Slide bài giảng Sinh học 12 kết nối Bài 30: Diễn thế sinh thái

Tóm lược nội dung

BÀI 30. DIỄN THẾ SINH THÁI

Mở đầu: Quá trình tự tái sinh của một khu rừng bị cháy trụi sẽ diễn ra như thế nào?

Giải rút gọn:

Sau khi khu rừng bị cháy rụi sẽ để lại một lớp đất mùn. Sau một thời gian, cỏ dại và cây hàng năm sẽ mọc trên lớp đất bùn đó. Từ những cây cỏ ban đầu, chúng phát triển thành các cây bụi, cây hạt trần,.. và cho đến khi trở thành một khu rừng trưởng thành.

I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC LOẠI DIỄN THẾ SINH THÁI

Câu 1: Trong diễn thế nguyên sinh ở môi trường trên cạn, tại sao những sinh vật đầu tiên của tại sao những quần xã tiên phong thường là địa y, tảo, rêu?

Giải rút gọn:

Vì đây là những sinh vật thích nghi với điều kiện nghèo dinh dưỡng, sinh trưởng nhanh, tạo ra sinh khối lớn cung cấp cho các sinh vật phát triển sau đó.

Câu 2: Tại sao thời gian từ quần xã tiên phong đến hình thành quần xã đỉnh cực ở diễn thế nguyên sinh dài hơn so với diễn thế thứ sinh?

Giải rút gọn:

Do diễn thế thứ sinh diễn ra trên nền đất đã có chất dinh dưỡng từ quần thể trước đó suy tàn để lại và vẫn có sinh vật tồn tại nên thời gian từ quần xã tiên phong đến hình thành quần xã đỉnh cực ở diễn thế thứ sinh ngắn hơn so với diễn thế nguyên sinh.

II. NGUYÊN NHÂN VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA NGHIÊN CỨU DIỄN THẾ

III. MỘT SỐ HIỆN TƯỢNG ẢNH HƯỞNG BẤT LỢI ĐẾN HỆ SINH THÁI

Câu 1: Tại sao nói nguyên nhân bên trong là cơ chế chính dẫn đến sự thay thế tuần tự các loài trong quần xã?

Giải rút gọn:

Do sự cạnh tranh gay gắt giữa các loài trong quần xã. Trong điều kiện môi trường tương đối ổn định, hoạt động mạnh mẽ của nhóm loài ưu thế sẽ làm thay đổi điều kiện sống, tạo cơ hội cho nhóm loài khác có khả năng cạnh tranh cao hơn trở thành ưu thế mới. Quá trình này lặp lại cho đến khi hình thành quần xã đỉnh cực. 

Câu 2: Tại sao trước khi xây dựng đập thuỷ điện người ta cần phải nghiên cứu, đánh giá những tác động của công trình này tới sự thay đổi của hệ sinh thái?

Giải rút gọn:

Câu 3: Những hoạt động nào của con người là nguyên nhân gây ra hiện tượng phú dưỡng, tăng nhiệt độ trung bình của Trái Đất và sa mạc hoá?

Giải rút gọn:

• Nguyên nhân gây phú dưỡng chủ yếu đến từ dòng nước chứa phân bón dư thừa, nước thải sinh hoạt, nước thải của các ngành chế biến nông, thuỷ sản và chất thải chăn nuôi chưa được xử lí.

• Nguyên nhân gây tăng nhiệt độ trung bình của Trái Đất là do hoạt động sống của con người như chặt phá rừng, phát thải quá nhiều khí nhà kính,... dẫn đến tăng hiệu ứng nhà kính làm tăng nhiệt độ của Trái Đất.

• Nguyên nhân gây sa mạc hóa là do biến đổi khí hậu và hoạt động của con người như canh tác nông nghiệp lạc hậu, chăn thả gia súc mật độ cao, khai thác rừng quá mức,…

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Phân biệt diễn thế nguyên sinh và diễn thế thứ sinh.

Giải rút gọn:

• Diễn thế nguyên sinh là diễn thế bắt đầu từ môi trường trống trơn, không có lớp đất mùn bề mặt và không có sinh vật sinh sống.

• Diễn thế thứ sinh là diễn thế bắt đầu từ môi trường của một quần xã đã bị diệt vong, trong môi trường đó vẫn còn sinh vật tồn tại và được kế thừa lớp thổ nhưỡng của quần xã trước đó.

Câu 2: Để phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, người ta thường trồng các loài cây họ Đậu để cải tạo đất như cây keo lá chàm, keo tai tượng, lạc dại,...

a) Hãy tìm hiểu và cho biết những loài cây này có các đặc điểm gì giúp chúng sống được trên đất trống, đồi núi trọc.

b) Tại sao việc trồng cây họ Đậu trong giai đoạn đầu tiên của quá trình cải tạo đất là lựa chọn phù hợp với quy luật diễn thế?

Giải rút gọn:

a) Vì cây họ Đậu mọc nhanh tán rậm, tái sinh chồi khoẻ, hạt giống nhiều dễ gây trồng để che phủ đất, ngăn chặn xói mòn, lá non làm phân xanh, lá già rụng phủ kín đất tạo thành 1 lớp thảm mục dày phân giải tăng độ mùn cho đất. Cải tạo đất nhờ rễ có nhiều vi khuẩn cộng sinh cố định đạm. 

b) Vì cây họ Đậu giúp cải tạo đất, phát triển nhanh tạo thành quần xã tiên phong, là cơ sở cho các loài tiếp theo phát triển.

Câu 3: Hãy lấy một ví dụ về diễn thế ở địa phương em đang sinh sống (đồng ruộng, khu rừng, hồ nước, công viên, khu vực đổ rác thải,...). Nguyên nhân nào gây ra diễn thế ở quần xã đó? Quần xã đang tăng dần đa dạng sinh học hay đang suy thoái? Cần phải làm gì để chống suy thoái, bảo tồn và phát triển quần xã đó?

Giải rút gọn:

• Ví dụ: diễn thế sinh thái của rừng U Minh.

• Nguyên nhân: do cháy rừng.

• Quần xã đang suy thoái dần do cháy rừng xảy ra liên tục trong thời gian ngắn, trong khi diễn thế cần một thời gian tương đối dài để phục hồi vùng bị cháy lại như cũ và phát triển lên trạng thái quần xã đỉnh cực.

• Biện pháp chống suy thoái, bảo tồn và phát triển quần xã:

• Xây dựng hệ thống phòng cháy, chữa cháy.

• Với đất còn than bùn sau trận cháy: sử dụng biện pháp tái sinh tự nhiên kết hợp với việc trồng thêm cây con trong bầu bổ sung ở nơi sau 5 tháng vẫn không có tái sinh.

• Đất không còn than bùn: sử dụng biện pháp tái sinh tự nhiên kết hợp với việc trồng thêm cây con rễ trần.

• Đất sét ngập hoàn toàn: trồng bằng cây con rễ trần.

• Cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và tạo điều kiện thuận lợi để đẩy nhanh quá trình diễn thế.