PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU

Vậy văn minh là gì? Văn minh là văn hóa giống và khác nhau như thế nào? Văn minh Ai Cập, Trung Hoa và Ấn Độ đạt được những thành tựu tiêu biểu và có ý nghĩa gì?

KIẾN THỨC MỚI

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát Bảng 1, nêu khái niệm văn minh. Phân biệt văn hóa và văn minh.

Câu 2: Dựa vào thông tin, tư liệu và các hình trong mục a:

- Nêu những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Ai Cập thời cổ đại. Giới thiệu về một trong số các thành tựu đó.

- Nêu ý nghĩa của những thành tựu văn minh Ai Cập thời cổ đại.

Câu 3: Đọc thông tin và quan sát các hình từ 6 đến 8, nêu những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại. Những thành tựu đó có ý nghĩa như thế nào?

Câu 4: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát các hình từ 9 đến 14, nêu những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại. Những thành tựu đó có ý nghĩa như thế nào?

Câu 5: Lập bảng về thành tựu tiêu biểu của các nền văn minh: Ai Cập thời cổ đại, Trung Hoa và Ấn Độ thời cổ - trung đại theo mẫu.

VẬN DỤNG

Câu 1: Trong vai một hướng dẫn viên du lịch, giới thiệu một công trình kiến trúc tiêu biểu của nền văn minh Ai Cập thời cổ đại hoặc văn minh Trung Hoa, Ấn Độ thời cổ - trung đại?

Câu 2: Sưu tầm tư liệu và giới thiệu về một công trình kiến trúc ở Việt Nam chịu ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ cổ - trung đại.

PHẦN II: 5 PHÚT GIẢI BÀI.

MỞ ĐẦU

Văn minh là một khái niệm rất phức tạp và đa chiều, nhưng có thể được định nghĩa chung là một tập hợp các giá trị, thái độ và hành vi của một nhóm người hoặc xã hội trong quá trình phát triển và tiến hóa của họ. Văn minh có thể bao gồm nhiều yếu tố như đạo đức, tôn trọng, sự công bằng, sáng tạo, nghệ thuật, giáo dục, khoa học và công nghệ

Phân biệt văn minh và văn hóa:

- Giống nhau: 

Đều là những khái niệm phức tạp và rộng lớn, bao hàm nhiều yếu tố khác nhau.

Cả hai đều liên quan đến cách mọi người suy nghĩ, hành động và tương tác với nhau.

Cả hai đều có thể phản ánh một phần nào đó của sự đa dạng và sự khác biệt giữa các cộng đồng và quốc gia khác nhau.

Đều thể hiện sự phát triển và tiến bộ trong một giai đoạn lịch sử nhất định.

- Khác nhau: 

Định nghĩa: Văn hóa là tập hợp các giá trị, thực hành, nghệ thuật, tín ngưỡng, truyền thống và phong tục tập quán được chia sẻ và thể hiện bởi một cộng đồng nhất định. Trong khi đó, văn minh là một giai đoạn phát triển xã hội của con người trong lịch sử, trong đó các thành tựu văn hóa, khoa học và kinh tế đạt được một trình độ phát triển cao.

Mức độ trừu tượng: Văn hóa có tính trừu tượng hơn so với văn minh, bởi vì nó thể hiện cách mọi người suy nghĩ, hành động, tương tác và phát triển. Trong khi đó, văn minh là một khái niệm trừu tượng, chỉ ám chỉ một giai đoạn phát triển xã hội và không phải là một thực thể vật lý cụ thể.

Thời gian: Văn hóa thường là một khái niệm liên quan đến thời gian hiện tại, trong khi văn minh thường được sử dụng để miêu tả các giai đoạn phát triển xã hội trong quá khứ hoặc hiện tại.

Phạm vi: Văn hóa có phạm vi rộng hơn so với văn minh, bởi vì nó bao gồm nhiều yếu tố khác nhau như ngôn ngữ, tôn giáo, kiến trúc, văn học, mỹ thuật, ẩm thực, thể thao và các hoạt động giải trí khác. Trong khi đó, văn minh thường bao gồm các thành tựu văn hóa, khoa học và kinh tế đạt được một trình độ phát triển cao.

Tóm lại, văn hóa và văn minh có những đặc điểm riêng biệt và được sử dụng để miêu tả các khía cạnh khác nhau của sự phát triển xã hội và con người.

- Văn minh Ai Cập, Trung Hoa và Ấn Độ đạt được những thành tựu tiêu biểu và có ý nghĩa: 

Tín ngưỡng, tôn giáo có ảnh hưởng và ý nghĩa quan trọng trong văn hóa, xã hội, chính trị và nhiều thành tựu văn minh của Ai Cập cổ đại. 

Nhờ có chữ viết, người Ai Cập cổ đại đã ghi chép, để lại nhiều tư liệu quý  thuộc lĩnh vực: Lịch sử, Văn học, Thiên văn học, Toán học,…

Đến nay, nhiều công trình kiến trúc, điêu khắc của người Ai Cập cổ đại vẫn còn hiện hữu là hiện thân cho sức lao động, trí tuệ và sự sáng tạo vĩ đại của con người. 

Các ngành Toán học, Thiên văn học, Y học của Ai Cập cổ đại  rất phát triển và có những đóng góp nhất định cho nhân loại: hệ số thập phân, phép tính cộng trừ, tính diện tích, chu kì vận động của Mặt Trời, kiến thức về giải phẫu người, kĩ thuật ướp xác….

KIẾN THỨC MỚI

Câu 1: Văn minh là một khái niệm rất phức tạp và đa chiều, nhưng có thể được định nghĩa chung là một tập hợp các giá trị, thái độ và hành vi của một nhóm người hoặc xã hội trong quá trình phát triển và tiến hóa của họ. Văn minh có thể bao gồm nhiều yếu tố như đạo đức, tôn trọng, sự công bằng, sáng tạo, nghệ thuật, giáo dục, khoa học và công nghệ.

Phân biệt văn minh và văn hóa:

- Giống nhau: 

Đều là những khái niệm phức tạp và rộng lớn, bao hàm nhiều yếu tố khác nhau.

Cả hai đều liên quan đến cách mọi người suy nghĩ, hành động và tương tác với nhau.

Cả hai đều có thể phản ánh một phần nào đó của sự đa dạng và sự khác biệt giữa các cộng đồng và quốc gia khác nhau.

Đều thể hiện sự phát triển và tiến bộ trong một giai đoạn lịch sử nhất định.

- Khác nhau: 

Định nghĩa: Văn hóa là tập hợp các giá trị, thực hành, nghệ thuật, tín ngưỡng, truyền thống và phong tục tập quán được chia sẻ và thể hiện bởi một cộng đồng nhất định. Trong khi đó, văn minh là một giai đoạn phát triển xã hội của con người trong lịch sử, trong đó các thành tựu văn hóa, khoa học và kinh tế đạt được một trình độ phát triển cao.

Mức độ trừu tượng: Văn hóa có tính trừu tượng hơn so với văn minh, bởi vì nó thể hiện cách mọi người suy nghĩ, hành động, tương tác và phát triển. Trong khi đó, văn minh là một khái niệm trừu tượng, chỉ ám chỉ một giai đoạn phát triển xã hội và không phải là một thực thể vật lý cụ thể.

Thời gian: Văn hóa thường là một khái niệm liên quan đến thời gian hiện tại, trong khi văn minh thường được sử dụng để miêu tả các giai đoạn phát triển xã hội trong quá khứ hoặc hiện tại.

Phạm vi: Văn hóa có phạm vi rộng hơn so với văn minh, bởi vì nó bao gồm nhiều yếu tố khác nhau như ngôn ngữ, tôn giáo, kiến trúc, văn học, mỹ thuật, ẩm thực, thể thao và các hoạt động giải trí khác. Trong khi đó, văn minh thường bao gồm các thành tựu văn hóa, khoa học và kinh tế đạt được một trình độ phát triển cao.

Tóm lại, văn hóa và văn minh có những đặc điểm riêng biệt và được sử dụng để miêu tả các khía cạnh khác nhau của sự phát triển xã hội và con người.

Câu 2: Hình 2: Chữ tượng hình của cư dân Ai Cập cổ đại trên giấy Pa-pi-rút

Chữ tượng hình là: loại chữ viết sử dụng hình ảnh để biểu thị âm thanh hoặc ý nghĩa.

Ý nghĩa của sự ra đời chữ viết, chữ số Ai Cập cổ:

+Là một trong những hệ thống chữ viết ra đời sớm nhất trên thế giới; phản ánh trình độ tư duy của cư dân Ai Cập.

+Minh chứng cho thời đại hoàng kim của Ai Cập cổ đại.

+Là phương tiện chủ yếu lưu giữ thông tin từ đời này qua đời khác.

+Là cơ sở để người đời sau nghiên cứu về văn hóa Ai Cập thời cổ đại.

Hình 3: Chữ số của cư dân Ai Cập cổ đại

Hình 4: Kim tự tháp và tượng Nhân sư (Ai Cập)

Hình 5: Mô phỏng cảnh ước xác của cư dân Ai Cập

- Ý nghĩa của những thành tựu văn minh Ai Cập thời cổ đại:

Tín ngưỡng, tôn giáo có ảnh hưởng và ý nghĩa quan trọng trong văn hóa, xã hội, chính trị và nhiều thành tựu văn minh của Ai Cập cổ đại. 

Nhờ có chữ viết, người Ai Cập cổ đại đã ghi chép, để lại nhiều tư liệu quý  thuộc lĩnh vực: Lịch sử, Văn học, Thiên văn học, Toán học,…

Đến nay, nhiều công trình kiến trúc, điêu khắc của người Ai Cập cổ đại vẫn còn hiện hữu là hiện thân cho sức lao động, trí tuệ và sự sáng tạo vĩ đại của con người. 

Các ngành Toán học, Thiên văn học, Y học của Ai Cập cổ đại  rất phát triển và có những đóng góp nhất định cho nhân loại: hệ số thập phân, phép tính cộng trừ, tính diện tích, chu kì vận động của Mặt Trời, kiến thức về giải phẫu người, kĩ thuật ướp xác….

Câu 3: Ý nghĩa các thành tựu của văn minh Ấn Độ thời kì cổ-trung đại:

Tôn giáo: Ấn Độ là quê hương của nhiều tôn giáo lớn. Các tôn giáo không chỉ ảnh hưởng và có ý nghĩa sâu sắc đối với văn minh Ấn Độ mà còn được truyền bá ra bên ngoài và để lại nhiều dấu ấn trong lịch sử nhân loại. 

Chữ viết: Chữ viết của Ấn Độ được truyền bá sang Đông Nam Á và được cải biên thành chữ viết của một số quốc giá trong khu vực này (Cam-pu-chia, Thái Lan, Lào). 

Văn học Ấn Độ chứa đựng những giá trị nghệ thuật và nhân văn sâu sắc, là niềm tự hào của người dân Ấn Độ, trở thành nguồn cảm hứng, đề tài sáng tác của nhiều ngành nghệ thuật khác, không chỉ ở Ấn Độ mà cả nhiều quốc gia khác, nhất là khu vực Đông Nam Á.

Kiến trúc, điêu khắc của Ấn Độ đã có những ảnh hưởng đến nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia Đông Nam Á. 

Khoa học, kĩ thuật Ấn Độ có ý nghĩa và đóng góp quan trọng vào kho tàng tri thức của nhân loại. Được ứng dụng và sử dụng đến tận ngày nay.

Câu 4:

 - Những thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Hoa thời kì cổ - trung đại:

+  Tư tưởng, tôn giáo: Các học thuyết tư tưởng và tôn giáo của Trung Hoa hình thành từ rất sớm. Nho giáo, Đạo giáo, đã trở thành nền tảng quan trọng về tư tưởng, thế giới quan của người Trung Quốc, đồng thời có ảnh hưởng đến nhiều quốc gia khác như: Nhật Bản, Triều Tiên, Việt Nam,...

+ Chữ viết: Từ những loại hình chữ viết cổ nhất xuất hiện trong thời kì nhà Thương là chữ giáp cốt và kim văn, chữ viết của Trung Hoa đã nhiều lần được chỉnh lí và phát triển thành chữ Hán ngày nay.

+ Văn học: Kho tàng văn học Trung Hoa đồ sộ, đa dạng về thể loại, tiêu biểu là thơ ca thời Đường và tiểu thuyết thời Minh - Thanh.

+ Kiến trúc, điêu khắc và hội hoạ: Với những công trình nổi tiếng nhất của kiến trúc Trung Hoa bao gồm: Vạn Lý Trường Thành, Tử Cấm Thành, Di Hoà Viên, Thập Tam Lăng,....

+ Khoa học, kĩ thuật: đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực Toán học, Thiên văn học, Y - Dược học, sử học,... và phát minh kĩ thuật. Bốn phát minh lớn về kĩ thuật: làm giấy, kĩ thuật in, thuốc súng và la bàn.

- Một số thành tựu còn được bảo tồn và phát huy giá trị đến ngày nay là: kĩ thuật làm giấy, kĩ thuật in, thuốc súng và la bàn; công trình Vạn Lý Trường Thành,...; kĩ thuật châm cứu,...

Câu 5:

VẬN DỤNG

Câu 1: Kim tự tháp

Đây là công trình kiến ​​trúc Ai Cập cổ đại nổi tiếng và là biểu tượng khi nhắc đến Ai Cập. Các kim tự tháp đã được công nhận là di sản thế giới khi sở hữu những nét riêng biệt của nền văn minh Ai Cập. Kim tự tháp có dạng tháp có đáy là hình chữ nhật, có 6 bậc và các tầng nhỏ dần lên đỉnh. Nổi tiếng và được biết đến nhiều nhất là kim tự tháp ở Giza với 3 kim tự tháp lớn, 6 kim tự tháp nhỏ và tượng nhân sư, đền thờ nằm ​​rải rác quanh khu vực.

Câu 2: Thánh địa Mỹ Sơn ( tỉnh Quảng Nam, Việt Nam):

Được bắt đầu xây dựng vào thế kỷ IV, trở thành khu di tích chính của văn hóa Chămpa tại Việt Nam. Mỹ Sơn là trung tâm văn hóa và tín ngưỡng của các triều đại Chămpa và cũng là nơi chôn cất các vị vua, thầy tu nhiều quyền lực. Bị ảnh hưởng rất lớn bởi văn minh Ấn Độ cả về kiến trúc lẫn văn hóa. Những di vật đầu tiên được tìm thấy ghi dấu thời đại vua Bhadravarman I, vị vua đã xây dựng một Thánh đường để thờ cúng linga và Shiva. Được UNESCO công nhận là di sản thế giới năm 1999.