BÀI 22. MỘT SỐ NỀN VĂN MINH NỔI TIẾNG THẾ GIỚI

MỞ ĐẦU

Ai Cập và Hy Lạp là hai nền văn minh cổ đại tiêu biểu của nhân loại. Hãy chia sẻ những điều em biết về hai nền văn minh này.

Đáp án chuẩn:

• Văn minh Ai Cập là một trong những nền văn minh phát triển rực rỡ nhất của thế giới cổ đại mà tầm ảnh hưởng xuyên không gian, thời gian

• Nền văn hóa Hy Lạp cổ điển đã góp phần tạo ra nền tảng cho nền văn hoá phương Tây thời kỳ cận đại và còn được coi là cái nôi của nền văn minh phương Tây

1. VĂN MINH AI CẬP

Vị trí địa lý

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy xác định vị trí địa lí của Ai Cập ngày nay trên lược đồ.

Đáp án chuẩn:

Ai Cập là quốc gia nằm ở khu vực Bắc Phi, phía bắc giáp Địa Trung Hải, phía đông bắc giáp I-xra-en (Israel), phía đông giáp vịnh A-qua-ba (Aqaba) và Biển Đỏ, phía nam giáp Xu-đăng (Sudan), phía tây giáp Li-bi (Libya)

Phần lớn lãnh thổ Ai Cập là sa mạc. 

Thành tựu tiêu biểu

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 2, 3, em hãy mô tả kim tự tháp và đồng hồ mặt trời ở Ai Cập cổ đại

Đáp án chuẩn:

- Kim tự tháp Ai Cập được xây dựng cách ngày nay khoảng gần 5.000 năm. Kim tự tháp có đáy hình vuông với bốn mặt đều nhau, được xây dựng từ những tàng đá nguyên khối, nặng từ 2,5 đến 30 tấn, mài nhẵn bề mặt và xếp chồng lên nhau.

- Đồng hồ mặt trời cổ là một đĩa bằng đá vôi, được chia thành 12 phần. Ở tâm đồng hồ có một lỗ hôm sâu và được gắn lõi kim loại. Bóng hắt ra từ lõi này giúp con người nhận biết được thời gian. 

Một số chuyện về Ai Cập cổ đại

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 4, em hãy kể lại câu chuyện về khám phá lăng mộ của Pha-ra-ông Tu-tan-kha-môn (Pharaoh Tutankhamun và xây dựng Kim tự tháp Kê-ốp.

Đáp án chuẩn:

a, Khám phá lăng mộ của Pha-ra-ông Tu-tan-kha-môn

Hoàng gia Anh đã phát hiện ra lăng mộ của Pha-ra-ông Tu-tan-kha-môn. Phát hiện này đã hé lộ nhiều điều kì diệu về Ai Cập cổ đại. Theo con đường hầm dẫn sâu xuống lòng đất, các nhà khảo cổ học tìm thấy căn phòng đầu tiên chứa nhiều vật dụng hằng ngày của pha-ra-ông. Đến căn phòng thứ hai, nhiều đồ có giá trị được tìm thấy tại đây. Căn phòng thứ ba là nơi đặt thi hài của Pha-ra-ông Tu-tan-kha-môn, với quan tài đều được dát vàng. Việc tìm thấy lăng mộ còn nguyên vẹn của vị pha-ra-ông trẻ tuổi đã giúp các nhà khoa học có thể làm sáng tỏ hơn những điều bí ẩn về Ai Cập cổ đại.

b, Xây dựng kim tự tháp kê -ốp

Kim tự tháp Kệ-ốp cao khoảng 147 m, được xây dựng từ những tảng đá nặng từ 2 đến 2,5 tấn. Để xây dựng kim tự tháp này, Kê-ốp đã huy động đông đảo người dân lao động trong nước đến công trình làm việc. Họ được tổ chức thành từng đội gần 100 000 người, cứ 3 tháng thay phiên một lần. Từ bến đá đến khu xây kim tự tháp, người ta phải xây dựng một con đường bằng những tảng đá mài nhẵn, dài hơn 900 m, rộng 18 m. Chỉ riêng việc xây dựng con đường này cũng đã mất 10 năm. Không kể thời gian làm đường và hâm mộ dưới lòng đất, việc xây dựng kim tự tháp kéo dài 20 năm mới hoàn thành

2. VĂN MINH HY LẠP 

Vị trí địa lý

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 5, em hãy xác định vị trí địa lí của Hy Lạp ngày nay trên lược đồ.

Đáp án chuẩn:

Hy Lạp nằm ở phía nam bản đảo Ban-căng (Balkan), phía đông nam châu Âu,

phía bắc giáp An-ba-ni (Albania), Bắc Ma-xê-đô-ni-a (Macedonia) và Bun-ga-ri

(Bulgaria), phía đông giáp Thổ Nhĩ Kỳ và biển Ê-giê (Aegea), phía nam giáp

Địa Trung Hải, phía tây giáp biển 1-ô-ni (lonia).

Thành tựu tiêu biểu

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 6, 7, em hãy mô tả về nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc của Hy Lạp cổ đại.

Đáp án chuẩn:

Cư dân Hy Lạp cổ đại có nhiều thành tựu tiêu biểu về kiến trúc, điêu khắc, khoa học, văn học,...

Các công trình kiến trúc Hy Lạp thường sử dụng vật liệu đá tự nhiên để xây dựng, với một hệ thống kết cấu kiến trúc bao gồm dầm, cột đá và tường đá không có mạch vữa, trong đó kết cấu và hình thức của cột là đặc điểm quan trọng nhất.

Về điêu khắc, cư dân Hy Lạp cổ đại là chủ nhân của nhiều tác phẩm có vẻ đẹp cân đối, mẫu mực về hình thể và tỉ lệ, trong đó có một số tác phẩm còn lại đến ngày nay, như tượng Nữ thần chiến thắng, tượng thần Vệ Nữ ở Mi-lô (Milo),..

Một số câu chuyện về Hy Lạp cổ đại

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 8, 9, em hãy:

• Cho biết lịch sử Thế vận hội O-lim-pic.

• Kể lại câu chuyện về thần Dớt.

Đáp án chuẩn:

a, Lịch sử Thế vận hội Olympic

Thế vận hội Ô-lim-pic có nguồn gốc từ thời Hy Lạp cổ đại. Theo truyền thuyết, người sáng lập ra Thế vận hội là Hê-ra-clet nhằm tôn vinh các vị thần.

Thế vận hội Ô-lim-pic cổ đại thường được tổ chức vào ngày thứ 10 của tuần trăng đầu trước ngày Hạ chí (22-6), kéo dài từ 5 đến 7 ngày. Lúc đầu chỉ có các cuộc thì chạy, sau đó Thế vận hội có thêm các môn thi khác như nhảy xa, ném đĩa, ném lao, đấu vật, đua ngựa.... 

b, Kể lại câu chuyện về thần Dớt

Theo thần thoại Hy Lạp, sau khi giành chiến thắng trước các thần khổng lồ Ti-tan (Titan), để nhường công cho các anh chị em ruột của mình, thần Dớt đã phân chia các công việc cho họ cai quản. 

Về phần mình, với tư cách là chủ nhân của sấm sét, thần Dớt giữ quyền cai quản Thương Giới, sắp đặt mọi việc trên thế gian.

LUYỆN TẬP

Lập bảng về một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Ai Cập và Hy Lạp theo gợi ý dưới đây vào vở ghi.

Đáp án chuẩn:

VẬN DỤNG

Câu 1: Đóng vai hướng dẫn viên du lịch, giới thiệu một thành tựu tiêu biểu của văn minh Ai Cập hoặc văn minh Hy Lạp.

Đáp án chuẩn:

Trong số những thành tựu văn minh tiêu biểu của thế giới cổ đại, kim tự tháp chính là công trình kỳ bí bậc nhất. 

Kim tự tháp là kiến trúc hình chóp có đáy là hình vuông với bốn mặt bên là tam giác đều. Ở Ai Cập đến nay người ta tìm ra 138 kim tự tháp. Tất cả đều được xây ở tả ngạn sông Nile, dòng sông dài nhất thế giới với hơn 6 nghìn km. Theo các nghiên cứu thì hệ thống kim tự tháp cũng chính là lăng mộ của những vị Pharaon .Ở đó không chỉ chứa xác ướp của các bậc quyền uy tối cao nhất thời bấy giờ mà còn có cả vàng bạc, thức ăn, đồ nội thất, thậm chí cả xác ướp của những người thân, quan chức và linh mục theo hầu. Các kim tháp tại Ai Cập được xây dựng từ các khối đá thiên nhiên nguyên khối. Loại đá này không phải được lấy ngay ở gần kim tự tháp mà một số trường hợp, phải được vận chuyển từ những địa điểm cách xa nơi xây dựng hàng trăm thậm chí hàng ngàn km.  Về tỷ lệ kích thước của kim tự tháp, các nhà khoa học cho biết các kim tự tháp luôn có một tỷ lệ kích thước rất chuẩn dựa trên việc tính toán được số Pi, là tỷ lệ chuẩn và hiệu quả nhất để xây dựng những kiến trúc như thế này.  Khi những kim tự tháp còn nguyên vẹn, đứng ở những ngọn núi của Israel, thậm chí là Mặt trăng cũng có thể nhìn thấy chúng phát sáng. Đó là lý do những người Ai Cập cổ mô tả kim tự tháp như là “Ikhet” hay “Ánh sáng rực rỡ”.

Câu 2: Sưu tầm và kể lại một câu chuyện về văn minh Ai Cập (pha-ra-ông, kim tự tháp,...) hoặc văn minh Hy Lạp (lễ hội, các vị thần,...).

Đáp án chuẩn:

Một thuật sĩ thời cổ Ai Cập có ma thuật biến mèo thành chuột, biến cá thành chim và có thể đọc được các văn bản bí hiểm nhất chép trên các thứ giấy cói về cách luyện bùa phép. Hắn được Pharaông trọng dụng. Ngày kia, Pharaông đưa hắn xem lọn tóc của một cô gái vướng trên một nhánh thông bá hương còn tỏa mùi thơm ngát và hỏi đây là tóc của ai. Bằng các phép thuật hắn biết đây là tóc của một cô gái đẹp nhất trần gian tên là Taichek. Nghe vậy, Pharaông hạ lệnh cho nhà thuật sĩ vĩ đại nhất của mình phải bằng mọi cách tìm cho ra cô gái ấy đem về làm vợ vua. Tiếc rằng, Taichek đã có chồng là Bata. Dầu vậy, để giữ hư danh và lợi dưỡng của mình, nhà thuật sĩ tà đạo dùng phép thuật biến mình thành một con quạ đen bay qua cửa sổ vào phòng và cướp lấy nàng Taichek đem về cung điện cho Pharaông. Phần người chồng (Bata), gã thuật sĩ độc ác đã đốn ngã cây thông bá hương trên đó có giấu trái tim Bata. Nhưng trái tim không vỡ nát, do quyền năng cũng như sức mạnh của tình yêu mà nó được bảo vệ và vẫn sống động, biến hóa để được gần gũi Taichek mãi mãi. Nên cuối cùng, Pharaông vẫn không chinh phục được Taichek - con gái của thần Rê (thần mặt trời) - và gã thuật sĩ bất lực trước sự tái sinh của Bata. Câu chuyện cho hoàng tử Césarion hiểu rằng, nắm phép thuật hoặc thần thông chưa hẳn là điều hay ho mà sự sống xuất phát từ chân tâm mới là điều cần nhất, rốt ráo nhất để đem lại hạnh phúc.