình, tiểu luận, chân dung văn học, dịch thuật,... với hơn 40 tác phẩm.

b. Xuất xứ văn bản

- Truyện Chiều sương in trong tập truyện ngắn Nằm vạ (1941).

2. Bố cục

- Phần 1: Từ đầu đến …bữa đó thuyền ra lạch: Chuyện chàng trai đến thăm lão Nhiệm Bình.

- Phần 2: Còn lại: Chuyện chiếc thuyền trong ngày giông bão.

3. Nội dung bao quát của văn bản và cách đặt nhan đề

- Nội dung bao quát của văn bản: Vào một buổi chiều sương lãng đãng, chàng trai đã nghe ông Nhiệm Bình thuật lại câu chuyện đi biển của một nhóm bạn chài (trong đó có ông). Chuyến đi biển đã gặp một trận bão tố lớn, nhóm bạn chài đã suýt mất mạng. Trên đường trở về, trong không gian mà mịt mờ sương, họ đã gặp một chiếc "thuyền ma" mà sau này họ mới biết rằng người trên thuyền đã bỏ mạng trong trận bão tổ đó. Câu chuyện cho chúng ta thấy những gian truân mà người đi biển gặp phải và thái độ của họ đối với những con người thuộc thế giới âm, dương khác nhau.

- Nhan đề: ngắn gọn, nêu được thời điểm diễn ra câu chuyện vào buổi chiều, không gian bị bao phủ bởi sương mù, tạo không khí yên tĩnh, êm ả nhưng có chút lạnh lẽo, âm u, nhan đề không tiết lộ quá nhiều về nội dung hay chủ đề của truyện.

Nội dung 3: Tìm hiểu về các chi tiết sự kiện, hình ảnh trong văn bản Chiều sương

Những hình ảnh được tác giả miêu tả đã góp phần tạo nên bức tranh toàn cảnh cho tác phẩm. Hãy cùng khám phá xem những hình ảnh ấy có ý nghĩa gì nhé!

Các em hãy thảo luận nhóm nhỏ (4 - 6 bạn) và trả lời câu hỏi sau:

• Kẻ bảng trong SGK trang 15 vào vở, liệt kê một số sự kiện chính và các chi tiết diễn tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật.
• Tìm một số chi tiết, hình ảnh nói lên quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm của chàng trai và của những người dân làng chài trong văn bản. Làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt giữa những quan niệm này.
• Có ý kiến cho rằng truyện chủ yếu viết về “ma”, về “thuyền ma”, về tai ương nơi biển cả và cuộc sống nhọc nhằn của người dân chài, nhưng không gọi lên sự lạnh lẽo, ghê sợ mà vẫn toát ra một không khí gần gũi, ấm áp, lạc quan. Hãy cho biết ý kiến của bạn về nhận định trên.

Video trình bày nội dung:

1. Liệt kê một số sự kiện chính và các chi tiết diễn tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật

- GV gợi mở theo bảng ở PHỤ LỤC 1.

2. Một số chi tiết, hình ảnh nói lên quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm của chàng trai và của những người dân làng chài trong văn bản.

a. Một số chi tiết, hình ảnh nói lên quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm.

-  “…Có vài lần thuyền neo ngoài khơi, tôi ngồi câu đêm, thấy giăng mạnh ở câu, vội kéo lên. Ái chà, sao nặng khiếp. Mà lạ, chỉ thấy nặng thôi, như có tảng đá trì giữ lại, chứ không thấy giật giật vùng vẫy như con cá to. Tôi nghĩ thầm: khéo lại cái nổ ta rồi, hắn muốn trêu mình đây... Quả nhiên! Tôi vừa kéo câu lên khỏi mặt nước, thấy hắn xoà một cái, xanh là cả nước biển, mình hết hồn. Nhìn lưỡi câu, con mực mồi vẫn còn nguyên… Đêm khuya lạnh lẽo, vắng vẻ, chắc cu cậu buồn tình, bày chuyện phá mình cho vui”.

- “Mồ ma ông cụ Bình khi xưa, dạn khiếp. Nửa đêm ông ta đi lưới về, qua dưới cây đa trước miếu, một bầy hắn bíu lấy tay. Không thấy người đâu nhưng nghe tiếng hắn léo nhéo xin cá. Ông ta đáp: “Chà, xin với xỏ, được mấy con cá về cho vợ con đây!”. Thấy nhẹ trong rổ, sò vô thì cá đã biến mất. Ông ta nạt: “Đồ quỷ, cứ nghịch thôi!”. Thế là tiếng cười bật lên ríu rít, lát sau lại thấy nặng rổ…”.

- “Lão chài kể như vậy, giọng bình thường như nói chuyện người dương gian, tay vẫn thoăn thoắt đưa que đan qua mắt lưới…”.

- “Chàng trai khẽ rùng mình thích thú. CHàng vốn không tin ma quỷ. Chắc chắn đó chỉ là điều huyễn tưởng, nảy sinh từ một khung cảnh, một tâm trạng nào đó…”.

b. So sánh những điểm tương đồng và khác biệt giữa những quan niệm này.

- GV gợi mở theo bảng ở PHỤ LỤC 2.

…………………………

Nội dung video Bài 6: Văn bản 1: Chiều sương còn nhiều phần rất hấp dẫn và thú vị. Hãy cùng đăng kí để tham gia học bài và củng cố kiến thức thông qua hoạt động luyện tập và vận dụng trong video.