Slide bài giảng công nghệ trồng trọt 10 cánh diều bài 5: Biện pháp cải tạo, sử dụng và bảo vệ đất trồng

Tóm lược nội dung

BÀI 5: BIỆN PHÁP CẢI TẠO, SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT TRỒNG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Theo em, giữa đất phù sa và đất phèn, loại đất nào sử dụng tốt hơn trong trồng trọt? Vì sao?

Bài soạn rút gọn:

- Đất phù sa sử dụng tốt hơn trong trồng trọt 

- Vì:

+ Đất phù sa được bồi đắp từ các dòng sông, có khả năng giữ ẩm tốt, có độ phì nhiêu cao gấp nhiều lần so với các loại đất trồng khác

+ Nguồn dinh dưỡng, đa vi lượng có trong đất vô cùng nhiều, đem tới nhiều lợi ích cho sự phát triển và tăng năng suất cây trồng.

1. CẢI TẠO, SỬ DỤNG ĐẤT XÁM BẠC MÀU

1.2. Đặc điểm của đất xám bạc màu

Hình thành kiến thức: Quan sát Hình 5.1 và cho biết đặc điểm của đất xám bạc màu trên đá cát và trên phù sa cổ.

Bài soạn rút gọn:

- Hình 5.1a: Đất nâu chua, nghèo dinh dưỡng và dễ bị khô hạn

- Hình 5.1b: Đất mịn, có màu loang đỏ, độ phì tự nhiên không cao, hàm lượng các nguyên tố dinh dưỡng trong đất thấp.

1.3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng

Luyện tập:

1. Em hãy cho biết tác dụng cụ thể của các biện pháp cải tạo đất xám bạc màu là gì?

2. Vì sao đất xám bạc màu thích hợp với nhiều loại cây trồng cạn?

Bài soạn rút gọn:

1. Tác dụng cụ thể của các biện pháp cải tạo đất xám bạc màu:

- Làm đất: cày sâu để đưa sét tầng dưới lên tầng mặt giúp tăng bề dày của lớp đất canh tác.

- Thủy lợi: củng cố bờ vùng, bờ thửa; xây dựng hệ thống tưới, tiêu hợp lí.

- Bón phân: bón nhiều phân hữu cơ và vôi, giảm lượng phân bón hóa học.

- Bố trí cơ cấu cây trồng hợp lí: xuân canh, xen canh,.. giúp tăng độ che phủ đất.

- Bón vôi để khử chua.

2. Đất xám bạc màu thích hợp với nhiều loại cây trồng cạn vì: 

- Hình thành ở địa hình dốc thoải, dễ thoát nước

- Thành phần cơ giới nhẹ

- Dễ cày bừa

Vận dụng: Theo em, cần làm gì để hạn chế sự thoái hóa của đất?

Bài soạn rút gọn:

- Bảo vệ và trồng rừng.

- Tưới tiêu hợp lý.

- Trồng cây che phủ bề mặt và cải tạo đất.

- Luân canh cây trồng quanh năm.

- Bổ sung các chất hữu cơ và hệ vi sinh cho đất trồng.

2. CẢI TẠO, SỬ DỤNG ĐẤT XÓI MÒN MẠNH TRƠ SỎI ĐÁ

2.2. Đặc điểm của đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá.

Hình thành kiến thức: Em hãy mô tả đặc điểm của đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá trong Hình 5.2

Bài soạn rút gọn:

- Tầng đất mặt mỏng.

- Đá, cát, sỏi chiếm ưu thế trong đất.

- Nghèo mùn, vi sinh vật ít.

2.3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng.

Vận dụng:

1. Xói mòn đất thường xảy ra ở vùng nào của nước ta?

2. Đất nông nghiệp và đất lâm nghiệp, đất nào chịu tác động của quá trình xói mòn nhiều hơn? Vì sao

Bài soạn rút gọn:

1. Xói mòn thường xảy ra ở vùng đồi núi vì có độ dốc lớn.

2. - Đất lâm nghiệp chịu tác động của quá trình xói mòn mạnh hơn 

- Vì đất lâm nghiệp đa số ở vùng có độ dốc lớn hơn đất đất nông nghiệp 

Hình thành kiến thức:

1. Quan sát Hình 5.3 và 5.4 cho biết vì sao làm ruộng bậc thang và thềm cây ăn quả lại có tác dụng cải tạo đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá.

2. Tác dụng của các biện pháp cải tạo đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá là gì?

Bài soạn rút gọn:

1. - Làm ruộng bậc thang để hạn chế dòng chảy rửa trôi

- Trồng cây ăn quả để nâng độ che phủ, hạn chế dòng chảy

2. Tác dụng của các biện pháp cải tạo đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá:

- Trồng cây theo luống có khả năng chống xói mòn.

- Trồng cây có bộ rễ khỏe, có khả năng phá lớp đất rắn bề mặt.

- Trồng cây che phủ đất

- Che phủ đất bằng các bộ phận dư thừa của cây trồng sau khi thu hoạch.

- Luân canh cây trồng để tăng độ che phủ đất, hạn chế xói mòn, rửa trôi

- Trồng cây theo đường đồng mức, theo bằng giúp tăng độ che phủ, hạn chế sức phá của mưa

- Bón vôi, bón phân hữu cơ kết hợp với phân hóa học để giảm độ chua.

BÀI 5: BIỆN PHÁP CẢI TẠO, SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT TRỒNG

(Tiếp theo)

3. CẢI TẠO, SỬ DỤNG ĐẤT MẶN

3.1. Nguyên nhân hình thành

Hình thành kiến thức: Quan sát Hình 5.5 và giải thích nguyên nhân hình thành đất mặn

Bài giải rút gọn:

Do mạch nước ngầm nhiễm mặn, ngấm lên đất tạo thành đất nhiễm mặn

3.2. Đặc điểm của đất mặn

Hình thành kiến thức: Đất bị nhiễm mặn ảnh hưởng như thế nào đến cây trồng trong Hình 5.6?

Bài giải rút gọn:

Nồng muối trong nước thường cản trở sự hấp thu nước của cây và có thể gây nên hạn sinh lý làm cho cây bị héo khô héo.

3.3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng:

Hình thành kiến thức:

1. Em hãy cho biết mục đích của biện pháp thủy lợi là gì?

2. Vì sao bón vôi lại cải tạo được đất mặn?

3. Trong các biện pháp đã nêu, biện pháp nào là quan trọng nhất? Vì sao?

Trả lời: 

1.  Mục đích của biện pháp thủy lợi là:

- Xây dựng hệ thống tưới tiêu hợp lí.

- Dẫn nước ngọt vào ruộng, cày, bừa, sục bùn để các muối hòa tan, ngâm ruộng sau đó tháo nước ra kênh tiêu.

2. Bón vôi có tác dụng đẩy Na⁺ ra khỏi keo đất. 

3. - Biện pháp thủy lợi là quan trọng nhất 

- Vì nó mang tính phòng tránh, có hiệu quả nhất

=> Nếu không có biện pháp này các biện pháp sau xử lí sẽ mất công rất nhiều và không hiệu quả do nước biển liên tục xâm nhập.

Luyện tập: Ngoài các biện pháp chính sử dụng để cải tạo đất mặn kể trên, hiện nay người ta còn sử dụng các biện pháp nào khác? Mô tả các biện pháp đó.

Bài giải rút gọn:

- Biện pháp luân canh: Có thể giảm diện tích lúa 2-3 vụ/năm sang trồng lúa 1 vụ luân canh với nuôi tôm hoặc nuôi trồng thủy sản trong thời gian nhiễm mặn

- Kỹ thuật canh tác thích hợp như cày sâu không lật, xới nhiều lần, cắt đứt mao quản làm cho muối không bốc lên mặt ruộng.

Vận dụng: Tìm hiểu đất trồng của một số địa phương thường hay nhiễm mặn. Đề xuất một mô hình sử dụng đất mặn hiệu quả. Giải thích vì sao lựa chọn mô hình đó.

Bài giải rút gọn:

Mô hình sản xuất thủy sản - nông nghiệp kết hợp 

4. CẢI TẠO, SỬ DỤNG ĐẤT PHÈN

4.1. Nguyên nhân hình thành:

Hình thành kiến thức: Quan sát Hình 5.8 và cho biết đất phèn có đặc điểm gì?

Bài giải rút gọn:

Màu nâu ở tầng đất mặt, tầng đất mặt cứng, nhiều vết nứt nẻ.

Luyện tập: So sánh sự giống và khác nhau về đặc điểm, tính chất giữa đất mặn và đất phèn.

Bài giải rút gọn:

So sánh sự giống và khác nhau về đặc điểm, tính chất giữa đất mặn và đất phèn:

4.3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng đất phèn.

Hình thành kiến thức: Vì sao bón vôi lại cải tạo được đất phèn?

Bài giải rút gọn:

Khi bón vôi vào đất mặn Ca²⁺ sẽ giải phóng Na+ tác nhân gây mặn ra khỏi mặt đất giúp đất bớt mặn.

Luyện tập: Em hãy cho biết tác dụng cụ thể của các biện pháp cải tạo đất phèn là gì?

Bài giải rút gọn:

- Thủy lợi: thau chua rửa mặn; hạ thấp mực nước ngầm mặn 

- Bón vôi: khử chua và hạn chế tác hại của nhôm di động.

- Bón phân: nâng cao độ phì nhiêu của đất.

5. MỘT SỐ BIỆN PHÁP BẢO VỆ ĐẤT TRỒNG

Hình thành kiến thức:

1. Vì sao phải bảo vệ đất trồng?

2. Che phủ đất có tác dụng gì?

Bài giải rút gọn:

1. - Đất là tài nguyên vô cùng quý báu, là thành phần quan trọng của môi trường sống.

- Là tư liệu sản xuất không thể thiếu của nông nghiệp và lâm nghiệp.

- Do nhu cầu lương thực, thực phẩm ngày càng tăng mà diện tích đất trồng trọt có hạn

2. Che phủ đất có tác dụng:

- Đa dạng hóa các loại cây trồng, từ đó làm phong phú điều kiện sinh thái, hạn chế được các loại sâu hại và dịch bệnh.

- Giúp cây phát triển hệ rễ tốt hơn và có lợi cho quá trình hấp thu dinh dưỡng.

- Là nơi trú ẩn của một số loại sinh vật, côn trùng có lợi cho đất và cây trồng.

- Tăng lượng cacbon và nitơ trong đất.

- Cung cấp cho đất lượng phân bón hữu cơ tự nhiên bằng rễ, xác bã thực vật.

- Chống xói mòn, đặc biệt ở các khu vực đồi cao, đất dốc.

- Hạn chế sự phát triển của cỏ dại.

- Tăng thu nhập từ các cây trồng phụ.

- Hạn chế bốc hơi bề mặt, giữ ẩm cho đất.

Vận dụng: Đề xuất một số biện pháp bảo vệ đất trồng ở địa phương. Giải thích tại sao lại lựa chọn các biện pháp đó.

Bài giải rút gọn:

- Luân canh, xen canh cây trồng

- Thủy lợi: tưới tiêu hợp lí.

- Cày sâu bừa kĩ kết hợp bón phân hữu cơ.

- Bón vôi.