Câu hỏi tự luận mức độ vận dụng Ngữ văn 9 KNTT bài 1: Sơn Tinh - Thủy Tinh (trích, Nguyễn Nhược Pháp)

Câu 1: 

- Trong bài thơ “Sơn Tinh, Thủy Tinh” của Nguyễn Nhược Pháp, tác giả đã sử dụng nhiều biện pháp tu từ để khắc họa rõ nét tính cách và hình tượng của hai nhân vật chính: Sơn Tinh và Thủy Tinh. Dưới đây là các biện pháp tu từ tiêu biểu và phân tích tác dụng của chúng trong việc làm nổi bật hình ảnh hai nhân vật:

+ Tác giả sử dụng các hình ảnh so sánh để nhấn mạnh sức mạnh phi thường và tính cách của hai nhân vật. Sơn Tinh được gắn liền với những hình ảnh như “núi non”, “cao ngất”, biểu trưng cho sự vững chãi, mạnh mẽ và bất biến. Trong khi đó, Thủy Tinh lại gắn với những so sánh liên quan đến “nước dâng tràn”, “sóng cuộn”, tượng trưng cho sự hung hăng, bốc đồng và dễ thay đổi. So sánh giúp người đọc dễ hình dung và cảm nhận được sự đối lập rõ rệt giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh.

+ Tác giả đã sử dụng biện pháp phóng đại để mô tả cuộc chiến giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh, chẳng hạn như những dòng thơ miêu tả Thủy Tinh “dâng nước lên cao” hoặc “sóng cuồn cuộn”. Những hình ảnh phóng đại này không chỉ làm nổi bật sức mạnh của Thủy Tinh mà còn tạo không khí hùng tráng, dữ dội của cuộc giao tranh.

+ Trong bài thơ, hình tượng Sơn Tinh và Thủy Tinh đều là những ẩn dụ cho các thế lực thiên nhiên đối lập: Sơn Tinh ẩn dụ cho sự vững chắc, trường tồn của núi non, trong khi Thủy Tinh tượng trưng cho sự dữ dội, bạo liệt của nước lũ. Cuộc chiến giữa hai nhân vật là hình ảnh ẩn dụ cho mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, đặc biệt là các thách thức mà thiên nhiên đặt ra cho đời sống con người.

Câu 2: 

- Nguyễn Nhược Pháp đã rất tài tình trong việc sử dụng câu chuyện thần thoại “Sơn Tinh, Thủy Tinh” để truyền tải nhiều thông điệp sâu sắc về mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên và giữa các giá trị đối lập trong cuộc sống. Cách tác giả truyền tải thông điệp qua bài thơ có những điểm đặc biệt như sau:

+ Tác giả đã sử dụng truyền thuyết về Sơn Tinh, Thủy Tinh như một cách lý giải hiện tượng lũ lụt xảy ra hàng năm, một vấn đề thực tế gắn bó với đời sống người dân Việt Nam. Thông qua việc Thủy Tinh “dâng nước” hằng năm, Nguyễn Nhược Pháp nhấn mạnh sự hung hãn và bất ổn của thiên nhiên, đồng thời nhắc nhở về sự thật rằng con người luôn phải đối mặt với những thử thách từ thiên nhiên. Đây là một cách lồng ghép ý nghĩa rất tinh tế, giúp câu chuyện trở nên gần gũi, có tính giáo dục và giàu chất nhân văn.

+ Thông qua hình tượng Sơn Tinh và Thủy Tinh, tác giả khéo léo làm nổi bật sự đối lập giữa tính ổn định và tính dễ thay đổi, giữa điềm tĩnh và bốc đồng. Sơn Tinh với sự vững chãi, bền bỉ đối lập hoàn toàn với Thủy Tinh luôn nóng nảy, mãnh liệt. Qua đó, Nguyễn Nhược Pháp cho thấy giá trị của sự kiên trì và ổn định khi đối mặt với thử thách, đồng thời chỉ ra những hệ lụy tiêu cực của lòng thù hận và tính hiếu thắng. Đây là một bài học ngầm mà tác giả gửi gắm về tính cách và bản lĩnh của con người.

+ Thiên nhiên không chỉ là bối cảnh mà còn là một nhân vật có ý nghĩa biểu tượng trong bài thơ. Những hình ảnh như núi cao, nước tràn, sóng dâng… không chỉ minh họa sức mạnh của Sơn Tinh và Thủy Tinh mà còn phản ánh những quy luật tự nhiên, sự vĩ đại và bất khả xâm phạm của thiên nhiên. Nguyễn Nhược Pháp qua đó truyền tải thông điệp về sự tôn trọng và ý thức thích nghi với thiên nhiên. Cách tác giả xây dựng thiên nhiên như một thực thể có sức mạnh vô biên cho thấy góc nhìn sâu sắc về mối quan hệ mật thiết giữa con người với môi trường sống.

=> Nguyễn Nhược Pháp đã sử dụng ngôn ngữ dân gian, giản dị và dễ hiểu, cùng với cách kể chuyện mang tính huyền thoại để truyền tải thông điệp tới nhiều đối tượng người đọc. Câu chuyện về Sơn Tinh và Thủy Tinh không chỉ là một truyền thuyết dân gian mà còn được tác giả thổi hồn, làm mới để trở thành bài học về cuộc sống và con người. Điều này giúp bài thơ trở nên sống động, dễ đi vào lòng người và có khả năng truyền tải thông điệp mạnh mẽ, bền bỉ qua nhiều thế hệ.

=> Nhìn chung, cách Nguyễn Nhược Pháp truyền tải thông điệp qua câu chuyện Sơn Tinh, Thủy Tinh là một sự kết hợp tinh tế giữa chất liệu dân gian và các giá trị nhân văn. Thông điệp về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, về sự đấu tranh và hài hòa đã được tác giả truyền tải khéo léo, mang tính giáo dục sâu sắc và giàu tính triết lý.

Câu 3: 

Hình tượng Sơn Tinh và Thủy Tinh trong bài thơ của Nguyễn Nhược Pháp có nhiều điểm tương đồng nhưng cũng mang những nét khác biệt đáng chú ý so với hình tượng hai nhân vật này trong truyện dân gian. Dưới đây là một số điểm so sánh nổi bật giữa hai phiên bản này:

* Nội dung cốt truyện:

- Trong truyện dân gian, câu chuyện “Sơn Tinh - Thủy Tinh” kể về cuộc thi tài giành công chúa Mỵ Nương, con gái vua Hùng. Sơn Tinh thắng cuộc và cưới Mỵ Nương, từ đó gây ra lòng thù hận của Thủy Tinh. Mỗi năm, Thủy Tinh dâng nước tấn công để trả thù nhưng luôn thất bại trước Sơn Tinh.

- Trong bài thơ của Nguyễn Nhược Pháp, cốt truyện được giữ nguyên với những chi tiết cơ bản như sự ganh đua giữa hai vị thần và hành động "dâng nước" trả thù của Thủy Tinh. Tuy nhiên, Nguyễn Nhược Pháp tập trung nhiều hơn vào việc khắc họa cảnh thiên nhiên, tạo nên tính chất hùng tráng và huyền bí cho câu chuyện, đồng thời nhấn mạnh mối xung đột không hồi kết giữa hai nhân vật.

* Khắc họa tính cách hai nhân vật:

- Trong truyện dân gian, Sơn Tinh và Thủy Tinh đều được mô tả với tính cách đặc trưng thông qua những phép thuật họ sở hữu. Sơn Tinh là người điềm đạm, kiên cường và kiên nhẫn, luôn vượt qua mọi thử thách nhờ vào khả năng điều khiển núi non và đất đá. Thủy Tinh thì nóng nảy, dễ bị kích động, thể hiện qua sự trả thù dai dẳng và mãnh liệt với Sơn Tinh mỗi năm.

- Trong bài thơ của Nguyễn Nhược Pháp, tính cách của Sơn Tinh và Thủy Tinh được nhấn mạnh hơn nữa qua hình ảnh thiên nhiên. Sơn Tinh được gắn với núi non vững chãi, thể hiện sự kiên định và sức mạnh bền bỉ. Còn Thủy Tinh được liên hệ với nước lũ dâng trào, sóng cuộn, thể hiện rõ sự bộc phát và thiếu kiềm chế. Tác giả dùng các biện pháp tu từ để làm nổi bật tính cách đối lập của hai nhân vật, nhấn mạnh hình ảnh Thủy Tinh vừa hung hãn vừa bất ổn định, trong khi Sơn Tinh bình tĩnh và bất khuất.

* Biểu tượng của hình tượng hai nhân vật:

- Trong truyện dân gian, Sơn Tinh và Thủy Tinh đều là biểu tượng của các hiện tượng tự nhiên mà người dân Việt Nam xưa thường xuyên phải đối mặt. Sơn Tinh tượng trưng cho đất đai vững chãi, còn Thủy Tinh đại diện cho nước lũ và thiên tai. Cuộc xung đột giữa hai nhân vật được xem là cách giải thích dân gian cho hiện tượng lũ lụt hàng năm.

- Trong tác phẩm của Nguyễn Nhược Pháp, hai nhân vật vẫn mang biểu tượng của núi và nước, nhưng tác giả mở rộng ý nghĩa biểu tượng này. Sơn Tinh và Thủy Tinh không chỉ là hiện thân của núi và nước mà còn đại diện cho hai mặt đối lập trong tính cách và cuộc sống của con người: sự điềm tĩnh, ổn định (Sơn Tinh) đối lập với sự dữ dội, dễ thay đổi (Thủy Tinh). Bài thơ gợi ra bài học về lòng thù hận không hồi kết, tính kiên trì và khả năng thích ứng trước nghịch cảnh.

* Tính nghệ thuật trong khắc họa hình tượng:

- Truyện dân gian sử dụng ngôn ngữ mộc mạc, đơn giản, giúp người đọc dễ tiếp cận. Hình tượng Sơn Tinh và Thủy Tinh được xây dựng theo lối kể chuyện truyền miệng, gần gũi và giàu tính minh họa.

- Nguyễn Nhược Pháp đã nâng cấp hình tượng Sơn Tinh và Thủy Tinh với ngôn ngữ trau chuốt, giàu hình ảnh và tính nghệ thuật cao. Ông sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, phóng đại để tạo nên một bức tranh thiên nhiên hoành tráng, qua đó làm cho hình tượng hai nhân vật trở nên sống động và có chiều sâu. Nhờ cách miêu tả này, bài thơ không chỉ là một câu chuyện thần thoại mà còn là một tác phẩm có tính chất sử thi, khắc họa những khía cạnh sâu sắc hơn về sức mạnh thiên nhiên và nội tâm con người.

* Thông điệp và ý nghĩa rút ra từ câu chuyện:

- Truyện dân gian Sơn Tinh - Thủy Tinh truyền tải thông điệp về lòng quyết tâm của con người trong việc chế ngự thiên nhiên, đồng thời khuyên nhủ về sự kiên nhẫn, bền bỉ khi đối mặt với thử thách.

- Bài thơ của Nguyễn Nhược Pháp mở rộng ý nghĩa này, không chỉ dừng lại ở việc giải thích hiện tượng thiên nhiên mà còn khơi gợi những suy tư triết lý sâu sắc hơn về tính cách con người, mối quan hệ không ngừng xung đột nhưng cần hòa hợp với thiên nhiên. Thông qua bài thơ, tác giả gợi ra bài học về sự kiềm chế lòng thù hận và tôn trọng quy luật tự nhiên.