BÀI 16. DÃY HOẠT ĐỘNG HÓA HỌC 

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Tiến hành được một số thí nghiệm hoặc mô tả được thí nghiệm (qua hình vẽ hoặc học liệu điện tử thí nghiệm) khi cho kim loại tiếp xúc với nước, hydrochloric acid,….

- Nêu được dãy hoạt động hóa học (K, Na, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Pb, H, Cu, Ag, Au).

- Trình bày được ý nghĩa của dãy hoạt động hóa học.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. Xây dựng dãy hoạt động hoá học

Thí nghiệm 1: So sánh mức độ hoạt động hóa học giữa đồng và bạc 

- Hiện tượng: Đồng tan ra, dung dịch từ không màu chuyển sang màu xanh.

- Phản ứng: 

Cu + 2AgNO₃ → Cu(NO₃)₂ + 2Ag

- Kết luận: Cu có độ hoạt động hoá học mạnh hơn Ag vì đẩy được Ag ra khỏi dung dịch muối.

Thí nghiệm 2: Tiến hành Thí nghiệm 2: Khảo sát phản ứng của kim loại Mg, Fe, Cu với dung dịch acid

- Hiện tượng: Mg và Fe phản ứng với dung dịch HCl, Cu không phản ứng. 

- Phản ứng: 

Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂

Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

- Kết luận: 

Độ hoạt động hoá học của Mg và Fe lớn hơn Cu.

Dựa vào tốc độ sủi bọt khí trong các ống nghiệm, sắp xếp các kim loại theo chiều giảm dần mức độ hoạt động lần lượt là: Mg   Fe   H    Cu

Các kim loại không tác dụng với dung dịch HCl có độ hoạt động hoá học yếu hơn hydrogen.

Các kim loại tác dụng với dung dịch HCl, tạo ra muối mới và giải phóng khí hydrogen có độ hoạt động hoá học mạnh hơn hydrogen.

Thí nghiệm 3: Khảo sát phản ứng của các kim loại Na, Mg với nước

- Hiện tượng: Na tan trong nước và có bọt khí thoát ra. Mg không tan trong nước

- Phản ứng: 

2Na + 2H₂O → 2NaOH + H₂

- Kết luận: 

Na có độ hoạt động hoá học mạnh hơn Mg

Dựa vào khả năng phản ứng với nước, có thể chia các kim loại sodium (natri), magnesium thành hai nhóm: 

(1) kim loại phản ứng với nước 

(2) kim loại không phản ứng với nước. 

Nhóm (1) có độ hoạt động hoá học mạnh hơn nhóm (2).

KẾT LUẬN

Từ các kết quả trên và kết quả của một số thí nghiệm khác người ta đã thiết lập được dãy hoạt động hóa học sau theo chiều giảm dần mức độ hoạt động hóa học:

K, Na, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Pb, H, Cu, Ag, Au

II. Ý nghĩa dãy hoạt động hoá học

- Mức độ hoạt động hoá học của kim loại giảm dần từ trái sang phải.

- Các kim loại đứng trước H tác dụng được với dung dịch hydrochloric acid hoặc dung dịch sulfuric acid loãng.

- Các kim loại đứng trước Mg phản ứng mạnh với nước ở điều kiện thường tạo thành dung dịch kiềm và khí hydrogen.

- Kim loại đứng trước (trừ K, Na....) đây được kim loại đứng sau ra khỏi dung dịch muỗi.