BÀI 1. NHẬP MÔN HÓA HỌC

MỞ ĐẦU

Nội dung nào dưới đây thuộc đối tượng nghiên cứu của hóa học?

(1) Sự hình thành hệ Mặt Trời.

(2) Cấu tạo của chất và sự biến đổi của chất.

(3) Quá trình phát triển của loài người.

(4) Tốc độ ánh sáng trong chân không.

Giải nhanh:

Nội dung thuộc đối tượng nghiên cứu của hóa học: (2).

I. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA HÓA HỌC

Câu hỏi 1: Hãy kể tên một số chất thông dụng xung quanh em và cho biết cất đó tạo nên từ các nguyên tử của nguyên tố nào.

Giải nhanh:

- Khí oxygen: tạo nên từ 2 nguyên tử O.

- Nước: tạo nên từ 2 nguyên tử H và 1 nguyên tử O.

- Muối ăn: tạo nên từ 1 nguyên tử Na và 1 nguyên tử Cl.

Câu hỏi 2: Hãy cho biết loại liên kết trong phân tử nước và trong muối ăn.

Giải nhanh:

- NaCl: liên kết ion.

- H₂O: liên kết cộng hóa trị phân cực.

Câu hỏi 3: Do cấu tạo khác nhau mà kim cương, than chì và than đá dù đều tạo nên từ những nguyên tử carbon nhưng lại có một số tính chất vật lí, hóa học khác nhau. Hãy nêu những tính chất khác nhau của chúng mà em biết.

Giải nhanh:

- Kim cương: trong suốt, không màu, không dẫn điện, dẫn nhiệt kém, rất cứng.

- Than chì: màu xám đen, mềm, dẫn điện kém.

- Than đá: xốp, không dẫn điện.

Vận dụng 1: Hãy nêu một số ví dụ về phản ứng hóa học xảy ra trong tự nhiên và trong sản xuất hóa học. Vai trò và ứng dụng của chúng là gì?

Giải nhanh:

* Trong tự nhiên: 

- Phản ứng quang hợp: 6CO₂ + 12H₂O C₆H₁₂O₆ + 6H₂O + 6O₂        

- Vai trò của phản ứng quang hợp:

+ Cung cấp khí oxygen cho quá trình hô hấp.

+ C₆H₁₂O₆ là nguyên liệu sản xuất ra nhiều sản phẩm cho con người.

+ Giúp điều hòa không khí, giảm hiệu ứng nhà kính và đem lại bầu không khí mát mẻ, trong lành.

* Trong sản xuất hóa học:

- PTHH: 2Al₂O₃ 4Al + 3O₂

- Ứng dụng: làm dây dẫn điện, đồ dùng gia đình, vật liệu xây dựng,...

II. PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP VÀ NGHIÊN CỨU HÓA HỌC

Câu hỏi 4:Hãy cho biết sự khác nhau giữa biến đổi hóa học và biến đổi vật lí.

Giải nhanh:

- Biến đổi hóa học: Có sự tạo thành chất mới.

- Biến đổi vật lí: Không có sự tạo thành chất mới.

Câu hỏi 5:Hãy nêu vai trò, ứng dụng mà em biết của nước và oxygen.

Giải nhanh:

- Nước: có khả năng cung cấp nguồn khoáng chất, vận chuyển chất dinh dưỡng, oxy cần thiết cho các tế bào, nuôi dưỡng tế bào trong mọi hoạt động cơ thể.

- Oxygen: giúp duy trì sự sống của con người, động vật, thực vật; giúp duy trì sự cháy. 

Vận dụng 2: Vì sao cần liên hệ nội dung bài học hóa học với nội dung những môn học khác cũng như các thí nghiệm, quá trình thực tiến có liên quan? Nêu một ví dụ.

Giải nhanh:

- Vì hóa học thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên, có sự kết hợp chặt chẽ giữa lí thuyết và thực nghiệm.

- VD: Liên hệ nội dung bài học về ảnh hưởng của chất xúc tác đến tốc độ phản ứng hóa học với sự phân hủy tinh bột trong nước bọt nhờ enzyme trong môn sinh học để giải thích vì sao chúng ta cần phải nhai kĩ thức ăn trước khi nuốt?

Vận dụng 3:Vì sao người ta thường dùng thuốc muối (NaHCO₃) để làm giảm cơn đau dạ dày?

Giải nhanh:

Do trong dạ dày chứa HCl mà khi nồng độ acid này tăng cao ta sẽ bị đau dạ dày. Thuốc muối chứa NaHCO₃ sẽ phản ứng với HCl giúp giảm nồng độ HCl trong dạ dày.

PTHH: NaHCO₃ + HCl → NaCl + H₂O + CO₂

Vận dụng 4: Vì sao không được đốt than, củi trong phòng kín?

Giải nhanh:

Vì khi đốt than, chúng ta có nguy cơ bị ngộ độc khí CO, CO₂, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người nhất là người già, phụ nữ và trẻ em. 

III. VAI TRÒ CỦA HÓA HỌC TRONG THỰC TIỄN

Câu hỏi 6:Mỗi thực phẩm sau cung cấp nhóm chất dinh dưỡng nào là chủ yếu: Thịt, cá, trứng, sữa, rau xanh, trái cây?

Giải nhanh:

- Thịt, cá, trứng, sữa cung cấp protein.

- Rau xanh cung cấp chất xơ.

- Trái cây cung cấp vitamin và chất khoáng.

Vận dụng 5: Vì sao hydrogen (H₂) được coi là nhiên liệu của tương lai?

Giải nhanh:

Vì sản phẩm của quá trình này là nước tinh khiết mà không có chất thải nào gây hại đến môi trường và là nguồn năng lượng gần như vô tận, có thể tái sinh được.

Câu hỏi 7:Một lượng lớn NH₃ tổng hợp từ N₂ và H₂ sẽ được sử dụng để sản xuất phân bón hóa học. Đó là loại phân đạm, lân hay kali?

Giải nhanh:

Đó là phân đạm.

Luyện tập: Vì sao khí thải chứa SO₂, NO₂,... cũng như nước thải chứa ion kim loại nặng như Fe³⁺, Cu²⁺,... ở một số nhà máy thường được xử lí bằng cách cho tác dụng với sữa vôi Ca(OH)₂?

Giải nhanh:

Vì Ca(OH)₂ có giá thành rẻ, bản chất của cách làm này là dùng Ca(OH)₂ hấp thụ các khí thải cũng như các ion kim loại nặng chuyển hóa thành dạng muối hoặc các kết tủa ít độc hại hơn, dễ dàng thu gom, vận chuyển và xử lí hơn.

PTHH:

SO₂ + Ca(OH)₂ → CaSO₃↓ + H₂O

Fe³⁺ + 3OH^- → Fe(OH)₃↓