I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

1. Tác giả Mai Văn Phấn

• Nhà thơ Việt Nam đương đại, sinh năm 1955 tại Ninh Bình.
• Xuất bản hơn 16 tập thơ, nhiều tác phẩm được dịch ra nước ngoài.

2. Xuất xứ văn bản

Văn bản Gai được in trong Giọt Nắng, Hội Văn nghệ Hải Phòng, 1992.

II. YẾU TỐ TƯỢNG TRƯNG TRONG THƠ

1. Mối quan hệ giữa các hình ảnh trong 4 dòng thơ đầu

• Đối lập giữa thời gian (sớm - chiều) và hình ảnh (hoa hồng - gai).
• Hình ảnh "hoa hồng" và "gai" tượng trưng cho cái đẹp và nỗi đau.

2. Sự chuyển đổi của các hình ảnh trong bốn dòng thơ cuối

• Từ gai cào đến sẹo xanh biếc, gai đơm hoa, từ nỗi đau sang niềm hạnh phúc khi chạm đến cái đẹp cao quý hơn.
• Nỗi đau vượt qua trở thành trải nghiệm đẹp, làm phong phú tâm hồn con người.

3. Sự trở lại của hình ảnh “hoa” cuối bài thơ

• Thấy bản thân sự trải nghiệm nỗi đau sẽ mang lại những cái đẹp mới mẻ, cao quý hơn. 
• Bông hoa trong hồn nở ra từ vết gai cào là biểu tượng của cái đẹp tinh thần đạt được khi con người vượt qua mất mát, chông gai trên hành trình tìm kiếm sự hoàn thiện.

III. BẢN CHẤT CỦA SÁNG TẠO NGHỆ THUẬT

Quá trình sáng tạo như hành trình hái hoa, trả giá bằng những vết gai, biểu tượng cho quá trình sáng tạo nghệ thuật, nghệ sĩ phải trải qua gian khổ để tạo ra những tác phẩm có giá trị.

IV. TỔNG KẾT

1. Nội dung

Hình tượng hoa và gai truyền đạt hành trình sáng tạo nghệ thuật, đầy gian khổ và đằng sau đó là sự đẹp và trải nghiệm mới.

2. Nghệ thuật

• Thể thơ: tự do.
• Ngôn ngữ: giản dị, khúc chiết, giàu tính hình tượng.
• Giọng thơ nhẹ nhàng mà sâu lắng…