CHUYÊN ĐỀ 2. TÌM HIỂU VỀ MỘT TÁC PHẨM NGHỆ THUẬT CHUYỂN THỂ TỪ VĂN HỌC

PHẦN 2: VIẾT BÀI PHÂN TÍCH, GIỚI THIỆU VÀ THUYẾT TRÌNH VỀ MỘT TÁC PHẨM NGHỆ THUẬT CHUYỂN THỂ TỪ VĂN HỌC

1. ĐỌC BÀI VIẾT THAM KHẢO

Câu 1: Giới thiệu về bộ phim và tác phẩm văn học được chuyển thể.

Soạn chi tiết: 

Những người thợ xẻ do Vương Đức đạo diễn ra mắt năm 1998 - dựa theo truyện ngắn cùng tên và một phần của truyện Con gái thuỷ thần của Nguyễn Huy Thiệp.

Câu 2: So sánh nghệ thuật tự sự trong truyện và phim

Soạn chi tiết: 

Nếu trong truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp, mạch tự sự của tác phẩm được dẫn dắt qua lời kể của Ngọc thì trong bộ phim của Vương Đức, đạo diễn chọn hai góc nhìn chủ quan của cả Bường lần Ngọc.

Câu 3: So sánh nhân vật trong tác phẩm văn học và nhân vật trong tác phẩm điện ảnh

Soạn chi tiết: 

Nhân vật Bường trong tác phẩm văn học "Những người thợ xẻ" của Nguyễn Huy Thiệp và nhân vật Bường trong tác phẩm điện ảnh cùng tên đều được xây dựng dựa trên nguyên mẫu nhân vật Bường trong truyện ngắn của nhà văn. Tuy nhiên, hai hình ảnh Bường này có những điểm giống và khác nhau, phản ánh những góc nhìn khác nhau của tác giả về nhân vật này.

Cả hai nhân vật Bường đều có ngoại hình cao lớn, vạm vỡ, nước da đen sạm, tóc xoăn tít, ăn mặc rách rưới, nói năng cộc lốc, hay chửi thề. Họ đều là những người đàn ông thô lỗ, cục cằn, sống bằng nghề kéo cưa lừa xẻ, bất chấp thủ đoạn để kiếm tiền. Tuy nhiên, số phận của họ lại bi kịch, phải sống trong cảnh nghèo khổ, cơ cực, chịu nhiều bất công, và cuối cùng đều phải trả giá cho những hành động sai trái của mình.

Tuy nhiên, hình ảnh Bường trong hai tác phẩm cũng có những điểm khác biệt. Bường trong tác phẩm văn học được miêu tả một cách chi tiết, tỉ mỉ về ngoại hình, tính cách, hành động và suy nghĩ. Ngược lại, Bường trong tác phẩm điện ảnh được miêu tả một cách trực quan, sinh động qua hình ảnh và diễn xuất của diễn viên. Hình ảnh này tập trung khai thác vào những khía cạnh tính cách tiêu cực của Bường, như sự thô lỗ, cục cằn, tham lam nhưng cũng trọng tình trọng nghĩa. Bường trong phim đóng vai trò phản diện, góp phần làm tăng tính kịch tính cho câu chuyện.

Câu 4: Khái quát những đặc sắc bao trùm, nổi bật nhất của tác phẩm điện ảnh và tác phẩm văn học.

Soạn chi tiết: 

Những chủ đề ngầm ẩn về luật nhân quả, sự lưu manh hoá và thức tỉnh lương tri của Nguyễn Huy Thiệp trong truyện ngắn được Vương Đức thể hiện rõ nét hơn với góc nhìn trực diện và bằng một thứ ngôn ngữ điện ảnh vừa trữ tình vừa bạo lực, chất chứa những ngột ngạt chờ bùng nổ.

2. TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Bài viết “Những người thợ xẻ” - từ văn học đến điện ảnh được bố cục như thế nào?

Soạn chi tiết: 

Bố cục bài viết gồm 3 phần:

• Mở đầu: giới thiệu tác phẩm cũng như bộ phim chuyển thể 

• Thân bài : Những nét đặc sắc qua bộ phim “Những người thợ xẻ”

• Kết bài: Khái quát lại bộ phim.

Câu 2: Tác giả đã phân tích bộ phim chuyển thể trên những khía cạnh nào?

Soạn chi tiết: 

Tác giả phân tích bộ phim qua khía cạnh: Nhân vật và điểm nhìn tự sự.

Câu 3: Tóm tắt các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng được tác giả sử dụng trong bài viết.

Soạn chi tiết: 

Luận điểm 1: Giới thiệu và bộ phim “Những người thợ xẻ” và liên kết với tiểu thuyết của Nguyễn Huy Thiệp

Lí lẽ, bằng chứng :

- Những người thợ xẻ do Vương Đức đạo diễn ra mắt năm 1998 - dựa theo truyện ngắn cùng tên và một phần của truyện Con gái thuỷ thần của Nguyễn Huy Thiệp.

-  Từ ngôn ngữ văn chương qua ngôn ngữ điện ảnh, phiên bản điện ảnh đã có sự điều chỉnh, thay đổi ít nhiều và phần nào phá vỡ kết cấu tự sự mang đậm phong cách của nhà văn.

- Bộ phim mở đầu với chuyến xe khách chở nhóm thợ xẻ từ miền xuôi lên miền ngược để tính kế mưu sinh, trong đó thủ lĩnh là Bường (Quốc Trị đóng), một kẻ ít học nhưng trải đời, hay triết lí, thích ví von; Ngọc (Lê Vũ Long), một cậu sinh viên rớt tốt nghiệp đại học, đa sầu đa cảm lên rừng kiếm sống để trưởng thành; hai anh em Biên, Biền, và Dĩnh, đứa con trai cả của Bường đi theo phụ bếp núc. 

Luận điểm 2: Nghệ thuật trong phim

Lý lẽ, bằng chứng

• Ngay từ đầu, đạo diễn đã chọn thủ pháp xen kẽ song hành giữa hiện tại và hồi ức.

• Hai góc nhìn song hành và thủ pháp xen kẽ giữa thực tại và hồi tưởng này tiếp diễn trong phần đầu phim, một cách thông minh để giới thiệu về hai nhân vật chính và cuộc đối đầu giữa họ trong phần còn lại của phim.

• Bộ phim có thời lượng khá ngắn (78 phút) với nội dung được nén chặt và bung phá trong một không gian vừa rộng lớn vừa âm u hoang vắng của núi rừng Tây Bắc. Các góc máy thường ở trên cao xuống như “con mắt của trời”, ghi lại những sinh hoạt của nhóm thợ xẻ trong cuộc vật lộn mưu sinh khi mà nhân tính của mỗi người, đặc biệt là Bường và Ngọc dần dần được bộc lộ.

Luận điểm 3: Nghệ thuật xây dựng nhân vật

Lý lẽ, bằng chứng

• Nhân vật Bường : Bien kịch và đạo diễn giữ lại hầu hết những câu thoại ngắn trong truyện mang tính triết lí đời sống hay lối ví von dân dã của nhân vật đặc sắc này. "Kéo cưa thì phải lừa xẻ”, “Mưa lúc nào mát mặt lúc ấy" là triết lí sống của Bường, một kẻ mánh lới lừa lọc, một “sản phẩm” của sự tha hóá và biến chất khi những giá trị cuộc sống bắt đầu đảo lộn.

• Nhân vật Ngọc : Đối lập với Bường là Ngọc, một chàng thanh niên mới lớn có học nhưng đa sầu đa cảm, mang trong lòng vết thương của mối tình đầu nhưng đồng thời cũng có sự khôn ngoan, lọc lõi mà Bường gọi là “lưu manh trí thức”.

Luận điểm 4: Ngôn ngữ điện ảnh

Lý lẽ, bằng chứng

• Ngôn ngữ điện ảnh của Vương Đức phát huy hiệu quả thị giác trong hai cảnh gây sốc khi đặc tả cảnh Ngọc bị lưỡi cưa xén ngón chân và sau đó là cảnh ngón chân bị hoại tử buộc phải chặt bằng rựa.

Luận điểm 5: Kết luận

Lý lẽ, bằng chứng

• Những chủ đề ngầm ẩn về luật nhân quả, sự lưu manh hoá và thức tỉnh lương tri của Nguyễn Huy Thiệp trong truyện ngắn được Vương Đức thể hiện rõ nét hơn với góc nhìn trực diện và bằng một thứ ngôn ngữ điện ảnh vừa trữ tình vừa bạo lực, chất chứa những ngột ngạt chờ bùng nổ.

II. THUYẾT TRÌNH VỀ MỘT TÁC PHẨM ĐIỆN ẢNH CHUYỂN THỂ TỪ VĂN HỌC

Soạn chi tiết: 

Tác phẩm lựa chọn : Giết con chim nhại ( 1962)

"Giết con chim nhại" (tựa gốc tiếng Anh: To Kill a Mockingbird) là một kiệt tác điện ảnh Mỹ thuộc thể loại chính kịch, được đạo diễn bởi Robert Mulligan và ra mắt năm 1962. Kịch bản phim được chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Harper Lee, tác phẩm đã đoạt giải Pulitzer danh giá vào năm 1961.

Bộ phim lấy bối cảnh tại thị trấn hư cấu Maycomb, Alabama vào những năm 1930, xoay quanh cuộc sống của cô bé Scout Finch 6 tuổi cùng cha là Atticus Finch, một luật sư chính trực và anh trai Jem. Vào một mùa hè đầy biến động, Atticus được giao nhiệm vụ bào chữa cho Tom Robinson, một người đàn ông da đen bị buộc tội cưỡng hiếp một phụ nữ da trắng. Bất chấp bằng chứng cho thấy Tom vô tội, anh vẫn bị kết tội bởi bồi thẩm đoàn toàn bộ là người da trắng, phản ánh sự bất công và phân biệt chủng tộc deeply ingrained trong xã hội thời bấy giờ.

Sự kiện này đã tác động mạnh mẽ đến Scout và Jem, khiến hai đứa trẻ phải chứng kiến tận mắt sự bất công và tàn nhẫn của thế giới người lớn. Tuy nhiên, Atticus, với lòng dũng cảm và sự chính trực, đã trở thành tấm gương sáng cho con mình, dạy dỗ chúng những bài học quý giá về lòng trắc ẩn, lòng dũng cảm và tầm quan trọng của việc đấu tranh cho lẽ phải, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc đối mặt với sự cô lập và phản đối từ cộng đồng.

"Giết con chim nhại" không chỉ đơn thuần là một câu chuyện về một vụ án, mà còn là một bức tranh chân thực về xã hội Mỹ thời bấy giờ, với những định kiến ​​về chủng tộc, sự bất công và sự thiếu khoan dung. Phim đã phơi bày những góc khuất đen tối của xã hội, đồng thời đề cao giá trị của lòng dũng cảm, lòng trắc ẩn và tinh thần đấu tranh cho lẽ phải.

Bộ phim "Giết con chim nhại" được chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của Harper Lee, do đó, nó giữ nguyên được những giá trị cốt lõi và thông điệp nhân văn mà tác giả muốn truyền tải. Phim đã bám sát cốt truyện và miêu tả chi tiết các nhân vật, sự kiện trong nguyên tác, đồng thời lột tả thành công tâm lý và suy nghĩ của các nhân vật, đặc biệt là Scout Finch.

Tuy nhiên, do đặc thù của điện ảnh, bộ phim có một số thay đổi so với nguyên tác. Phim đã lược bỏ một số tình tiết và nhân vật phụ, đồng thời tập trung khai thác những khía cạnh chính của câu chuyện. Bên cạnh đó, ngôn ngữ điện ảnh cũng được sử dụng một cách sáng tạo để tăng thêm hiệu quả truyền tải thông điệp, ví dụ như sử dụng góc quay, ánh sáng, âm nhạc,...

Nhìn chung, "Giết con chim nhại" phiên bản điện ảnh đã thành công trong việc chuyển tải những giá trị cốt lõi từ tác phẩm văn học cùng tên. Phim đã góp phần lan tỏa thông điệp ý nghĩa về lòng dũng cảm, lòng trắc ẩn và tầm quan trọng của việc bảo vệ những người yếu thế đến với đông đảo khán giả trên toàn thế giới.

"Giết con chim nhại" là một tác phẩm điện ảnh xuất sắc, được đánh giá cao bởi cả giới chuyên môn và khán giả. Phim đã góp phần làm nổi bật những giá trị nhân văn sâu sắc từ tác phẩm văn học cùng tên, đồng thời khơi gợi những suy tư về vấn đề đạo đức và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong xã hội.