Slide bài giảng Ngữ văn 12 Cánh diều bài 1: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN: CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA

CHUẨN BỊ

Câu hỏi: Đọc trước truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Minh Châu.

Bài làm rút gọn: 

Tác giả Nguyễn Minh Châu:

- Cuộc đời:

Nguyễn Minh Châu (1930 – 1989) quê ở làng Thơi, xã Quỳnh Hải (nay là xã Sơn Hải) huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

Đầu năm 1950 ông gia nhập quân đội, theo học trường Sĩ quan Lục quân Trần Quốc Tuấn, Từ năm 1952 đến năm 1958 ông công tác và chiến đấu tại Sư đoàn 320. Năm 1962 ông về Phòng Văn nghệ quân đội, sau chuyển sang tạp chí Văn nghệ Quân đội.

Năm 2000, ông được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

- Sự nghiệp văn chương:

Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam thời chống Mĩ, cũng là “người mở đường tinh anh và tài năng” (Nguyên Ngọc) cho công cuộc đổi mới văn học từ sau năm 1975. Ở Nguyễn Minh Châu, sự đổi mới mạnh mẽ trong ý thức nghệ thuật luôn đi liền với những tìm tòi đổi mới trong sáng tác của nhà văn

Quan niệm về mối quan hệ giữa văn học và đời sống của Nguyễn Minh Châu là một quan niệm đặt trên nền tảng tinh thần nhân bản “Văn học và đời sống là những vòng tròn đồng tâm mà tâm điểm là con người”.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Sự xuất hiện của hai nhân vật có bất ngờ không? Dự đoán về hành động của họ?

Bài làm rút gọn: 

Hoàn toàn gây bất ngờ bởi sau khi Phùng chụp được bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp và ngay sau đó có một chiếc thuyền xuất hiện

Dự đoán hành động của hai nhân vật: đi trở về nhà sau một ngày làm việc mệt mỏi.

Câu 2: Cảnh tượng này đem lại cho em suy nghĩ gì? 

Bài làm rút gọn: 

Cảnh tượng người đàn ông rút thắt lưng của lính ngụy đánh vợ một cách tàn bạo đã thể hiện một hiện thực khắc nghiệt, nghiệt ngã, trái ngược hoàn toàn với vẻ đẹp toàn mỹ của bức tranh thiên nhiên trước đó.

Câu 3: Sự tương phản trong chân dung của mẹ và con gái đem lại cho em suy nghĩ gì?

Bài làm rút gọn: 

Trong tác phẩm, chân dung của mẹ và con gái trái ngược hoàn toàn, sự tương phản đó được thể hiện rõ ràng qua cách sống, quan điểm và cảm xúc của họ. Mẹ, người phụ nữ truyền thống, chấp nhận số phận và hoàn cảnh của mình; trong khi con gái, người phụ nữ hiện dại, luôn khao khát tự do và quyền lựa chọn cuộc sống của mình. 

Sự tương phản này khiến em suy nghĩ về sự phức tạp của xã hội rộng lớn. Hình ảnh người mẹ và con gái càng làm nhấn mạnh sự khốn khổ, mệt mỏi của người đàn bà hàng chài – người đã phải trải qua biết bao nhiêu bất hạnh trong cuộc sống để nuôi các con khôn lớn. 

Câu 4: Thử suy đoán về điều “vừa vỡ ra trong đầu” vị chánh án.

Bài làm rút gọn: 

Điều “vừa vỡ ra trong đầu” vị chánh án có thể là một sự nhận thức mới, một ý tưởng đột phá hoặc một quyết định quan trọng. 

Câu 4: Tại sao hình ảnh con thuyền giữa sóng gió được lặp lại trong đoạn văn này?

Bài làm rút gọn: 

Hình ảnh con thuyền như ẩn dụ cho những cuộc đời bất hạnh. Con thuyền vẫn đậu ở ngay giữa sóng gió mà không hề về bờ cũng như cuộc sống bất hạnh của người dân phải trải qua nhiều thách thức, vất vả để buôn ba.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Truyện Chiếc thuyền ngoài xa có thể chia làm mấy phần? Lập sơ đồ về mối quan hệ giữa các nhân vật trong đoạn trích.

Bài làm rút gọn: 

- Truyện Chiếc thuyền ngoài xa có thể chia làm 4 phần:

+ Phần 1: Từ đầu…. ở chơi thêm vài bữa: Phát hiện thứ nhất của nhiếp ảnh Phùng

+ Phần 2: Ngay lúc ấy… lưới vó đã biến mất: Phát hiện thứ hai của nhiếp ảnh Phùng

+ Phần 3: Tôi thầm cảm ơn… mẹ nó không bị đánh: Câu chuyện của người đàn bà hàng chài

+ Phần 4: Còn lại: Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy.

- Sơ đồ mối quan hệ giữa các nhân vật:

v

Câu 2: Truyện được kể từ điểm nhìn của ai? Ý nghĩa của việc lựa chọn điểm nhìn này?

Bài làm rút gọn:

- Truyện được kể từ điểm nhìn của nhiếp ảnh gia Phùng

- Ý nghĩa của việc lựa chọn điểm nhìn này:

+ Tạo ra điểm nhìn trần thuật sắc sảo

+ Lời kể khách chân thật, khách quan, giàu thuyết phục

+ Góp phần tạo nên tính đa chiều trong cảm nhận, đánh giá về nhân vật.

Câu 3: Phân tích sự biến đổi trong cảm nhận của Phùng về những ngư dân trong tác phẩm.

Bài làm rút gọn:

Nhân vật Phùng ban đầu có cảm nhận hơi xa lạ với cuộc sống của những ngư dân. Tuy nhiên qua quá trình tiếp xúc và trải nghiệm, cảm nhận của Phùng dần thay đổi. Khi chứng kiến cảnh tượng người đàn ông hàng chài đánh vợ một cách tàn nhẫn và càng kinh ngạc hơn khi người đàn bà bị đánh kia không kêu một tiếng. Sau đó, hình ảnh thằng bé giật lất chiếc thắt lưng quật thẳng ngực người đàn ông; còn lão ta “dang thẳng cánh cho thằng bé hai cái tát khiến thằng nhỏ lảo đảo dúi xuống cát”. Chứng kiến cảnh đó Phùng “kinh ngạc đến thẫn thờ”, “mấy phút đầu cứ đứng há mồm ra mà nhìn lặng”…

Sau khi nghe chuyện của người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện, tâm trạng của Phùng có nhiều sự thay đổi. Bởi đằng sau bề ngoài thô kệch, lam lũ là người phụ nữ trải đời sâu sắc, có tình yêu thương con vô bờ bến. Còn gã chồng vũ phu vừa đáng thương vừa đáng trách. Gã không chỉ là tội nhân mà còn là nạn nhân của hoàn cảnh quẫn bách, khó khăn. Hành động của thằng Phác tuy trái luân thường đạo lí nhưng ẩn chứa trong đó là tình thương mẹ vô bờ bến.

Cảm xúc của Phùng từ hạnh phúc ngỡ mình nhìn thấy vẻ đẹp toàn bích của khung cảnh thiên nhiên đến cảm giác sững sờ, kinh ngạc, phẫn nộ trước bức tranh cuộc sống phũ phàng; từ sự thương hại trước vẻ nhẫn nhục đến sẻ chia, cảm thông trước những hoàn cảnh nghịch lí.

Câu 4: Phân tích tính đa diện trong tính cách của người đàn bà hàng chài?

Bài làm rút gọn:

Tính đa diện trong tính cách của người đàn bà hàng chài:

- Người mẹ yêu thương con sâu sắc:

+ Không muốn con chứng kiến cảnh bạo lực nên xin chồng đưa lên bờ đánh

+ Khi bị con chứng kiến cảnh mình bị đánh, mụ khóc vì đau khổ và xấu hổ

+ Không muốn con làm chuyện dại dột với bố mẹ gửi con lên bờ

+ Hạnh phúc của người đàn bà hàng chài là được thấy con ăn no

- Người phụ nữ nhân hậu, bao dung, vị tha và thấu hiểu sự đời sâu sắc:

+ Hiểu cho hoàn cảnh của chồng

+ Thấu hiểu tâm tính của chồng.

+ Nhận thức được gánh nặng đặt lên đôi vai người chồng, nhận lỗi về bản thân – đẻ nhiều con

+ Chấp nhận những trận đòn roi vì muốn giải tỏa những áp lực cho chồng và muốn giữ gìn một gia đình

+ Hiểu được ý tốt và suy nghĩ của Phùng và Đẩu.

Câu 5: Chỉ ra tính đối thoại trong cái nhìn của người đàn bà hàng chài với cái nhìn của Phùng và Đẩu. Từ đó, nêu lên chủ đề của tác phầm?

Bài làm rút gọn:

Tính đối thoại là sự đối lập về lập trường, tư tưởng của các nhân vật, làm nên đặc điểm đa chiều cho tác phẩm.

- Cách nhìn của Phùng và Đẩu: Khi chứng kiến cảnh chồng đánh vợ của gia đình hàng chài, Phùng và Đẩu yêu cầu đề nghị giúp đỡ nhưng sau khi nghe được lời nói của người đàn bà, Phùng không thể hiểu được điều đó. Phùng và Đẩu cảm thấy người đàn bà khốn khổ này quá cam chịu, không hiểu được lí do tại sao người đàn bà không chịu nhận sự giúp đỡ này.

- Cách nhìn của người đàn bà hàng chài: Kiên quyết không bỏ chồng và đưa ra những lí lẽ thuyết phục: 

+ Phải cần có người đàn ông trong gia đình để nuôi một đàn con.

+ Người đàn bà ở thuyền sống cho con chứ không phải cho mình. 

Qua đó cho thấy người đàn bà có cách nhìn thấu hiểu lẽ đời sâu sắc.

Chủ đề của tác phẩm: Sự khắc nghiệt của cuộc sống, sự kiên trì và lòng dũng cảm của con người trước khó khăn, cũng như vẻ đẹp tinh thần và tình yêu thương con người.

Câu 6: Hãy trình bày quan điểm của em về sự lựa chọn cách sống của người đàn bà hàng chài.

Bài làm rút gọn:

Người đàn bà trạc ngoài 40 tuổi, thô kệch, rỗ mặt gây ấn tượng về cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ. Chị thường xuyên bị chồng đánh đập vô cùng dã man. Thế nhưng, khi được đứng trước sự giúp đỡ của Phùng và Đẩu, chị từ chối và kiên quyết không bỏ chồng. Thoạt nhìn, cảm thấy vô cùng ngạc nhiên bởi chị đã lựa chọn sống cùng với chồng – người đã gây ra cho chị vô vàn nỗi đau về thể chất.

Sau đó, chị đã giải thích lý do với Phùng và Đẩu bằng những lời lẽ vô cùng thuyết phục. Bởi cái nghề chài lưới này không thể thiếu sức lực của người đàn ông, các con cần một người bố nên người đàn bà hàng chài cũng đã chấp nhận nỗi khổ như một lẽ đương nhiên.

Qua đó người đọc không khỏi cảm thấy xót xa cho số phận của người phụ nữ bất hạnh nhưng họ luôn mạnh mẽ, luôn sẵn sàng đối mặt với mọi khó khăn và thách thức để theo đuổi cuộc sống mà họ chọn. Dù trong hoàn cảnh nào, họ vẫn ngời sáng lên vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh.