BÀI 3. TRẬT TỰ THẾ GIỚI SAU CHIẾN TRANH LẠNH

Mở đầu: Tháng 12-1989, trong cuộc gặp với Tổng thống Mỹ G. Bút-sơ tại đảo Man-ta, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô M. Goóc-ba-chốp đã phát biểu: “Chúng tôi đều nhận thấy rằng thế giới đã chấm dứt kỷ nguyên của Chiến tranh lạnh và bước vào một kỉ nguyên mới”. Vậy xu thế phát triển chính của thế giới sau Chiến tranh lạnh diễn ra như thế nào? Đa cực là gì và xu thế đa cực trong quan hệ quốc tế sau Chiến tranh lạnh thể hiện ra sao?

Gợi ý đáp án:

- Xu thế phát triển của thế giới sau Chiến tranh lạnh:

+ Xu thế đa cực (thể hiện rõ từ đầu thế kỉ XXI).

+ Xu thế lấy phát triển kinh tế là trung tâm: kinh tế trở thành nhân tố quyết định sức mạnh tổng hợp của từng quốc gia đồng thời đóng vai trò trung tâm trong quan hệ quốc tế.

+ Xu thế đối thoại, hợp tác trong quan hệ quốc tế: quan hệ giữa các nước được điều chỉnh theo hướng tăng cường đối thoại, giải quyết bất đồng và mâu thuẫn bằng thương lượng hòa bình, đẩy mạnh hợp tác cùng có lợi.

+ Xu thế toàn cầu hoá: thể hiện ở sự phát triển mạnh mẽ của thương mại quốc tế; sự mở rộng của các công ty xuyên quốc gia; sự ra đời của các tổ chức liên kết thương mại, tài chính quốc tế,...

- Đa cực: là khái niệm chỉ trạng thái địa — chính trị toàn cầu với nhiều trung tâm quyền lực chỉ phối. Trong trật tự đa cực, không có một trung tâm quyền lực thống trị, thay vào đó, nhiều quốc gia, khu vực tạo ra thế cân bằng về kinh tế, chính trị, quân sự toàn cầu.

- Xu thế đa cực trong quan hệ quốc tế sau Chiến tranh lạnh thể hiện:

+ Sau khi các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu SỤp đổ và Liên Xô tan rã, trật tự thế giới hai cực I-an-ta không còn. Mỹ trở thành siêu cường, có sức mạnh vượt trội và ra sức thiết lập thế giới đơn cực.

+ Tuy vậy, đầu thế kỉ XXI, Mỹ bị suy giảm sức mạnh tương đối trong tương
quan so sánh với các cường quốc khác. Trật tự thế giới từng bước chuyển sang đa cực.

+ Trong xu thế đa cực, các trung tâm quyền lực ngày càng vươn lên. khẳng định sức mạnh về kinh tế, quân sự, chính trị đối với thế giới.

+ Trong xu thế đa cực, vai trò của các trung tâm, tổ chức kinh tế, tài chính quốc tế và khu vực ngày càng lớn.

1. XU THẾ PHÁT TRIỂN CHÍNH CỦA THẾ GIỚI SAU CHIẾN TRANH LẠNH.

CH: Nêu xu thế phát triển của thế giới sau Chiến tranh lạnh và lấy ví dụ minh họa.

Gợi ý đáp án:

- Xu thế phát triển của thế giới sau Chiến tranh lạnh:

+ Xu thế đa cực (thể hiện rõ từ đầu thế kỉ XXI).

+ Xu thế lấy phát triển kinh tế là trung tâm: kinh tế trở thành nhân tố quyết định sức mạnh tổng hợp của từng quốc gia đồng thời đóng vai trò trung tâm trong quan hệ quốc tế.

+ Xu thế đối thoại, hợp tác trong quan hệ quốc tế: quan hệ giữa các nước được điều chỉnh theo hướng tăng cường đối thoại, giải quyết bất đồng và mâu thuẫn bằng thương lượng hòa bình, đẩy mạnh hợp tác cùng có lợi.

+ Xu thế toàn cầu hoá: thể hiện ở sự phát triển mạnh mẽ của thương mại quốc tế; sự mở rộng của các công ty xuyên quốc gia; sự ra đời của các tổ chức liên kết thương mại, tài chính quốc tế,...

-  Ví dụ minh họa: Về xu thế toàn cầu hóa: hàng loạt các tổ chức quốc tế ra đời: IMF – Quỹ tiền tệ quốc tế, ASEAN, WB – Ngân hàng thế giới, WTO – Tổ chức thương mại thế giới, ...

2. XU THẾ ĐA CỰC TRONG MỐI QUAN HỆ QUỐC TẾ.

CH: Trình bày khái niệm đa cực.

Gợi ý đáp án:

- Trong quan hệ quốc tế, đa cực là khái niệm chỉ trạng thái địa- chính trị toàn cầu với nhiều trung tâm quyền lực chỉ phối. Trong trật tự đa cực, không có một trung tâm quyền lực thống trị, thay vào đó, nhiều quốc gia, khu vực tạo ra thế cân bằng về kinh tế, chính trị, quân sự toàn cầu.

- Khái niệm đa cực được dùng chủ yếu để chỉ trật tự thế giới sau Chiến tranh lạnh.

CH: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát các hình 3, 4, nêu xu thế đa cực trong quan hệ quốc tế sau Chiến tranh lạnh.

Gợi ý đáp án:

- Xu thế đa cực trong quan hệ quốc tế sau Chiến tranh lạnh:

+ Sau khi các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu SỤp đổ và Liên Xô tan rã, trật tự thế giới hai cực I-an-ta không còn. Mỹ trở thành siêu cường, có sức mạnh vượt trội và ra sức thiết lập thế giới đơn cực.

+ Tuy vậy, đầu thế kỉ XXI, Mỹ bị suy giảm sức mạnh tương đối trong tương
quan so sánh với các cường quốc khác. Trật tự thế giới từng bước chuyển sang đa cực.

+ Trong xu thế đa cực, các trung tâm quyền lực ngày càng vươn lên. khẳng định sức mạnh về kinh tế, quân sự, chính trị đối với thế giới.

+ Trong xu thế đa cực, vai trò của các trung tâm, tổ chức kinh tế, tài chính quốc tế và khu vực ngày càng lớn.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Nêu xu thế chính của thế giới sau Chiến tranh lạnh và tác động đối với Việt Nam.

Gợi ý đáp án:

- Xu thế chính của thế giới sau chiến tranh lạnh:

+ Xu thế đa cực (thể hiện rõ từ đầu thế kỉ XXI).

+ Xu thế lấy phát triển kinh tế là trung tâm: kinh tế trở thành nhân tố quyết định sức mạnh tổng hợp của từng quốc gia đồng thời đóng vai trò trung tâm trong quan hệ quốc tế.

+ Xu thế đối thoại, hợp tác trong quan hệ quốc tế: quan hệ giữa các nước được điều chỉnh theo hướng tăng cường đối thoại, giải quyết bất đồng và mâu thuẫn bằng thương lượng hòa bình, đẩy mạnh hợp tác cùng có lợi.

+ Xu thế toàn cầu hoá: thể hiện ở sự phát triển mạnh mẽ của thương mại quốc tế; sự mở rộng của các công ty xuyên quốc gia; sự ra đời của các tổ chức liên kết thương mại, tài chính quốc tế,...

- Tác động đối với Việt Nam:

Tác động tích cực:

+ Hợp tác kinh tế: trên nhiều lĩnh vực, hợp tác về kinh tế là động lực quan trọng cho nền kinh tế Việt Nam phát triển mạnh mẽ.

+ Thu hút vốn đầu tư nước ngoài: vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam nếu sử dụng hợp lý sẽ là nhân tố quan trọng để phát triển kinh tế. 

+ Ứng dụng khoa học – kĩ thuật: Khoa học - kĩ thuật có vai trò quan trọng trong việc tăng năng suất lao động, thay đổi các nhân tố sản xuất.

Tác động tiêu cực:

+ Nguy cơ mất độc lập, chủ quyền.

+ Sự cạnh tranh quyết liệt của thị trường thế giới.

+ Vấn đề sử dụng có hiệu quả nguồn vốn vay nợ.

+ Vấn đề bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc,...

VẬN DỤNG

Câu 2: Theo em, để trở thành một cực trong thế giới đa cực, các quốc gia cần phải làm gì?

Gợi ý đáp án:

Thực hiện một số chiến lược và hành động quan trọng. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng mà các quốc gia thường xuyên chú ý và phát triển:

- Kinh tế Mạnh Mẽ: Phát triển kinh tế vững mạnh là chìa khóa quan trọng để có ảnh hưởng toàn cầu. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển để tạo ra các sản phẩm và công nghệ tiên tiến.

- Quân sự và An Ninh: Xây dựng quân đội mạnh mẽ để bảo vệ lợi ích quốc gia và đảm bảo an ninh. Tham gia vào các liên minh quân sự và hợp tác quốc tế.

- Ngoại Giao khôn khéo: Phát triển đội ngũ ngoại giao với những người tài năng để đại diện cho quốc gia trong các thỏa thuận quốc tế. Hợp tác chặt chẽ với các quốc gia khác để xây dựng mối quan hệ quốc tế mạnh mẽ.

- Công Nghệ và Đổi Mới: Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ để giữ vững và cải thiện địa vị cạnh tranh toàn cầu. Ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao quản lý và hiệu suất.

- Hợp Tác Quốc Tế: Tham gia tích cực trong các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc, WTO để định hình quy tắc và chính sách toàn cầu. Hợp tác với các đối tác chiến lược để tăng cường sức mạnh quốc tế.