BÀI 6: MỘT SỐ HIỂU BIẾT VỀ AN NINH MẠNG

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

KHỞI ĐỘNG

CH: Vì muốn trêu bạn bè cùng lớp nhân ngày Cá tháng tư, Kiên định vào mạng internet tải văn bản cho phép học sinh nghỉ học từ năm trước để phòng dịch Covid19, sau đó sẽ sửa thời gian ban hành để học sinh được nghỉ học trong những ngày sắp tới và đăng lên mạng. Theo em, trò đùa của bạn Kiên nếu thực hiện có vi phạm pháp luật không?  Vì sao?

I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ MẠNG, AN NINH MẠNG

CH: Bạn An nêu: "Mạng là hệ thống các máy tính được kết nối với nhau qua đường truyền tin để có thể trao đổi và dùng chung chương trình dữ liệu. An ninh mạng bảo đảm cho mạng luôn trật tự, an toàn, không rối loạn". 

Em có đồng ý với bạn An không? Vì sao?

Luyện tập

CH: 1. Trường hợp nào sau đây được xác định là không gian mạng?

a. Các máy tính trong phòng học tin học được kết nối với máy chủ.

b. Một máy tính độc lập kết nối với máy in và máy chiếu. 

c. Một máy tính kết nối với điện thoại thông minh có kết nối internet.

2. Website của một hãng hàng không của Việt Nam có đường bay đến nhiều nước trên thế giới bị tin tặc tấn công làm thay đổi giao diện, dữ liệu của hành khách đi máy bay bị thu thập, phát tán; thông tin của hãng bị xuyên tạc. Theo em, sự việc trên có ảnh hưởng đến an ninh mạng không? Vì sao?

II. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA LUẬT AN NINH MẠNG

1. Các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng

CH: Theo em, những hành vi nào bị nghiêm cấm về an ninh mạng?

Luyện tập

CH: Các hành vi nào trong các tình huống sau bị nghiêm cấm về an ninh mạng? Các hành vi đó gây ra hậu quả gì?

1. Do thích phiêu lưu, mạo hiểm, Hưng xâm nhập vào một tài khoản trên MXH và thay ảnh đại diện bằng hình ảnh một thành viên của tổ chức khủng bố. Sau đó, Hưng soạn nội dung kích động và chia sẻ lên dòng trạng thái của tài khoản đó. 

2. Bạn Phương tải về máy tính một trò chơi trực tuyến và tổ chức cho một nhóm bạn chơi cùng. Trò chơi này được thực hiện bằng cách dùng thẻ cào điện thoại để mua tiền ảo, khi thắng cuộc được đổi từ tiền ảo sang tiền thật.  

2. Quyền của trẻ em trên không gian mạng

CH: Theo em, trẻ em được hưởng lợi và được làm những gì trên không gian mạng?

3. Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng không gian mạng

CH: Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng không gian mạng là gì?

Luyện tập

CH: Là học sinh, em cần làm gì để góp phần bảo vệ an ninh mạng?

III. BẢO MẬT THÔNG TIN CÁ NHÂN TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG

CH: Theo em, thông tin cá nhân gồm những việc gì? Việc chia sẻ thông tin cá nhân trên không gian mạng có an toàn không? Vì sao?

Luyện tập

CH1: Em đã làm gì để bảo mật thông tin cá nhân trên không gian mạng?

CH2: Bác Thanh nhờ em tạo tài khoản MXH với mật khẩu là ngày, tháng, năm sinh của bác cho dễ nhớ. Em sẽ giải quyết như thế nào?

CH3: Trong một số hoạt động sau đây, hoạt động nào không dùng để bảo mật thông tin cá nhân trên không gian mạng? Vì sao?

a) Đặt mật khẩu cá nhân mạnh.

b) Dùng mạng wifi công cộng để giao dịch tài chính với thẻ tín dụng.

c) Đăng xuất tài khoản sau khi đã dùng xong. 

d) Dùng trang web có giao thức "https".

e) Sử dụng phần mềm chống virus. 

g) Kiểm tra, xác minh trước khi mở các thư điện tử.

h) Kiểm tra địa chỉ web trên trình duyệt.

i) Kiểm tra lỗi chính tả trên web. 

VẬN DỤNG

CH: Em hãy trình bày trước lớp một trong hai chủ đề sau:

1. Lợi ích và một số mối nguy hại trên không gian mạng đối với trẻ em.

2. Những điều học sinh cần biết về an ninh mạng. 

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

KHỞI ĐỘNG

CH: Theo em, trò đùa của bạn Kiên nếu thực hiện sẽ vi phạm pháp luật, vì: hành động của bạn Kiên là làm giả mạo thông tin của nhà trường. 

I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ MẠNG, AN NINH MẠNG

CH: Theo em, bạn An nếu khái niệm mạng và an ninh mạng không sai, nhưng chưa đủ. 

- Mạng là môi trường trong đó thông tin được cung cấp, truyền đưa, thu thập, xử lí, lưu trữ và trao đổi thông qua mạng viễn thông và mạng máy tính. 

- An ninh mạng là sự bảo đảm hoạt động trên không gian mạng không gây phương hại đến an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. 

Luyện tập

CH: 1. Đáp án c.

2. Website của một hãng hàng không của Việt Nam có đường bay đến nhiều nước trên thế giới bị tin tặc tấn công làm thay đổi giao diện, dữ liệu của hành khách đi máy bay bị thu thập, phát tán; thông tin của hãng bị xuyên tạc. Theo em, sự việc trên có ảnh hưởng đến an ninh mạng, vì sự việc gây phương hại đến an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. 

II. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA LUẬT AN NINH MẠNG

1. Các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng

CH: Những hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng:

- Sử dụng mạng để:

+ Tổ chức, hoạt động, cấu kết, xúi giục, mua chuộc, lừa gạt, lôi kéo,...người chống lại Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 

+ Xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc, xúc phạm tôn giáo, phân biệt đối xử về giới, phân biệt chủng tộc.

+ Đăng tải, phát tán thông tin trên mạng với nội dung tuyên truyền chống phá Nhà nước CHXHCN Việt Nam.

+ Thực hiện các hoạt động mại dâm, tệ nạn xã hội, mua bán người; đăng tải thông tin dâm ô đồi trụy; phá hoại thuần phong mĩ tục của dân tộc.

+ Chiếm đoạt tài sản, tổ chức đánh bạc qua mạng internet; trộm cắp cước viễn thông quốc tế trên nền internet.

+ Giả mạo trang thông tin điện tử của cơ quan; làm giả, lưu hành, trao đổi trái phép thông tin thẻ tín dụng.

+ Xúi giục, lôi kéo, kích động người khác phạm tội hoặc hướng dẫn người khác thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.

- Thực hiện tấn công mạng, khủng bố mạng, gián điệp mạng, tội phạm mạng; gây sự cố, tấn công, xâm nhập, làm gián đoạn, ngưng trệ, tê liệt hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia.

- Phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng viễn thông, mạng internet, mạng máy tính. 

Luyện tập

CH: Các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng:

- Tình huống 1: thay ảnh đại diện bằng hình ảnh một thành viên của tổ chức khủng bố, soạn nội dung kích động và chia sẻ lên dòng trạng thái của tài khoản đó. 

- Tình huống 2: dùng thẻ cào điện thoại  để mua tiền ảo, khi thắng cuộc được đổi từ tiền ảo sang tiền thật.  

Các hành vi đó gây ra hậu quả: vi phạm phạm luật về an ninh mạng

- Đăng tải thông tin gây kích động, gây rối trật tự công cộng (tình huống 1).

- Phát hành, cung cấp, sử dụng trái phép các phương tiện thanh toán (tình huống 2).

2. Quyền của trẻ em trên không gian mạng

CH: Trẻ em có quyền được bảo vệ, tiếp cận thông tin, tham gia hoạt động xã hội, vui chơi, giải trí, giữ kín bí mật cá nhân, đời sống riêng tư và các quyền khác khi tham gia trên không gian mạng. 

3. Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng không gian mạng

CH: Cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng không gian mạng có trách nhiệm:

- Tuân thủ quy định của pháp luật về an ninh mạng.

- Kịp thời cung cấp thông tin liên quan đến bảo vệ an ninh mạng, nguy cơ đe dọa an ninh mạng, hành vi xâm phạm an ninh mạng cho cơ quan có thẩm quyền, lực lượng bảo vệ an ninh mạng.

- Thực hiện yêu cầu và hướng dẫn của cơ quan tô chức có thẩm quyền trong bảo vệ an ninh mạng; giúp đỡ, tạo điều kiện cho cơ quan, tổ chức và người có trách nhiệm tiến hành các biện pháp bảo vệ an ninh mạng. 

- Thực hiện Quy tắc ứng xử chung áp dụng cho các hành vi của tổ chức, cá nhân trên MXH. 

Luyện tập

CH: Là học sinh, để góp phần bảo vệ an ninh mạng, em cần:

- Không "a dua" theo đám đông, cần nhận thức được đúng sai về an ninh mạng để tránh vi phạm:

+ Không sử dụng không gian mạng, công nghệ thông tin, phương tiện điện tử để vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.

+ Không cấu kết, xúi giục, lôi kéo người chống phá Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, xúc phạm tôn giáo, phân biệt đối xử về giới, phân biệt chủng tộc; đăng tải những thông tin sai lệch, đồi trụy, tội ác, phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc…".

+ Không đăng tải những thông tin phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc, không bình luận hay livestream bằng những lời lẽ và hành động phản cảm, thiếu văn hóa.

+ Không vi phạm bản quyền, sở hữu trí tuệ trên không gian mạng, thời gian trước, có một số bạn trẻ livestream, ghi hình khi đi xem phim tại các rạp chiếu phim và phát tán trên mạng xã hội.

+ Không đăng tải những thông tin sai lệch lên không gian mạng, vô tình tiếp tay cho các thế lực phản động hoặc phát tán những thông tin chưa được kiểm chứng

- Cần tích cực học hỏi và phát triển năng lực số

+ Thường xuyên cập nhật thông tin và phổ biến kiến thức về an ninh mạng

+ Trang bị kiến thức để tự bảo vệ mình trước thông tin xấu, độc, nguy hại; giúp học sinh bảo vệ bản thân, tránh việc sa ngã vào con đường vi phạm pháp luật, phạm tội, học tập, vui chơi, giải trí một cách lành mạnh, an toàn.

III. BẢO MẬT THÔNG TIN CÁ NHÂN TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG

CH: Thông tin cá nhân gồm: họ tên, ngày sinh, nghề nghiệp, chức danh, địa chỉ liên hệ, địa chỉ thư điện tử, số điện thoại, số CMND hoặc số CCCD, số hộ chiếu. 

- Việc chia sẻ thông tin cá nhân trên không gian mạng không an toàn. Trong thời đại công nghệ 4.0, không gian mạng đã và đang tạo điều kiện, cơ hội thuận lợi giúp kẻ xấu có thể tìm kiếm, sử dụng để trục lợi và thực hiện các mục đích xấu khác. Các đối tượng xấu thu thập, khai thác thông tin khi người dùng mạng Internet cung cấp thông tin cá nhân để mua hàng, tham gia giao dịch thương mại điện tử; từ các chiêu trò quảng cáo bán hàng hay “bẫy quảng cáo” trên các Website. Ví dụ, khi biết họ tên, số điện thoại hay email, kẻ xấu có thể tìm được từ Internet hình ảnh, ngày tháng năm sinh, nơi ở… mà cá nhân đã khai báo, để lại ở một Website hoặc một ứng dụng nào đó và từ các thông tin thu thập được, kẻ xấu có thể sử dụng để lừa đảo, mạo danh để chiếm đoạt tài sản từ bạn bè, gia đình, thậm chí chiếm đoạt tài khoản ngân hàng.

Luyện tập

CH1: Để bảo mật thông tin cá nhân trên không gian mạng, em cần:

- Hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân trên không gian mạng. 

- Cảnh giác với các thủ đoạn xâm nhập, chiếm đoạt thông tin cá nhân. 

- Nâng cấp, cập nhật các phần mềm, hệ điều hành thường xuyên; sử dụng phần mềm chống virus có bản quyền và uy tín.

- Dùng và truy cập trang web có giao thức "https", kiểm tra địa chỉ trang web trên trình duyệt, kiểm tra lỗi chính tả trên web,...

- Đặt mật khẩu có cấu trúc phức tạp, sử dụng xác thực hai yếu tố cho mật khẩu. 

- Đăng xuất khi đã dùng xong, không sử dụng mạng wifi để đăng nhập các tài khoản. 

CH2: Bác Thanh nhờ em tạo tài khoản MXH với mật khẩu là ngày, tháng, năm sinh của bác cho dễ nhớ. Em sẽ khuyên bác Thanh:

- Mật khẩu nếu chỉ để ngày, tháng, năm sinh của bác thì sẽ rất dễ bị người khác đoán được và truy cập.

- Bác cần đặt mật khẩu có cấu trúc phức tạp, sử dụng xác thực hai yếu tố cho mật khẩu. Có yếu tố ngày tháng năm sinh của mình kèm các kí tự đặc biệt khác.

CH3: Trong một số hoạt động sau đây, hoạt động nào không dùng để bảo mật thông tin cá nhân trên không gian mạng là: b. Dùng mạng wifi công cộng để giao dịch tài chính với thẻ tín dụng. Vì: hệ thống mạng công cộng không được bảo vệ và hacker hoàn toàn có thể tấn công tài khoản.

VẬN DỤNG

CH: Thế giới đang chứng kiến một sự thay đổi lớn về hình thái hoạt động theo cuộc cách mạng công nghệ 4.0. Trẻ em, những công dân tương lại của kỷ nguyên số, được sinh ra trong thời kỳ phát triển và chấp nhập internet thành một phần tất yếu của cuộc sống. 1/3 số người sử dụng internet trên thế giới là trẻ em.

Người lớn tiếp nhận thế giới công nghệ số internet giống như một phần của cuộc sống, họ nhìn nhận và phát triển internet giống như công cụ mang lại những tiện ích xã hội cho họ. Trẻ em thì không như vậy, với sự phát triển và những công cụ kết nối do internet mang lại, trẻ em sử dụng và tiếp nhận internet giống như môi trường giao tiếp cuộc sống của mình, đó là cách thức trẻ tiếp xúc với thế giới, liên lạc với bạn bè, học tập, các trò chơi giải trí và thậm chí với các thành viên trong gia đình. Có thể khẳng định rằng, thế giới số là môi trường giao tiếp mà bất kỳ một trẻ em nào cũng cần được tiếp xúc và đó là quyền để giao lưu, trao đổi, học hỏi, tận dụng những lợi ích mà internet mang đến cho xã hội. Hiện nay, trẻ em chiếm đến 1/3 số người sử dụng internet trên toàn thế giới, những chủ nhân tương lai đang hình thành nhân cách và học hỏi những kinh nghiệm cả từ cuộc sống ngoài đời thực cũng như cuộc sống trên mạng. Những rủi ro ngoài đời thực cũng như những rủi ro trên mạng có nhiều điểm khá tương đồng nhưng vẫn có những điểm khác biệt do sự khác biệt về tính chất vật lý giữa hai môi trường.

Theo số liệu của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), thế giới có khoảng 2,2 tỷ người ở độ tuổi dưới 18, biến trẻ em thành nhóm đối tượng dễ tổn thương có dân số lớn nhất trong xã hội. Những rủi ro tiềm ẩn trẻ em phải đối diện trên internet bao gồm: sự riêng tư và thông tin cá nhân của trẻ em; văn hóa phẩm khiêu dâm trẻ em; xâm hại tình dục trẻ em, mại dâm trẻ em và buôn bán trẻ em; bắt nạt trực tuyến; trẻ em tiếp cận những nội dung có hại qua công nghệ thông tin và truyền thông; sử dụng quá mức và nghiện.

Trong đó, vấn đề sử dụng internet, công cụ trực tuyến để tấn công, lạm dụng tình dục trẻ em đang trở thành vấn nạn không chỉ của bất kỳ một quốc gia nào mà đó là cuộc chiến của tất cả các quốc gia trên thế giới. Thế giới hội nhập đồng nghĩa với việc các quốc gia cần nhanh chóng tham gia kết nối internet, đẩy mạnh sự phát triển kinh tế nhưng điều đó cũng đồng nghĩa với việc các quốc gia đều cùng tham gia cuộc chiến về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng.

Cũng theo UNICEF, trong đại dịch COVID-19, cuộc sống của hàng triệu trẻ em tạm thời bó hẹp trong gia đình và màn hình máy tính, ti vi. Hơn 1,5 triệu trẻ em và thanh thiếu niên bị ảnh hưởng do các trường học ở hầu hết các quốc gia đóng cửa do dịch bệnh. Trong thời gian này, học sinh học tập, giao lưu nhiều hơn trên mạng Internet.

Việc dành nhiều thời gian hơn trên các nền tảng ảo có thể khiến trẻ em dễ bị bóc lột tình dục, dụ dỗ và lừa gạt bởi nhiều kẻ xấu đang tìm cách lợi dụng tình hình dịch COVID-19. Bên cạnh đó, trẻ cũng dễ tiếp xúc với các nội dung độc hại, bạo lực, gia tăng nguy cơ bị bắt nạt trên mạng…

Một trong những biện pháp hiệu quả nhất mà cho đến nay không chỉ Việt Nam mà tất cả các quốc gia đang hướng tới là trang bị cho trẻ em nhận thức về các nguy cơ, rủi ro trên môi trường mạng, kỹ năng tự bảo vệ mình và tìm kiếm sự giúp đỡ khi gặp các vấn đề trong quá trình tương tác trên không gian mạng. Việc này đòi hỏi các cơ quan chức năng, thầy cô, cha mẹ và những người chăm sóc trẻ trang bị cho trẻ những kiến thức căn bản khi tham gia môi trường mạng.

Bên cạnh đó, Chính phủ và doanh nghiệp cần đặt mục tiêu tạo lập Hệ sinh thái sản phẩm ứng dụng Việt đáp ứng nhu cầu học tập, giải trí của trẻ em trên môi trường mạng, trong đó khuyến khích sử dụng các sản phẩm, dịch vụ do doanh nghiệp Việt Nam phát triển tại các cơ sở giáo dục, chăm sóc trẻ em. Để tạo được hệ sinh thái này, các doanh nghiệp số sẽ được hỗ trợ, khuyến khích phát triển sáng kiến, cung cấp các giải pháp kỹ thuật an toàn, thông tin bảo vệ trẻ em tương tác an toàn trên môi trường mạng.