BÀI 9. VI PHẠM PHÁP LUẬT VÀ TRÁCH NHIỆM PHÁP LÍ

MỞ ĐẦU

Em hãy quan sát các hình ảnh dưới đây và chỉ ra hành vi vi phạm pháp luật của các chủ thể

Đáp án chuẩn:

Hình ảnh 1: Chở hàng cồng kềnh  Hình ảnh 2: Không phân loại rác 

1. Vi phạm pháp luật 

Em hãy đọc các thông tin, tình huống và trả lời câu hỏi: 

Tình huống 1: Vì có mâu thuẫn…bị thương 12%

Tình huống 2: Sau khi tìm hiểu…gia đình ông P 

Tình huống 3: Nội quy của công ty A…lao động

Tình huống 4: Trên đường đi học…phía trên

a) Căn cứ vào thông tin, em hãy cho biết thế nào là vi phạm pháp luật. Có những loại vi phạm pháp luật nào? Xác định dấu hiệu vi phạm pháp luật của từng loại vi phạm pháp luật.

b) Dựa vào dấu hiệu của các loại vi phạm pháp luật, em hãy xác định hành vi vi phạm của các chủ thể trong từng tình huống trên.

Đáp án chuẩn:

a. Vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật, có lỗi của chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lí xâm hại tới quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ.

Phân loại: 

• Vi phạm pháp luật hình sự hay còn gọi là tội phạm
• Vi phạm dân sự 
• Vi phạm kỉ luật 
• Vi phạm hành chính 

b. 

• Tình huống 1: Anh K đã vi phạm hình sự: đánh người gây thương tích 12%
• Tình huống 2: Anh M đã vi phạm dân sự và vi phạm hành chính 
• Tình huống 3: Anh T vi phạm kỉ luật: không chấp hành quy định của công ty 
• Tình huống 4: H và T vi phạm hành chính: điều khiển xe sai làn đường

2. Trách nhiệm pháp lí 

Em hãy đọc các thông tin và trả lời câu hỏi: 

 a) Từ thông tin 1, em hãy xác định các dấu hiệu, đặc điểm của trách nhiệm pháp lí và mỗi loại trách nhiệm pháp lí.

b) Dựa vào các dấu hiệu vi phạm pháp luật của từng chủ thể trong hoạt động 1, em hãy xác định các trách nhiệm pháp lí tương ứng.

c) Từ thông tin 2, theo em, việc áp dụng hình thức xử phạt cho các đối tượng vi phạm pháp luật có ý nghĩa như thế nào?

Đáp án chuẩn:

a. 

• Tình huống 1: đánh người gây thương tích 12%
• Tình huống 2: tự ý mở rộng cửa nhà không xin phép
• Tình huống 3: không chấp hành quy định của công ty
• Tình huống 4: điều khiển xe sai làn đường, vượt đèn đỏ, ...

b.

• Tình huống 1: hình sự
• Tình huống 2 dân sự
• Tình huống 3: kỉ luật
• Tình huống 4: hành chính 

c. Hình thức xử phạt không chỉ nhằm trừng trị người, pháp nhân thương mại phạm tội mà còn giáo dục họ ý thức tuân theo pháp luật và các quy tắc của cuộc sống

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy xác định các hành vi vi phạm của các chủ thể dưới dây và cho biết trách nhiệm pháp lí mà họ phải thực hiện là gì.

A. Mỗi khi cửa hàng ăn của mình đông khách, bà H lại tự ý bày bàn ghế ra vỉa hè để bán hàng.

B. Tuy đã uống rượu, nhưng anh C vẫn cố tình lái xe ô tô đề đi chơi cùng bạn bè, dẫn tới tai nạn giao thông.

C. Thấy mảnh đất của vợ chồng anh K cạnh nhà mình đang bỏ trống, ông T đã tiến hành trồng cây và nuôi các con vật trên mảnh đất đó.

D. Cơ quan công an đã bắt giữ anh Q vì hành vi tổ chức hoạt động đánh bạc tại nơi cư trú.

Đáp án chuẩn:

a. Vi phạm hành chính => trách nhiệm hành chính 

b. Vi phạm hình sự, hành chính => trách nhiệm hình sự, hành chính 

c. Vi phạm dân sự => thu gọn mảnh đất, đền bù thiệt hại nếu có 

d. Vi phạm hành chính, hình sự => phạt tiền, ngồi tù

Câu 2: Em hãy đọc các tình huống dưới đây và trả lời câu hỏi:

a. Anh K và chị M đã kí một hợp đồng vay tiền với nội dung cơ bản như sau:

Anh K đồng ý cho chị M vay 100 triệu đồng trong thời gian 30 ngày và không tính lãi suất. Chị M có trách nhiệm nhận tiền và hoàn trả đúng 100 triệu đồng cho anh K sau 30 ngày bằng hình thức chuyển khoản. Nhưng sau 30 ngày, chị M không trả 100 triệu đồng cho anh K.

b. Anh Q (19 tuổi) nhận được giấy triệu tập khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự nhưng cố tình không đi khám, thậm chí còn rời khỏi nơi cư trú. Khi đến địa phương khác, anh Q lại có hành vi trộm cắp tài sản của người dân địa phương với tổng giá trị tài sản lên đến 5 triệu đồng.

c. Để góp phần bảo vệ và giữ gìn môi trường xanh - sạch - đẹp. Uỷ ban nhân dân xã A đã yêu cầu các hộ gia đình trong xã phải thực hiện thu gom và phân loại rác thải sinh hoạt đến nơi tập kết theo đúng quy định. Tuy nhiên, gia đình ông D lại không thực hiện quy định, mà thường xuyên để chung các loại rác lẫn nhau và bỏ rác thải ra khu vực cẩm.

Theo em, mỗi chủ thể vi phạm pháp luật trong các tình huống trên phải chịu trách nhiệm pháp lí nào? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

a. Chị M chịu trách nhiệm hình sự => chiếm đoạt tài sản có giá trị lớn > 100 triệu

b. Anh Q chịu trách nhiệm hình sự, dân sự => chiếm đoạt, trộm cắp tài sản

c. Gia đình ông D chịu trách nhiệm hành chính => không vất rác đúng nơi quy định 

Câu 3: Gia đình nhà K có một cửa hàng kinh doanh các loại hoa quả nhập khẩu. Qua kiểm tra, bố của K đã phát hiện một số hoa quả trong cửa hàng do nhân viên nhập về không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Bố của K nói với mẹ nên lựa chọn các hàng hóa rõ nguồn gốc đề đảm bảo chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng. Nhưng mẹ của K lại phản đối vì cho rằng nếu làm thế sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận kinh doanh của cửa hàng.

a) Em hãy nhận xét hành vi, việc làm của các thành viên trong gia đình K.

b) Nếu là K, em sẽ giải thích với mẹ như thế nào?

Đáp án chuẩn:

a. Mẹ của K làm sai 

b. K nên khuyên mẹ không nên nhập những mặt hàng đó 

VẬN DỤNG 

Câu 1: Em hãy cùng bạn thiết kế áp phích về một số hành vi vi phạm Luật Giao thông đường bộ phổ biến của học sinh và rút ra bài học cho bản thân.

Đáp án chuẩn:

Câu 2: Em hãy viết một bài luận về ý nghĩa của trách nhiệm pháp lí đối với mỗi công dân và xã hội.

Đáp án chuẩn:

Trách nhiệm pháp lý có vai trò quan trọng trong điều chỉnh hành vi cá nhân và quan hệ xã hội, đảm bảo xã hội ổn định và phát triển bền vững. Pháp luật là nền tảng của Nhà nước pháp quyền, giúp duy trì trật tự, bảo vệ quyền con người và mang lại cuộc sống an toàn, hạnh phúc cho người dân. Pháp luật chặt chẽ giáo dục và phát triển ý thức, đạo đức con người, đồng thời đạo đức tích cực thúc đẩy sự phát triển của pháp luật. Do đó, cần tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, đặc biệt ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng sâu, vùng xa.