Câu hỏi tự luận mức độ vận dụng Ngữ văn 9 ctst bài 8: Ti ba hành (Bạch Cư Dị)

Câu 1:

 Qua văn bản này, tác giả muốn gửi gắm thông điệp: Tâm trạng của một kiếp người trôi nổi, bạc bẽo, buồn thương, xót xa nhưng không hề oán trách số phận, đã thể hiện tấm lòng nhân ái bao la của người nghệ sĩ, đồng thời thể hiện tư tưởng nhân văn cao đẹp, đó là sự trân trọng tài năng.

Câu 2:

1. Mở đoạn 

- Tổng quan về nhân vật tỳ bà. 

- Giới thiệu về bản hùng ca âm nhạc của người nghệ nhân nữ tại bến sông Tầm Dương trong Tỳ Bà Hành của Bạch Cư Dị. 

2. Thân đoạn 

* Bối cảnh sáng tác: 

- Khi người nhạc sĩ và nhà thơ gặp nhau trên bờ sông Tầm Dương, trong lúc ông đảm nhiệm chức vụ ở Cửu Giang (Trung Quốc), niềm đam mê âm nhạc đã kết nối hai tâm hồn đồng cảm. 

* Phần một 'Nghe não nuột...trước sau muôn vàn': 

- Tiếng đàn đem đến cảm giác đầy xúc cảm, là sự bộc lộ buồn thương, là tiếng than thở cho những niềm đau 'tấm tức' giữ kín trong trái tim người đàn bấy lâu.

 - Tiếng than thở của người ca nữ chỉ là sự tự xót thương cho số phận lưu lạc, lạc lõng của mình, không hề mang theo điểm oán trách, than trách cuộc sống. 

=> Một đoạn nhạc buồn ấy chính là lời gặp mặt, là lời đồng cảm với tri kỷ, mở ra cơ hội để bày tỏ nỗi niềm và tâm sự. 

* Phần 2 'Ngón buông...trò chuyện riêng': 

- Kỹ năng chơi đàn của người ca nữ thể hiện sự linh hoạt khi chuyển đổi giữa các khúc nhạc, âm thanh biến động theo từng nốt nhạc, từ trầm bổng đến tinh tế tỉ tê, thể hiện tâm trạng 'nỉ non dây nhỏ như trò chuyện riêng'. 

=> Sự tinh tế và sáng tạo trong cách thưởng thức âm nhạc của thi sĩ. - Sự đồng cảm và hiểu biết sâu sắc về tình cảnh, thông qua âm nhạc, như một cuộc trao đổi tâm tình sâu sắc. 

* Phần 3: 'Tiếng cao thấp...lựa vào bốn dây': Bộc lộ tài năng miêu tả và cảm âm của tác giả, qua đó là sự trác tuyệt của người ca nữ ôm đàn. 

- Âm thanh từ trầm lên cao, lúc bi thương, lúc thánh thót như 'Mâm ngọc đâu bỗng nảy hạt châu'. 

- Người nghe cảm thấy như đang lang thang trong cảnh tiên với hương thơm, tiếng ríu rít của chim, tiếng suối róc rách trong lành, như ở cõi thế ngoại đào nguyên. - Sử dụng những hình ảnh tượng trưng như 'tiếng suối lạnh', 'ôm sầu, đau giận', 'bình bạc vỡ', 'ngựa thét giong', thật 'thanh tao', và 'buông xé lụa' để mô tả chân thực âm thanh đàn tuyệt vời của người ca nữ. 

3. Kết đoạn 

- Đưa ra nhận định về tác giả và nghệ sĩ qua âm nhạc.

Câu 3:

Miêu tả về âm thanh của tỳ bà là một thách thức, âm cao giống như những nốt nhạc từ đỉnh thiên đình rơi xuống, hùng vĩ, xa xôi, trong trẻo, thanh thoát, trong khi âm trung lại êm dịu, mềm mại, và âm thấp đưa ta vào một thế giới phóng trần đầy bi ai, giống như tiếng khóc lúc nào cũng chua xót đậm đà. Nếu nhắc đến tỳ bà, người ta thường nghĩ đến một cuộc đời kiêu sa, trải qua những gian nan khó khăn, do đó, âm nhạc của nàng thường gắn liền với giai điệu u buồn, chỉ có một số ít là những giai điệu hùng tráng, bi tráng hoặc nhẹ nhàng, chậm rãi. Thật sự, ấn tượng về khúc nhạc tỳ bà của người nghệ sĩ nữ bên bến Tầm Dương đã thôi thúc Bạch Cư Dị sáng tác bài thơ dài 616 câu tên là Tỳ bà hành để dành tặng nàng, người phụ nữ gặp nhiều gian truân trong cuộc đời. Trong đó, có một đoạn dài miêu tả chân thực về tiếng đàn, với những âm điệu, giai điệu và cảm xúc khác nhau, làm tăng thêm ấn tượng cho độc giả và qua đó, bộc lộ rõ hơn về số phận bi thảm của người nghệ sĩ nữ. 

Kể chuyện rằng khi Bạch Cư Dị trở về nhậm chức Tư Mã ở quận Cửu Giang (Trung Quốc), trong một dịp tiễn khách trên bến Tầm Dương, ông tình cờ nghe thấy tiếng tỳ bà tràn ngập không khí kinh thành trên bờ sông, khiến ông không thể không chú ý. Với đam mê đàn sáo, ông tìm kiếm người đàn thủ để tái nghe khúc nhạc mà ông vừa nghe, và người ca nữ, biết ông muốn thưởng đàn, lại vui lòng đàn thêm một khúc nữa. 

'Nghe não nuột mấy dây bứt rứt,

Dường than niềm tấm tức bấy lâu.

Chau mày, tay gảy khúc sầu,

Giãi bày mọi nỗi trước sau muôn vàn'

 Tiếng đàn mới vang lên đã mang đến cảm giác não nề vô vàn, đó là sự bứt rứt buồn thương, là tiếng than thở cho những nỗi niềm 'tấm tức' đã cất giấu trong lòng người đàn bấy lâu nay, chỉ có thể mượn tiếng đàn nỉ non, thánh thót để giãi bày. Bạch Cư Dị thưởng đàn nhưng cũng không quên quan sát người đàn để cảm nhận trọn vẹn tâm tình của khúc nhạc, chỉ cần một cái 'chau mày' đã đủ hiểu người ca nữ mang bao nỗi phiền muộn muốn tỏ bày. Thế nhưng tiếng than thở của người ca nữ chỉ là sự tự xót thương cho thân phận nổi trôi, lạc lõng của mình, chứ không hề chứa đựng điểm oán trách cuộc sống. Một khúc nhạc đầy xúc động, là lời tương ngộ giữa những linh hồn tri kỷ, tạo cơ hội để bày tỏ nỗi niềm và chia sẻ tâm tư giữa bèo nước họp mặt. Cách mà Bạch Cư Dị cảm nhận, mang lại cho người đọc sự chính xác về tâm trạng của người ca nữ, chỉ với một chữ 'sầu', tiếng đàn tỳ bà truyền đạt như giọt nước mắt của phận hồng nhan, đậm chất xót xa. Tâm tình chất chứa theo tiếng đàn, lan tỏa vào cảnh, thấm vào lòng thi sĩ. Tài năng của người ca nữ không chỉ ở khả năng trình diễn khúc sầu mà còn ở sự tinh tế, linh hoạt trong cách chơi đàn: 

'Ngón buông, bắt, khoan hoan dìu dặt,

Trước 'Nghê thường', sau thoắt 'Lục yêu'.

Dây to nhường đổ mưa rào,

Nỉ non dây nhỏ như trò chuyện riêng'

Bạch Cư Dị, với đôi mắt tinh tường và kiến thức âm nhạc sâu rộng, dễ dàng nắm bắt từng ngón gảy linh hoạt của người ca nữ. Ông nhận diện từng khúc phổ như 'Nghê Thường' hay 'Lục Yêu', thấy sự biến hóa khác biệt của tiếng đàn, từ dồn dập và mạnh mẽ tựa như trời 'đổ mưa rào', rồi chuyển sang âm sắc tỉ tê, thủ thỉ như 'nỉ non dây nhỏ như trò chuyện riêng'.

'Tiếng cao thấp lần chen liền gảy,

Mâm ngọc đâu bỗng nảy hạt châu.

Trong hoa, oanh ríu rít nhau,

Suối tuôn róc rách chảy mau xuống ghềnh.

Tiếng suối lạnh, dây mành ngừng tắt,

Ngừng tắt nên phút bặt tiếng tơ.

Ôm sầu, đau giận ngẩn ngơ,

Tiếng tơ lặng lẽ bấy giờ càng hay.

Bình bạc vỡ tuôn đầy mạch nước,

Ngựa sắt giong, thét ngược tiếng đao.

Cung đàn trọn khúc thanh tao,

Tiếng buông xé lụa, lựa vào bốn dây.' Bạch Cư Dị thưởng đàn và bộc lộ tài năng miêu tả và cảm âm của mình. Tiếng đàn đưa người đọc từ âm trầm day dứt đến những cảm xúc hùng tráng, như 'Mâm ngọc đâu bỗng nảy hạt châu'. Người ca nữ tài năng cũng hiện rõ khi âm thanh chuyển động giữa cảnh thiên đình và cảnh tiên với hoa thơm. Bạch Cư Dị miêu tả sự hòa mình vào khúc nhạc, từ lặng lẽ tới hùng tráng, tạo nên một bản đàn tuyệt vời. 

Tiếng tỳ bà trong Tỳ bà hành mang theo tâm trạng của một kiếp người trôi nổi, bạc bẽo, buồn thương, xót xa nhưng không hề oán trách số phận. Đây cũng là tâm trạng của Bạch Cư Dị, một thi nhân lưu đày chốn hẻo lánh, xa xôi, chia sẻ qua âm nhạc của người ca nữ bên bến Tầm Dương. Cuộc đời văn nhân và người ca nữ cùng chia sẻ những nỗi đau và niềm vui qua tiếng đàn tuyệt vời ấy.