BÀI 11 KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Quan sát hình 11.1 trang 75 cho biết rễ cây mọc hướng về phía nào? Vì sao

Đáp án chuẩn:

Trong trường hợp này, rễ cây sẽ mọc hướng về phía nguồn nước để tiếp cận nguồn cung cấp nước cho cây.

I. KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT

CH. Quan sát hình 11.2 trang 75, mô tả hiện tượng cảm ứng ở thực vật, động vật và con người.

Đáp án chuẩn:

II. CƠ CHẾ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT

CH. Quan sát hình 11.3 trang 76, cho biết cây cà chua và con cuốn chiếu phản ứng với những thay đổi của môi trường như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Phản ứng của cây cà chua: Khi được đặt ở nơi có nguồn ánh sáng ở một phía, ngọn của cây cà chua sẽ dần dần sinh trưởng uốn cong hướng về phía có ánh sáng.

- Phản ứng của con cuốn chiếu: Khi bị chạm vào, con cuốn chiếu ngay lập tức cuộn tròn người lại để tự vệ.

LUYỆN TẬP

CH. Lấy thêm ví dụ về cảm ứng ở thực vật và động vật.

Đáp án chuẩn:

* Một số ví dụ về hiện tượng cảm ứng ở thực vật:

  - Lá cây trinh nữ tự động cúp lại khi có tay chạm vào.

  - Lá cây me tự động cúp lại khi trời tối.

  - Rễ cây mọc hướng về phía nguồn chất dinh dưỡng và tránh xa nguồn hoá chất độc hại.

  - Thân cây trâu cuốn xung quanh thân cây cau.

  - Hoa của cây nghệ tây và hoa tulip nở vào buổi sáng và đóng lại vào chiều tối.

* Một số ví dụ về hiện tượng cảm ứng ở động vật:

  - Thủy tức và giun đất co mình lại khi có vật thể chạm vào chúng.

  - Con chuột bỏ chạy khi nhìn thấy mèo.

  - Chó tiết nước bọt khi ngửi mùi thức ăn.

  - Người lập tức rút tay lại khi lỡ chạm vào vật nóng.

  - Người tham gia giao thông dừng lại khi nhìn thấy đèn đỏ.

CH. Điều gì xảy ra khi ánh sáng từ một vật phản chiếu vào mắt người?

Đáp án chuẩn:

Khi có ánh sáng từ một vật phản chiếu vào mắt người, ánh sáng đi qua giác mạc, đồng tử và thủy tinh thể, sau đó hội tụ ở võng mạc. Tế bào nhạy cảm ánh sáng (tế bào nón và tế bào que) ở võng mạc phản ứng với ánh sáng và gửi tín hiệu xung thần kinh. Xung thần kinh này truyền về trung khu thị giác ở thùy chẩm trên vỏ não, nơi phân tích thông tin hình ảnh và màu sắc của vật.

CH. Nêu ví dụ minh họa về sự tự điều chỉnh của cơ thể sinh vật.

Đáp án chuẩn:

Ở người, khi có ánh sáng có cường độ mạnh chiếu vào mắt, mắt có phản ứng tự điều chỉnh bằng cách nheo lại và đồng tử mắt thu hẹp để không cho qua quá nhiều ánh sáng vào mắt. Ngược lại, khi ánh sáng có cường độ yếu, mắt có phản ứng là mở rộng và đồng tử mắt giãn ra nhằm thu thập nhiều ánh sáng hơn.

VẬN DỤNG

CH. Nêu một số ứng dụng hiểu biết về cảm ứng của sinh vật trong đời sống.

Đáp án chuẩn:

- Sử dụng tính hướng nước và hướng hoá của rễ: Bằng cách bón phân và tưới nước xung quanh gốc cây, người ta có thể kích thích sự phát triển của rễ theo cả chiều rộng và chiều sâu.

- Sử dụng tính hướng tiếp xúc: Tạo các giàn thúc để thúc đẩy cây thân leo sinh trưởng và phát triển.

- Sử dụng tính giao phối của loài côn trùng gây hại: Tạo ra các cá thể đực bất thụ để giảm số lượng côn trùng gây hại và tiêu diệt chúng.

- Sử dụng tính sinh sản của ong mắt đỏ: Nuôi ong mắt đỏ để chúng đẻ trứng vào sâu đục thân, sâu xanh và sâu tơ; ong non nở ra từ trứng sẽ ăn thịt sâu hại.

- Sử dụng tính bỏ chạy khi nhìn thấy con người của một số động vật: Đặt bù nhìn rơm hình người trong ruộng lúa hoặc trong vườn rau để đuổi chim, chuột phá hoại cây trồng.