CHỦ ĐỀ CHUNG 1: CÁC CUỘC ĐẠI PHÁT KIẾN ĐỊA LÍ

Nguyên nhân và những yếu tố tác động đến các cuộc phát kiến địa lí

Câu hỏi:

- Giải thích nguyên nhân dẫn tới các cuộc phát kiến địa lí.

- Phân tích những yếu tố tác động đến các cuộc phát kiến địa lí.

Giải rút gọn:

- Nguyên nhân dẫn tới các cuộc phát kiến địa lí:

+ Giữa thế kỉ XV, nhu cầu tìm kiếm vàng bạc, thị trường và hương liệu thôi thúc người châu Âu tìm đường sang phương Đông.

+ Tuyến đường buôn bán truyền thống với phương Đông bị người Thổ Nhĩ Kì chiếm giữ.

- Những yếu tố tác động đến các cuộc phát kiến địa lí:

+ Quan niệm đúng đắn về hình dạng Trái Đất, vẽ được bản đồ, hải đồ đi biển, có khái niệm về dòng hải lưu hay hướng gió,... 

+ Sự tiến bộ của kĩ thuật đóng tàu 

+ Sự bảo trợ của một số nhà nước phong kiến ở châu Âu 

Một số cuộc đại phát kiến địa lí

Câu hỏi: Dựa vào lược đồ 1.6, 1.8 và thông tin trong bài, em hãy mô tả lại cuộc phát kiến địa lí của C. Cô-lôm-bô (1492) và Ph. Ma-gien-lan (1519 – 1521).

Giải rút gọn:

- Cuộc phát kiến địa lí của C. Cô-lôm-bô (1492):

+ Tháng 8/1492, đoàn Cô-lôm-bộ rời cảng Pa-lốt, đi về phía tây, băng qua Đại Tây Dương.

+ Tháng 10/1492, họ đặt chân lên một hòn đảo (Xan Xan-va-đô hiện nay); khám phá bờ biển phía đông bắc Cu-ba và bờ biển phía bắc Hi-xpa-ni-ô-la. 

+ Ông tiến hành 3 chuyến thám hiểm tới châu Mỹ vào năm 1993, 1498 và 1502.

- Cuộc phát kiến địa lí của Ph. Ma-gien-lăng (1519 – 1521):

+ Tháng 9/1519, đoàn Ma-gien-lăng rời Tây Ban Nha tìm đường đến quần đảo hương liệu Ma-lu-ku theo phía tây.

+ Đoàn thủy thủ băng qua Đại Tây Dương, đến được mũi cực Nam châu Mỹ, tiến vào Thái Bình Dương.

+ Cuối năm 1520, họ tới đảo Mac-tan. Trong cuộc đụng độ với thổ dân trên đảo, Ma-gien-lan bị giết chết.

+ Những người còn lại tới được quần đảo Ma-lu-cu. 

+ Năm 1522, đoàn về đến Tây Ban Nha, hoàn thành chuyến đi vòng quanh thế giới đầu tiên.

Tác động của các cuộc phát kiến địa lí đối với tiến trình lịch sử

Câu hỏi:

- Các cuộc đại phát kiến địa lí tác động như thế nào đến hoạt động kinh tế và sự tiếp xúc, trao đổi giữa các châu lục?

- Đọc tư liệu 1.10, quan sát hình 1.11 và thông tin trong bài, em hãy cho biết hệ quả của phát kiến địa lí đã tác động thể nào tới châu Phi và châu Mỹ?

- Nếu một ví dụ về sự thay đổi trong tiến trình lịch sử của các nước châu Á sau cuộc thám hiểm của Ma-gien-lan.

Giải rút gọn:

- Tác động của các cuộc đại phát kiến địa lí đến hoạt động kinh tế và sự tiếp xúc, trao đổi giữa các châu lục: 

+ Có hiểu biết mới về những vùng đất, đại dương, những con đường,... 

   => Giao lưu, tiếp xúc văn hoá, trao đổi hàng hoá, cây trồng, vật nuôi,...giữa các châu lục. 

+ Thúc đẩy quá trình giao lưu tiếp xúc văn hóa Đông Tây. 

- Hệ quả của phát kiến địa lí đã tác động tới châu Phi và châu Mỹ:

+ Châu Âu: Mang về khối lượng lớn vàng bạc, nguyên liệu, thúc đẩy sản xuất, thương nghiệp phát triển, đẩy nhanh quá trình khủng hoảng, tan rã của quan hệ sản xuất phong kiến và sự nảy sinh của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu; sự ra đời của chủ nghĩa thực dân.

+ Châu Mỹ: Người bản địa và nền văn hóa châu Mỹ bị hủy diệt.

- Ví dụ: Chế độ nô lệ 

+ Từ 1518 – 1850, gần 11 triệu người da đen bị bán qua châu Mỹ

+ 500 nghìn người bị bán vào khu vực nước Mỹ ngày nay 

+ Đây là nguồn gốc của nạn phân biệt chủng tộc.

Luyện tập – Vận dụng

Câu 1: Theo em, cống hiến quan trọng nhất mà các phát kiến địa lí của C. Cô-lôm-bô và Ph Ma-gien-lăng đem lại cho lịch sử nhân loại là gì? Vì sao?

Giải rút gọn:

Cống hiến quan trọng nhất là tìm ra những con đường mới, vùng đất mới, những dân tộc mới, những kiến thức mới để tăng cường giao lưu giữa các châu lục. Bởi lẽ:

- Nhu cầu về hương liệu, vàng bạc, thị trường, con đường giao lưu buôn bán bị người A – rập độc chiếm là nguyên nhân chính dẫn đến các cuộc phát kiến.

- Vấn đề cấp thiết là phải tìm ra con đường thương mại mới. 

Câu 2: Quan sát lược đồ sau và cho biết tên các đại dương, lục địa, các quốc gia và địa danh ngày nay gắn với các cuộc phát kiến địa lí (ở các vị trí đánh dấu từ số 1 đến số 8).

Giải rút gọn:

1. Lục địa Bắc Mỹ

2. Tây Ban Nha

3. Ấn Độ

4. Phi-lip-pin

5. Thái Bình Dương

6. Cu-ba

7. Mũi Hảo Vọng

8. Ấn Độ Dương