Đọc văn bản Chiếc lá đầu tiên (Hoàng Nhuận Cầm) trong SGK Ngữ văn 10, tập hai và trả lời các câu hỏi sau:

A.  ĐỌC

1. Đọc văn bản Chiếc lá đầu tiên (Hoàng Nhuận Cầm) trong SGK Ngữ văn 10, tập hai và trả lời các câu hỏi sau:

a. Nhận xét về điểm chung và tác dụng của những hình ảnh được tác giả sử dụng trong ba khổ đầu của bài thơ

b. Xác định cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Dựa vào đâu mà bạn có thể xác định được như vậy?

c. Trình bày một thông điệp mà bạn tâm đắc nhất được rút ra từ việc đọc bài thọ. Lí giải vì sao bạn chọn thông điệp ấy.

2. Đọc văn bản Tây Tiến (Quang Dũng) trong SGK Ngữ văn 10, tập hai và trả lời các câu hỏi sau:

a. Nhận xét về tác dụng của cách gieo vần trong hai dòng thơ sau:

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi

b. Hình ảnh thiên nhiên và con người được gọi nhớ qua kỉ niệm về đoàn quân Tây Tiến ở đoạn 2 có điểm gì tương đồng và khác biệt so với đoạn 1?

c. Chọn một nét đặc sắc trong cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh của tác giả ở đoạn 3 và lí giải về sự lựa chọn ấy.

d. Việc khắc hoạ hình ảnh người lính ở đoạn 3 đã được chuẩn bị từ các đoạn thơ trước như thế nào?

 Bài tập mở rộng

1. Đọc văn bản Tình ca ban mai và trả lời các câu hỏi bên dưới:

TÌNH CA BAN MAI

Chế Lan Viên

Em đi như chiều đi Gọi chim vườn bay hết

Em vê, tua mai ve

Rừng non xanh lộc biếc

Em ở, trời trưa ở

Nắng sáng màu xanh che

Tình em như sao khuya

Rải hạt vàng chỉ chít

Sợ gì chim bay đi

Mang bóng chiều bay hết

Tình ta như lộc biếc

Goi ban mai lại về

Dù nắng trưa không ở

Ta vẫn còn sao khuya

Hạnh phúc trên đầu ta

Mọc sao vàng chi chít

Mai, hoa em lại về...

(In trong Thơ Việt Nam 1954 – 1964)

(Mã Giang Lân sưu tầm, tuyển chọn, giới thiệu), NXB Giáo dục, 1997)

Thời gian tập huấn: 01/06/2022-15/08/2022

a. Xác định các biện pháp nghệ thuật nổi bật được sử dụng trong ba khổ thơ đầu và nhận xét về sự độc đáo của chúng

b. Quan hệ nhân quả giữa tình yêu và hạnh phúc được thể hiện như thế nào trong năm khổ thơ tiếp theo?

c. Bạn có nhận xét gì về cách sử dụng đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất, số ít “em”, “tình em” đến cách sử dụng đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất, số nhiều “ta”, “tình ta” và các động từ chỉ hành động trong các khổ thơ?

d. Tìm những hình ảnh biểu tượng cho tình yêu, hạnh phúc được sử dụng trong bài tho. Bạn có nhận xét gì về những biểu tượng đó?

đ. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ này là gì? Cảm hứng đó gọi cho bạn suy nghĩ gì về tình yêu được thể hiện trong bài thơ?

e. Bài thơ có cấu tạo khá đặc biệt, mỗi khổ thơ gồm hai dòng thơ, riêng khổ cuối chỉ có một dòng. Cách cấu tạo ấy có tác dụng gì trong việc thể hiện cảm hứng chủ đạo của bài thơ?

f. Theo bạn, nhan đề bài thơ Tình ca ban mai có phù hợp với nội dung bài thơ không? Giải thích ý kiến của bạn.

g. Bài thơ gọi cho bạn suy nghĩ gì về tình yêu?

2. Đọc văn bản Hà nội phố và trả lời các câu hỏi bên dưới:

a. Ảnh - Google Ảnh

d. Ảnh - Google Ảnh

HÀ NỘI – PHỐ

Gửi những người Hà Nội đi xa

Phan Vũ

Em ơi! Hà Nội – Phố!

Ta còn em mùi hoàng lan

Ta còn em mùi hoa sữa

Tiếng giày ai gõ nhịp đường khuya

Cọt kẹt bước chân quen

Thang gác thời gian Mòn thân gỗ.

Ngôi sao lẻ lạc vào căn xép nhỏ

Khuôn mặt ai

Dùng trong khung của

Những phong thư bỏ quên trong hộc tủ

Không tên người

Không tên phố

Người gửi không tên 

Ta còn em chút vang động lặng im

Âm âm tiếng gọi Trong lòng phố

Em ơi! Hà Nội – Phố

Ta còn em một gốc cây

Một cột đèn

Ai đó chờ ai?

Tóc cắt ngang

Xoã xoã bờ vai

Khung trời gió

Con đường như bỏ ngỏ

Ta còn em khăn choàng màu tím đỏ

Thoáng qua

Khuôn mặt chưa quen

Bỗng xôn xao nỗi khổ

Mỗi góc phố một trang tình sử...

Em ơi! Hà Nội – Phố

Ta còn em rì rào con mua trong chùm lá

Những hạt nhỏ đọng trên mái tóc ai

Vòm trên cao chuông hồi đổ xuống

Nhà thờ Cửa Bắc

Tan chiều lễ

Kinh cầu còn mãi ngân nga

Chacha Ta còn em đôi mắt buồn

Dõi cánh chim xa

Trên hè phố

Gã Trường Chi ôm ghi ta

Ngước lên của số

Một ngày nào

Trống không ô của

Tiếng hát Trương Chi

Ngợi một số nhà

Ta còn em chuyến tàu khuya

Về muộn

Vào ga...

Em ơi! Hà Nội – Phố

Ta còn em quả bóng lăn

Một mình

Trên sân cỏ.

Con mưa đầy

Chiếc thuyền giấy Lang thang không bến đỗ

Thằng bé qua tuổi thơ

Bâng khuâng

Vội vã

Ta còn em cánh cửa sắt

Lâu ngày không mở

Nhà ai

Qua đó

Nao nao nhớ tuổi học trò..

Ta còn em dàn thiên li chết khô

Những chùm hoa năm xưa

Thom hò hẹn

Cuộc tình đầu ngọt lịm.

Nụ hôn còn xanh mãi trên môi...

Em ơi! Hà Nội – Phố

Ta còn em chuỗi cười vừa dứt

Chút nắng còn le lói vườn hoang

Vàng vàng có

Cô gái nhẹ buông rèm của

Chàng mũ lệch diễu qua

Lời tỏ tình hôm qua dang dở

Ta còn em ngày vui cũ

Tàn theo mùa hạ

Tiếng ghi ta

Bập bùng tự sự

Đêm kinh kì

Thủa ấy

Xanh lo...

Hà Nội, tháng Chạp 1972

(In trong tập Phan Vũ – Thơ, NXB Văn học 2008)

a. Theo bạn, “em” và “ta” trong văn bản trên nên được hiểu là ai? Hãy lí giải. Việc sử dụng từ “em” cho thấy điều gì trong cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả?

b. Năm đoạn thơ trong văn bản trên, nếu không đánh số từ 1 đến 5, bạn có nhận ra ranh giới của chúng hay không? Vì sao?

c. Thơ là tiếng nói của tâm hồn, mang sức sống, vẻ đẹp của tâm hồn. Cảnh vật, con người, sự việc,... khi được đưa vào thơ, luôn mang một vẻ đẹp khác, một sức sống khác, gắn với tâm hồn nhà thơ. “Hà Nội – phố” cũng vậy khi vào thơ Phan Vũ?

d. Trong văn bản, hình ảnh Hà Nội xưa và nay (thời điểm tháng Chạp năm 1972, khi máy bay B52 của Mỹ bắn phá thủ đô) được miêu tả đan xen. Việc sắp xếp hình ảnh như vậy đã đem lại hiệu quả thẩm mĩ gì?

đ. Văn bản trên thuộc thể thơ tự do. Từ việc xác định các yếu tố nhịp và vần (nếu có) trong các đoạn tho, hãy rút ra một vài điểm đáng lưu ý về đặc điểm, vai trò của nhịp và vẫn trong thể thơ này.

e. Cảm hứng chủ đạo mà tác giả thể hiện qua văn bản trên là gì? Bạn có nhận xét gì về cảm hứng ấy?

f. Bạn hãy nghe ca khúc Em ơi, Hà Nội phố của nhạc sĩ Phú Quang để hiểu thêm một cách cảm nhận bài thơ của Phan Vũ bằng âm nhạc. Giai điệu của bài hát đã góp phần mang đến cho bạn cảm nhận như thế nào về bài thơ?g. Từ những hình ảnh của Hà Nội được gọi lên trong đoạn thơ, bạn hiểu thêm điều gì về Hà Nội, về cảnh vật, con người và đất nước Việt Nam? Văn bản gọi cho bạn suy nghĩ gì về ý nghĩa của những giá trị văn hoá, lịch sử đối với cuộc sống của chúng ta hôm nay?


Câu 1

a. Hệ thống hình ảnh xuất hiện trong ba khổ đầu của bài thơ: hoa súng tím, chùm phượng hồng, tiếng ve trong veo, lớp học bang khuang màu xanh rủ, sân trường đêm, trái bằng đêm. Điểm chung là những hình ảnh ấy đều gọi liên tưởng đến thế giới học trò vô tư, hồn nhiên. Tác dụng của việc sử dụng hệ thống hình ảnh ấy là

- Tạo nên thế giới hình ảnh thơ vừa thực (thế giới kí ức của tác giả) vừa mang tính biểu trưng (tiêu biểu cho trường lớp; tuổi hoa niên vừa rực rõ, vừa ngây thơ, trong sáng).

-Góp phần thể hiện sự nhớ thương tiếc nuối khi phải rời xa mái trường phải chia tay tuổi hoa niên, sự trong trẻo của những rung động tình yêu đầu đời.

b. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ ngọi ca pha lẫn tiếc nuối những kỉ niệm tuyệt đẹp của tuổi hoa niên, của tình yêu đầu đời. Căn cứ để xác định

– Những từ ngữ thể hiện cảm xúc của tác giả trong bài thơ: xa rồi, yêu dấu, nhớ, biết mấy, các bạn ơi, ta ơi, ôi.

– Những âm thanh, hình ảnh đặc biệt được dùng để thể hiện gián tiếp tình cảm của tác giả: tiếng xe, tiếng cười, lớp học, cây bàng, hoa phượng, trò nghịch ngợm của tuổi học sinh, mái tóc bạc của thầy, màu tím của hoa súng, màu đỏ của hoa phượng, màu vàng của hoa mướp...

c. Đây là câu hỏi mỏ. Học sinh có thể trình bày những thông điệp khác nhau miễn là được rút ra dựa trên cơ sở dọc hiểu văn bản Chiếc lá đầu tiên; qua đó thể hiện được sự suy ngẫm và phản hồi của học sinh với những nội dung của văn bản.

Câu 2.

a. Vẫn ơi là một âm tiết hơi mở cùng với các thanh bằng trong hai dòng thơ đã tạo ra một âm hưởng kéo dài, lan rộng, gọi mở một tâm trạng cảm xúc mênh mang, bâng khuâng, da diết đến vô cùng, vô tận.

b. Điểm tương đồng

Hình ảnh con người mang vẻ đẹp lãng mạn.

– Hình ảnh thiên nhiên mang vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình.

Điểm khác biệt:

- Hình ảnh con người. Vẻ đẹp của hình ảnh con người ở đoạn 2 là sự kết hợp giữa vẻ đẹp tâm hồn lãng mạn, hào hoa, lạc quan, yêu đời của người lính với vẻ đẹp đầy quyến rũ, tình tử của những cô gái dân tộc miền Tây Bắc qua cái nhìn của những anh lính Tây Tiến.

- Hình ảnh thiên nhiên: Thiên nhiên miền Tây được tái hiện qua đoạn 2 là hình ảnh của một vùng sông nước thơ mộng, mờ nhoè, hư ảo với sự tương hợp, hài hoà giữa cảnh và người. Nét vẽ thiên nhiên ở đoạn 2 tinh tế, mềm mại hơn những đường nét ở đoạn 1.

Đây là câu hỏi  mỗi học sinh có thể chọn một nét đặc sắc bất kì về cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh trong đoạn 3 và lí giải họp lí nét đặc sắc của từ ngữ, hình ảnh đã chọn.

d. Sự chuẩn bị cho việc khắc hoạ hình ảnh người lính từ những đoạn thơ trước đó: hình ảnh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội và huyền ảo là cái nền để tô đậm vẻ đẹp, khí phách hào hùng của người lính Tây Tiến cái nhìn đậm chất lãng mạn của người lính đối với thiên nhiên miền Tây, với những kỉ niệm tuyệt đẹp thắm tình quân dân → Tất cả góp phần tạo nên vẻ đẹp lãng mạn, bi tráng của hình ảnh người lính Tây Tiến.

Bài tập mở rộng

Câu 1.

đ. Cảm hứng chủ đạo của bài này là cảm hứng về một tình yêu trong sáng, đẩy sức sống, niềm tin và hi vọng. Tình yêu trong bài thơ mang đến cho con người ánh sáng của sự sống, niềm tin và hi vọng.

e. Bài thơ gồm chín khổ thơ, tam khổ có 2 dòng thơ, riêng khổ cuối có 1 dòng. Mỗi khổ 2 dòng thơ là một cặp hình ảnh đối sánh các thời điểm trong ngày với những hình ảnh biểu tượng cho các cung bậc cảm xúc và nhận thức về tình yêu của tác giả chiều, mai, trưa, khuya, đối sánh với chim vườn bay hết, rừng non, lộc biếc, nắng sáng màu xanh, sao khuya, hạt vàng. Dòng thơ ở khổ cuối khẳng định niềm tin, niềm hi vọng ở tình yêu.

f. Nhan đề rất hay, thể hiện được nội dung bài thơ, quan niệm, cách nhìn của tác giả về tình yêu. Tình ca khúc hát về tình yêu. Ban mai: gọi lên hình ảnh rực rỡ, long lanh của nắng mai, của màu xanh, của sự sống

g. Câu hỏi mỏ, không áp đặt câu trả lời.

Câu 2.

a. Em không phải là hình ảnh một người cụ thể mà là tất cả những giá trị của Hà Nội, Ta là chủ thể trữ tình xuất hiện với đại từ nhân xưng, “ta” ở đây cũng có thể được hiểu là tất cả những ai yêu Hà Nội. Trong thơ ca, hường được dùng dung thể thi “em” vốn dĩ là từ thường được dùng xưng hô trong mối quan hệ của tình yêu đôi lứa; vậy nên cách tác giả sử dụng từ “em” trong văn bản này cho thấy trong cảm nhận của nhà thọ, Hà Nội tựa như người tình, người bạn tri kỉ. Đó là thứ tình cảm yêu thương đầy da diết, lưu luyến

b. Năm đoạn thơ trong văn bản trên nếu không đánh số từ 1 đến 5 thì người đọc vẫn có thể nhận ra ranh giới của chúng vì mỗi đoạn thơ đều có cùng một kiểu mở đầu là dòng thơ “Em oi! Hà Nội – Phố” và điệp ngữ “Ta còn em...”. Mỗi một đoạn thơ mở ra một hình ảnh khác nhau về Hà Nội.

c. Hình ảnh Hà Nội hiện lên qua cảm nhận của nhà thơ thật bình yên, lãng mạn, đầy thân thuộc, gắn bó và cũng có cả hoài niệm, tiếc nuối, xót xa,... d. Hình ảnh xưa là hình ảnh Hà Nội của ngàn năm văn hiến, của cảnh vật thiên nhiên, của phố cổ thanh bình, ví dụ:

Ta còn em đàn thiên li chết khô

[...]

Cô gái nhẹ buông rèm cửa

Chàng mũ lệch diễu qua

Lời tỏ tình hôm qua dang dở

Sự sắp xếp đan xen giữa hình ảnh Hà Nội xưa và nay đem đến cho người đọc cảm nhận về sự tiếc nuối, nhớ thương da diết những gì đã mất nhưng đồng thời thể hiện niềm tin, sự khẳng định những nét đẹp, giả trị làm nên linh hồn của Hà Nội thì mãi bất tử trong lòng những ai yêu Hà Nội. Chút biến động của Hà Nội nay (thời điểm năm 1972) là do thời cuộc (chiến tranh) nên chắc hẳn sẽ không thể làm mất đi những gì đã thuộc về Hà Nội.

đ. Đoạn trích được viết theo thể thơ tự do, dòng dài, dòng ngắn, cách ngắt nhịp rất phong phú, linh hoạt; sử dụng chủ yếu hai loại vẫn thông và vần cách. Nhận xét góp phần thể hiện giọng điệu tự sự, tha thiết, trầm lắng → Sự biến hoá linh hoạt về số dòng, số chữ trong dòng thơ, về vẫn, nhịp đáp ứng nhu cầu diễn đạt tình cảm không giới hạn của con người, giải phóng cảm xúc khỏi sự ràng buộc chặt chẽ bởi các quy tắc về hình thức, đề cao yếu tố cảm xúc trong thơ.

e. Cảm hứng chủ đạo: văn bản thể hiện niềm nhớ thương da diết cảnh vật, con người, linh hồn Hà Nội, đồng thời khẳng định mãi mãi khắc ghi trong tâm hồn những hình ảnh Hà Nội trước và trong chiến tranh, làm cho Hà Nội trở nên trường tổn trong lịch sử và trong tâm hồn (như điệp khúc bất tận của tâm hồn: “Ta còn em...”). Nhận xét cảm hứng đẹp, buồn.

f. Câu trả lời gợi ý: Giai điệu bài hát có tính tự sự, trầm lắng, da diết, giúp người nghe cảm nhận một Hà Nội mơ màng, mong manh, yên bình, xưa cổ; thể hiện rõ niềm thương nhớ khôn nguôi, khao khát tìm kiếm lại những gì thân thương nhất thuộc về Hà Nội,...

g. Câu trả lời gợi ý: Từ những hình ảnh của Hà Nội được gọi lên trong đoạn thơ, hiểu thêm về Hà Nội với những giá trị lãng mạn, bình yên, thân thuộc, gần gũi, đầy dấu ấn thời gian và kí ức; về cảnh vật, con người và đất nước Việt Nam với những điều tưởng chừng như bé nhỏ, thân quen nhưng cũng đầy mới mẻ, thiêng liêng mỗi khi nghĩ về. → Những giá trị văn hoá, lịch sử của quê hương, đất nước ấy làm nên một phần tâm hồn ta, là tất cả những gì thân thương, yêu mến nâng đỡ tâm hồn ta mỗi khi tìm về,...


Bình luận

Giải bài tập những môn khác