Slide bài giảng Kinh tế pháp luật 12 chân trời Bài 7: Quản lí thu, chi trong gia đình

Tóm lược nội dung

BÀI 7. QUẢN LÝ THU, CHI TRONG GIA ĐÌNH

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: 

Em hãy chia sẻ ý nghĩa của việc quản lý thu, chi trong gia đình qua câu tục ngữ sau: “Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm”.

Trả lời rút gọn:

- Nếu biết cách sử dụng tiền một cách khôn ngoan, bạn sẽ không phải lo lắng về việc thiếu thốn hay đói kém. 

- Việc quản lý thu chi trong gia đình cũng đòi hỏi tính kỷ luật và tự kiểm soát. 

=> Một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc quản lý tài chính thông minh và tự kiểm soát trong gia đình.

KHÁM PHÁ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết thế nào là quản lý thu, chi trong gia đình và nêu ví dụ minh họa.

- Nêu vai trò của quản lí thu, chi đối với gia đình và các thành viên. Nêu ví dụ minh họa.

Trả lời rút gọn:

- Quản lí thu, chi trong gia đình là quá trình kiểm soát việc sử dụng tiền gồm cả thu nhập và chi tiêu. Gia đình có cách quản lí tài chính hiệu quả sẽ mang lại sự ổn định và phát triển. Chính vì vậy, mỗi gia đình, cá nhân cần lập và thực hiện quản lí kế hoạch thu, chi một cách hợp lí.

Ví dụ: Trong một gia đình, mẹ là người chịu trách nhiệm quản lý thu chi. Mẹ phân chia ngân sách cho các khoản chi tiêu cố định như tiền nhà, tiền thực phẩm và tiền học phí cho con và để dành tiết kiệm.

- Vai trò của quản lý thu, chi đối trong gia đình:

+ Đối với gia đình: kiểm soát và cân đối được thu, chi; chủ động và ứng phó với những tình huống trong tương lai; nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ví dụ: Trong một gia đình, bố mẹ tạo ra một ngân sách hàng tháng, xác định các khoản thu nhập và các chi phí cố định như tiền nhà, hóa đơn tiện ích và trả nợ, dành một phần nhỏ của thu nhập hàng tháng cho tiết kiệm và đầu tư cho tương lai.

+ Đối với các thành viên trong gia đình: chủ động thực hiện kế hoạch thu, chi.

Ví dụ: Trong một gia đình có hai vợ chồng và hai đứa trẻ nhỏ, mẹ là người chủ động thực hiện kế hoạch thu chi của gia đình: lập một ngân sách hàng tháng để quản lý thu nhập và chi phí gia đình, cập nhật và theo dõi ngân sách,.…

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Nêu các khoản chi tiêu trong gia đình và lấy ví dụ về một số thói quen chi tiêu tốt và chưa tốt.

- Nhận xét việc phân chia thu, chi trong trường hợp. Từ đó, đề xuất những phương pháp quản lý thu, chi trong gia đình

Trả lời rút gọn:

+ Chi tiêu thiết yếu: Tiền nhà, dịch vụ (điện, nước, Internet,…), điều trị y tế

Ví dụ: Một gia đình có chi tiêu hợp lý cho các khoản mua thực phẩm, trả tiền nhà, thanh toán hóa đơn dịch vụ hàng tháng.

+ Chi tiêu không thiết yếu: Tiền du lịch và giải trí, mua sắm đồ lưu niệm, sở thích cá nhân,… 

Ví dụ: Một gia đình chọn việc đi du lịch mỗi tháng 1 lần hoặc mua sắm thêm quần áo mới mỗi mùa xuân đến.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết mục tiêu tài chính nhằm đảm bảo các hoạt động gì.

- Diễn giải các mục tiêu tài chính trong gia đình và nêu ví dụ minh họa.

Trả lời rút gọn:

- Mục tiêu tài chính nhằm đảm bảo các hoạt động như: tiết kiệm, đầu tư, khoản nợ, phòng ngừa rủi ro là điều cần thiết.

- Mục tiêu tài chính bao gồm:

+ Mục tiêu tài chính ngắn hạn 

Ví dụ: cân đối ngân sách hàng tháng bằng cách giảm bớt các chi tiêu không cần thiết và tìm kiếm các cách tiết kiệm, dành một phần nhỏ của thu nhập hàng tháng để tiết kiệm và đặt mục tiêu tiết kiệm được một khoản tiền nhỏ trong vòng ba tháng tới.

+ Mục tiêu tài chính trung hạn 

Ví dụ: tăng thu nhập bằng cách tìm kiếm các cơ hội làm thêm hoặc phát triển kỹ năng để thăng tiến trong công việc, tiếp tục duy trì việc cân đối ngân sách hàng tháng và tiết kiệm một phần nhỏ của thu nhập trong khoảng từ ba đến sáu tháng tới để sử dụng cho những mục đích như mua sắm lớn hoặc du lịch gia đình.

+ Mục tiêu tài chính dài hạn 

Ví dụ: mua được căn nhà riêng trong vòng năm năm tới. 

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết để lập và thực hiện được kế hoạch thu, chi trong gia đình, cần tiến hành những bước nào.

- Cho biết các bước lập kế hoạch quản lý thu, chi trong gia đình bao gồm những nội dung gì.

Trả lời rút gọn:

- Bước 1: Xác định các mục tiêu tài chính trong gia đình

+ Giúp gia đình thiết lập mục tiêu tài chính cụ thể cho tương lai

+ Liệt kê tất cả các mục tiêu tài chính của gia đình, sắp xếp theo thứ tự ưu tiên,

phân thành mục tiêu ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

- Bước 2: Liệt kê các nguồn thu trong gia đình

+ Giúp gia đình nắm rõ tình hình tài chính gia đình để làm cơ sở phân chia tỉ lệ chi tiêu và mục tiêu tài chính

+ Thống kê các khoản thu nhập của gia đình: Thu nhập chủ động là tiền lương. Thu nhập thụ động là tiền lãi tiết kiệm, tiền cho thuê nhà, tiền cổ tức,... 

- Bước 3: Trao đổi giữa các thành viên về các khoản chi

+ Giúp mọi người hiểu được nhu cầu thiết yếu, không thiết yếu của gia đình và

các thành viên

+ Liệt kê và ưu tiên các khoản chỉ tiêu thiết yếu là khoản chi tiêu thường xuyên

cho nhu cầu sống của gia đình như: ăn uống, điện, nước, đi lại, học phí,...

+ Điều chỉnh và cắt giảm các khoản chi tiêu không thiết yếu là khoản chi cho các sản phẩm mong muốn khi có đủ thu nhập như: sản phẩm xa xỉ, giải trí,...

- Bước 4: Thống nhất giữa các thành viên tỉ lệ phân chia các khoản chi

+ Giúp gia đình kiểm soát được các khoản chi mà vẫn đảm bảo các mục tiêu đã đề ra

+ Tỉ lệ bao nhiêu cho chỉ tiêu thiết yếu, bao nhiêu cho không thiết yếu và các mục tiêu tài chính

+ Tỉ lệ 50% cho thiết yếu, 30% cho mục tiêu tài chính, 20% cho không thiết yếu

- Bước 5: Thực hiện các khoản thu, chi theo kế hoạch

+ Giúp gia đình theo dõi được quá trình thực hiện kế hoạch và có những điều chỉnh hợp lí cho tương lai

+ Ghi chép chi tiết quá trình thu, chi; đánh giá; điều chỉnh kế hoạch thu, chi trong gia đình

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy cho biết kế hoạch thu, chi của gia đình em và đánh giá về cách

thực hiện kế hoạch thu, chi đó.

Trả lời rút gọn:

1. Kế hoạch thu:

- Thu nhập chính từ lương làm việc của cả hai vợ chồng.

- Thu nhập phụ từ các nguồn bổ sung như thu nhập từ đầu tư, lãi suất tiết kiệm hoặc thu nhập phụ khác.

- Xác định thu nhập hàng tháng dựa trên lịch trả lương và các nguồn thu nhập bổ sung.

2. Kế hoạch chi:

- Chi tiêu cố định: bao gồm tiền nhà, hóa đơn điện nước, tiền điện thoại, bảo hiểm, và các khoản trả nợ hàng tháng.

- Chi tiêu hàng ngày: bao gồm tiền thực phẩm, xăng xe, các đồ dùng gia đình cần thiết và các chi phí hàng ngày khác.

- Chi tiêu giải trí và tiết kiệm: bao gồm tiền du lịch, mua sắm thú vui, tiền tiết kiệm và đầu tư cho tương lai.

* Đánh giá: phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm khả năng cân đối giữa thu nhập và chi tiêu, mức độ kiểm soát chi tiêu, khả năng tiết kiệm và đầu tư, và khả năng đối phó với các tình huống khẩn cấp. 

Câu 2: Em hãy phân tích vai trò của việc quản lý thu, chi trong gia đình và cho ví dụ minh hoạ.

Trả lời rút gọn:

- Giúp gia đình xác định và duy trì sự cân đối giữa thu nhập và chi tiêu hàng tháng. Điều này giúp tránh tình trạng chi tiêu quá mức, gây ra nợ nần và khó khăn tài chính.

- Cho phép gia đình xác định các mục tiêu tài chính cụ thể và xác định ưu tiên trong việc sử dụng tiền. Điều này giúp gia đình tập trung vào những mục tiêu quan trọng nhất như tiết kiệm, trả nợ hoặc đầu tư.

- Giúp gia đình tiết kiệm và tích luỹ một quỹ dự trữ tài chính để đối phó với các tình huống khẩn cấp như mất việc làm, chi phí y tế đột ngột hoặc sự cố trong gia đình.

- Giúp nhận biết và kiểm soát các chi phí không cần thiết hoặc lãng phí. Điều này giúp gia đình tiết kiệm được một phần của thu nhập và tăng cường khả năng tiết kiệm.

Ví dụ: Gia đình A quản lý thu, chi bằng cách lập một ngân sách hàng tháng. Mỗi tháng, họ xác định số tiền mà họ sẽ nhận được từ thu nhập lương, cộng với các nguồn thu nhập phụ khác như tiền lãi từ tài khoản tiết kiệm. Họ cũng liệt kê các khoản chi tiêu cố định như tiền nhà, tiền điện, tiền thực phẩm và các khoản chi tiêu linh hoạt như giải trí và mua sắm. Bằng cách này, gia đình A có thể kiểm soát và điều chỉnh chi tiêu của mình theo ngân sách đã đề ra, đảm bảo rằng họ không vượt quá khả năng tài chính và có thể tiết kiệm được một phần của thu nhập hàng tháng.

Câu 3: Em hãy đánh giá về thói quen chỉ tiêu của chủ thể trong các trường hợp sau:

a. Vợ chồng chị H đồng thuận thực hiện kế hoạch quản lý thu, chi bằng sổ theo dõi hằng tháng sau khi bàn bạc trong tháng đầu chung sống. Theo đó, vợ chồng chị sẽ dành 50% tổng thu nhập cho chỉ tiêu thiết yếu, sinh hoạt hằng ngày; 20% dành cho các khoản dự phòng, tiết kiệm, mua nhà,.. và 30% còn lại dành cho các hoạt động giải trí, giao tiếp xã hội,...

b. Chị C thích mua hàng trực tuyến, chị mua rất nhiều các sản phẩm vào các ngày giảm giá. Trong dịp lễ, các ứng dụng bán hàng trực tuyến thường đưa ra nhiều chương trình khuyến mãi. Trong những tháng đó, chị phải đi mượn tiền hoặc ứng trước lương để chi trả cho các đơn hàng trên mạng đã mua.

Trả lời rút gọn:

a. Đánh giá thói quen chỉ tiêu của vợ chồng chị H:

- Ưu điểm: có tổ chức và kế hoạch hóa trong việc quản lý tài chính gia đình bằng việc phân bổ tỷ lệ cụ thể cho các mục tiêu khác nhau

- Nhược điểm: gặp khó khăn khi áp dụng thực tế do các biến động trong cuộc sống hàng ngày. 

b. Đánh giá thói quen chỉ tiêu của chị C:

- Ưu điểm: tận dụng các chương trình giảm giá để mua hàng với giá tốt, từ đó tiết kiệm chi phí cho gia đình. Việc sử dụng ứng dụng mua sắm trực tuyến cũng tiết kiệm thời gian và công sức cho việc mua sắm.

- Nhược điểm: chi tiêu không cân đối và không dựa trên nhu cầu thực sự. Việc phải mượn tiền hoặc ứng trước lương để chi trả cho các đơn hàng trực tuyến có thể tạo ra nợ nần không mong muốn và ảnh hưởng đến tài chính cá nhân trong tương lai.

Câu 4: Em hãy đánh giá mục tiêu tài chính của chủ thể trong các trường hợp sau:

a. Khi biết có một căn nhà cũ bán với giá rẻ, anh T liền lên kế hoạch dự trù tài

chính, mua lại căn nhà đó để sửa chữa và cho thuê với giá hợp lý. Cách thức này vừa giúp gia đình anh có thêm nguồn thu nhập vừa giữ được tài sản hiện có của anh.

b. Anh H dành một khoản lớn thu nhập cho mục tiêu tiết kiệm. Anh chỉ tiêu ở

mức tối thiểu cho sinh hoạt hằng ngày với các nhu cầu thiết yếu. Anh quan niệm rằng chỉ có tiết kiệm mới có thể thực hiện được mục tiêu mua nhà, mua xe,... Vì vậy, anh hạn chế giao tiếp, không mở rộng quan hệ xã hội để tránh các khoản chi không cần thiết, không mang lại cho anh lợi ích gì.

Trả lời rút gọn:

a. Đánh giá mục tiêu tài chính của anh T:

- Ưu điểm: cụ thể và có ý nghĩa. Việc mua lại căn nhà cũ để sửa chữa và cho thuê không chỉ giúp gia đình anh có nguồn thu nhập thêm mà còn tạo ra một tài sản đầu tư lâu dài. 

- Nhược điểm: Mặc dù việc mua lại căn nhà có thể mang lại nguồn thu nhập ổn định trong tương lai, nhưng cũng có thể gặp phải rủi ro và chi phí sửa chữa không mong muốn. 

b. Đánh giá mục tiêu tài chính của anh H:

- Ưu điểm: Việc hạn chế chi tiêu cho các nhu cầu không cần thiết và tập trung vào việc tiết kiệm giúp anh có cơ hội tiết kiệm và đầu tư cho mục tiêu lớn hơn như mua nhà hoặc mua xe.

- Nhược điểm: Việc hạn chế giao tiếp và không mở rộng quan hệ xã hội gây cảm giác cô lập và thiếu hỗ trợ xã hội, ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý của anh. Việc đặt mục tiêu tiết kiệm quá cao dẫn đến sự cảm thấy thiếu hài lòng và hạnh phúc trong cuộc sống hàng ngày.

Câu 5: Em hãy thu thập thông tin (khoản thu, khoản chi) để lập kế hoạch thu, chi của gia đình mình. Sau đó, đề xuất các điều chỉnh cần thiết để đảm bảo mục tiêu tài chính.

Trả lời rút gọn:

Gia đình em gồm bố mẹ và hai con nhỏ. Bố làm việc trong một công ty vận tải và mẹ làm việc bán thời gian tại một cửa hàng đồ chơi. Gia đình có một căn nhà đang trả góp và một chiếc xe hơi đã thanh toán hết.

Thu nhập:

1. Lương bố: 15 triệu đồng/tháng.

2. Thu nhập mẹ: Trung bình 7 triệu đồng/tháng.

3. Thu nhập phụ từ việc cho thuê một phòng trọ: 3 triệu đồng/tháng.

Về chi tiêu:

1. Chi tiêu cố định:

- Tiền nhà: 4 triệu đồng/tháng.

- Tiền điện, nước: 1,5 triệu đồng/tháng.

- Tiền internet: 300.000 đồng/tháng.

- Tiền trả góp nhà: 6 triệu đồng/tháng.

- Bảo hiểm: 500.000 đồng/tháng.

- Tiền mua sắm hàng tháng: 2 triệu đồng/tháng.

2. Chi tiêu hàng ngày:

- Thực phẩm: 5 triệu đồng/tháng.

- Xăng xe: 2 triệu đồng/tháng.

- Các chi phí vui chơi giải trí: 2 triệu đồng/tháng.

- Chi phí giáo dục của hai con nhỏ: 3 triệu đồng/tháng.

3. Chi tiêu tiết kiệm và dự phòng:

- Tiết kiệm hàng tháng: 1 triệu đồng/tháng.

- Dự trữ khẩn cấp: 500.000 đồng/tháng.

Đề xuất điều chỉnh:

1. Tăng thu nhập phụ

2. Giảm chi tiêu không cần thiết

3. Xem xét lại các khoản chi tiêu hàng ngày

4. Tăng tỉ lệ tiết kiệm hàng tháng

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Em hãy thực hiện bài viết ngắn đánh giá thói quen chi tiêu của bản thân và rút ra bài học.

Trả lời rút gọn:

Em thường chi tiêu một cách có tổ chức và hợp lý cho các nhu cầu cần thiết như thực phẩm, điện nước, và các chi phí hàng ngày. Tuy nhiên, đôi khi em dễ mắc phải thói quen mua sắm không cần thiết, dẫn đến việc tiêu tiền một cách lãng phí và không có lợi ích thực sự.

Bài học: cần phải có sự kiểm soát và tự kiểm soát khi mua sắm. Thay vì chi tiêu một cách cảm xúc và không suy nghĩ, em cần phải đặt ra những mục tiêu cụ thể và đề xuất một ngân sách hàng tháng để tuân thủ. Đồng thời, em cũng cần phải xem xét kỹ lưỡng trước khi quyết định mua sắm các mặt hàng không cần thiết, và tập trung vào việc tiết kiệm và đầu tư cho tương lai hơn.