BÀI 8: DỊCH VỤ

I. Mục tiêu bài học

- Phân tích được vai trò của một trong các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố các ngành dịch vụ.

- Xác định được trên bản đồ các tuyến đường bộ huyết mạch, các tuyến đường sắt, các cảng biển lớn và các cảng hàng không quốc tế chính.

- Trình bày được sự phát triển ngành bưu chính viễn thông.

- Phân tích được một số xu hướng phát triển mới trong ngành thương mại và du lịch

II. Bài học

1. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố các ngành dịch vụ

2. Giao thông vận tải

- Đường bộ: 

+ Lãnh thổ trải dài từ Bắc đến Nam, hẹp hơn từ Đông sang Tây, kết hợp với quá trình phát triển kinh tế - xã hội nên trên phạm vi cả nước đã hình thành các tuyến đường huyết mạch kết nối các vùng, các tỉnh, các trung tâm kinh tế, các cửa khẩu, cảng biển, cảng hàng không quốc tế; có vị trí đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế – xã hội của vùng và cả nước như: quốc lộ 1, đường Hồ Chí Minh, một số tuyến từ Tây sang Đông,...

+ Quốc lộ 1 chạy từ Lạng Sơn đến Cà Mau, nối hầu hết các vùng kinh tế và các trung tâm kinh tế lớn của cả nước. Đường Hồ Chí Minh từ Cao Bằng đến Cà Mau có ý nghĩa thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội khu vực phía tây của nước ta. Các tuyến đường Tây – Đông như tuyến quốc lộ 7 nối liền Vinh với nước Lào qua cửa khẩu Nậm Cắn, quốc lộ 51 kết nối Thành phố Hồ Chí Minh với Bà Rịa – Vũng Tàu,... Trong những năm qua, trên phạm vi cả nước đã và đang hình thành nhiều tuyến đường cao tốc có ý nghĩa liên vùng, tuyến đường Xuyên Á, tuyến đường ASEAN,...

- Đường sắt: Tuyến quan trọng nhất là đường sắt Thống Nhất (Hà Nội - Thành phố Hồ Chí Minh). Các tuyến đường chính khác như: Hà Nội – Hải Phòng, Hà Nội - Lạng Sơn, Hà Nội – Lào Cai,... 

- Đường sông: Mạng lưới khá dày đặc, phát triển trên nhiều vùng, trong đó mức độ phát triển mạnh nhất là trên sông Hồng và sông Cửu Long. Một số cảng thuỷ nội địa ở nước ta như Ninh Phúc (Ninh Bình), Sơn Tây (Hà Nội), Tân Thành (Cà Mau),...

- Đường biển: 

+ Phát triển mạnh cùng với sự phát triển của các hoạt động thương mại. Trên phạm vi cả nước đã hình thành một số đường biển quốc tế như tuyến Thành phố Hồ Chí Minh – Hồng Công, tuyến Hải Phòng – Tokyo,… Các tuyến đường biển chủ yếu phát triển theo trục Bắc – Nam, quan trọng nhất là tuyến Hải Phòng – TP Hồ Chí Minh.

+ Các cảng biển lớn ở nước ta như: cảng Quảng Ninh, cảng Khánh Hòa, cảng TP Hồ Chí Minh, cảng Bà Rịa – Vũng Tàu,…

- Đường hàng không: phát triển rất mạnh mẽ và ngày càng hiện đại. Năm 2021, cả nước có 22 cảng hàng không dân dụng, trong đó có 11 cảng hàng không quốc tế. Mạng lưới các tuyến đường hàng không được thiết lập khắp các vùng của cả nước và trên thế giới. Một số tuyến đường bay nội địa và quốc tế như Hà Nội – TP Hồ Chí Minh, Hà Nội – Mát xcơ va, Đà Nẵng – Hồng Công,…

3. Bưu chính viễn thông

a. Bưu chính 

- Mạng lưới bưu chính rộng khắp với hơn 930 bưu điện, hơn 14.000 điểm phục vụ, đảm bảo mỗi xã có ít nhất một điểm phục vụ. Doanh thu hoạt động bưu chính đạt 26,8 nghìn tỉ đồng (năm 2021).

- Các loại hình dịch vụ ngày càng đa dạng và hoạt động ngành bưu chính dần nâng cao chất lượng nhờ cải tiến công nghệ, tăng cường tự động hoá và tin học hoá.

b. Viễn thông 

- Viễn thông là ngành có sự phát triển nhanh chóng, doanh thu ngành viễn thông đạt khoảng 316,4 nghìn tỉ đồng (năm 2021). Mạng viễn thông không ngừng nâng cao chất lượng nhờ việc tăng cường ứng dụng công nghệ hiện đại theo hướng chuyển đổi số. Mạng lưới viễn thông phân bố rộng khắp, đặc biệt là điện thoại và internet.

- Năm 2021, Việt Nam có một số trạm thông tin vệ tinh, 7 tuyến cáp quang biển quốc tế, góp phần nâng cao năng lực viễn thông quốc tế và trong nước.

- Hiện nay, các dịch vụ viễn thông như thư điện tử, trò chuyện trực tuyến, thương mại điện tử,... ngày càng mở rộng và phát triển, ứng dụng trong nhiều lĩnh vực của đời sống, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số nhằm nâng cao hiệu quả, tiện ích và chất lượng hoạt động của các ngành kinh tế.

4. Thương mại và du lịch

a. Thương mại

- Nội thương:

+ Các cơ sở bán lẻ hiện đại ngày càng được mở rộng: tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trao đổi qua siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi tăng dẫn giá trị và tỉ trọng trong phân phối bán lẻ hàng hoá trên thị trường.

+ Quy hoạch hợp lí, đổi mới mô hình hoạt động các chợ đầu mối và truyền thống: sắp xếp, nâng cấp các chợ đầu mối trên phạm vi cả nước và chợ truyền thống tại các địa phương, đáp ứng nhu cầu thông thương, tiêu thụ hàng hoá của người dân, phù hợp với từng vùng, miền.

+ Hạ tầng thương mại được đầu tư: phát triển đồng bộ, đa dạng, từng bước hiện đại hoá, áp dụng công nghệ số hoá trong quản lí, khai thác, vận hành.

+ Thương mại điện tử phát triển nhanh: các hoạt động mua bán, trao đổi hàng hoá và dịch vụ bằng phương tiện điện tử có kết nối internet ngày càng phổ biến.

+ Gia tăng thu hút đầu tư, liên kết với doanh nghiệp nước ngoài trong lĩnh vực thương mại.

- Ngoại thương:

+ Phát triển xuất khẩu, nhập khẩu bền vững: hướng đến xuất khẩu, nhập khẩu các sản phẩm có giá trị gia tăng, có hàm lượng khoa học – công nghệ; các sản phẩm kinh tế xanh góp phần nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.

+ Thị trường xuất khẩu ngày càng được mở rộng: đẩy mạnh khai thác các thị trường lớn, yêu cầu sản phẩm chất lượng cao như Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Nhật Bản,...; mở rộng sang các thị trường còn tiềm năng như Liên bang Nga, Ấn Độ, châu Phi, Trung Đông, Mỹ La tinh,...

+ Thị trường nhập khẩu có sự chuyển dịch về cơ cấu: giảm tỉ trọng nhập khẩu từ các thị trường công nghệ thấp, công nghệ trung gian, tăng tỉ trọng nhập khẩu từ các thị trường công nghệ nguồn.

b. Du lịch:

- Phát triển mạnh từ những năm 90 của thế kỉ XX.

- Ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần đẩy mạnh xuất khẩu tại chỗ thông qua du lịch gắn với một số xu hướng chủ yếu sau:

+ Đẩy mạnh phát triển du lịch bền vững.

+ Tập trung phát triển các loại hình du lịch tiềm năng.

+ Tăng cường phát triển các sản phẩm du lịch có chất lượng dựa trên các lợi thế về tài nguyên.

+ Phát triển hệ sinh thái du lịch thông minh.

+ Chú trọng đầu tư, khai thác các khu vực động lực phát triển du lịch.

+ Mở rộng thị trường.