I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN

1. Đọc văn bản

a. Xuất xứ văn bản “Trăng sáng trên đầm sen”.

Chu Tự Thanh (1891 – 1948) người Dương Châu, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc, Là nhân sĩ yêu nước nổi tiếng. Trăng sáng trên đầm sen là một trong những sáng tác văn học thuộc thể loại tản văn của ông được yêu thích nhất.

b. Cảm hứng chủ đạo và nội dung chính

* Cảm hứng chủ đạo: 

Sự rung động trước vẻ đẹp gợi cảm và lãng mạn của đầm sen trong đêm trăng đã trở thành cảm hứng chủ đạo để nhà văn viết nên tản văn Trăng sáng trên đầm sen.

* Nội dung chính:

Trăng sáng trên đầm sen ca ngợi vẻ đẹp của đầm sen với những quan sát, miêu tả hết sức tinh tế, tỉ mỉ và sống động, thiên nhiên và con người như dung hòa làm một trong đêm trăng sáng. Cảnh đẹp khiến lòng người rung động, gợi lên bao cảm xúc dạt dào.

II. MỘT SỐ TỪ NGỮ, HÌNH ẢNH GỢI TẢ VẺ ĐẸP HÒA HỢP GIỮA ÁNH TRĂNG VỚI HOA LÁ TRÊN ĐẦM SEN.

- Từ ngữ: tỏa, phủ, tắm gội, bao trùm, hài hòa…

- Hình ảnh:

+ “Ánh trăng như nước chảy, tỏa xuống mặt hoa sen và lá sen”.

+ “Lá sen và hoa sen như vừa được tắm gội bằng sữa bò, lại như được bao trùm trong giấc mộng bằng dải lụa mỏng”.

+ “Ánh trăng trên đầm sen không đồng đều thế nhưng giữa ánh sáng và hình bóng tạo nên một giai điệu hài hòa, như bản nhạc Vi-ô-lông nổi tiếng”.

III. CHI TIẾT CHO THẤY SỰ KẾT HỢP GIỮA YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ YẾU TỐ TRỮ TÌNH

- Chi tiết “Tôi” kể về việc một mình đi ngắm đầm sen trong đầm sen trong đêm trăng, đồng thời bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc về cái “thú” đơn độc của mình.

=> Tác dụng: nội dung kể trở nên sâu sắc, gợi cảm nhờ những yếu tố suy tư, mang đậm dấu ấn cá nhân,

- Chi tiết kể về tập tục hái sen của vùng Giang Nam, đó là việc của những thiếu nữ, “các nàng vừa chèo thuyền vừa cất tiếng hát…các nàng hái sen không cần phải nói nhiều, bởi còn nhiều người đến xem cảnh hái sen…là mùa lãng mạn nhất”. 

=> Tác dụng: xuất phát từ trải nghiệm và hiểu biết của nhà văn về tập tục hái sen của vùng Giang Nam, người hái sen luôn là các thiếu nữ, sự xinh đẹp, trẻ trung, yểu điệu của các thiếu nữ cộng hưởng với vẻ đẹp tinh khôi, nhẹ nhàng của hoa sen càng làm cho cảnh sắc thêm lãng mạn và say đắm lòng người mà tác giả cho rằng mùa hái sen cũng chính là “mùa lãng mạn nhất”. 

IV. NHỮNG LIÊN TƯỞNG, TƯỞNG TƯỢNG ĐỘC ĐÁO

1. Liên tưởng, tưởng tượng độc đáo

- Liên tưởng:

+ Lá sen như những cánh sao trên bầu trời.

+ Lá sen và hoa sen như vừa được tắm gội bằng sữa bò.

+ Giữa ánh sáng và hình bóng tạo nên một giai điệu hài hòa, tựa như bản nhạc vi-ô-lông.

- Biểu cảm: 

+ Mấy hôm nay cảm thấy lòng bồn chồn không yên.

+ Giây phút này dường như lá và hoa có chút rung động, như tia chớp truyền khắp đầm sen trong nháy mắt.

2. Cảm hứng chủ đạo của văn bản 

- Cảm xúc của tác giả về vẻ đẹp gợi cảm và lãng mạn của đầm sen trong đêm trăng.

V. TỔNG KẾT

Từ văn bản Trăng sáng trên đầm sen, có thể rút ra những đặc trưng sau:

- Thể loại: Tản văn.

- Đề tài: vẻ đẹp của thiên nhiên và tình yêu thiên nhiên.

- Chất tự sự: trong văn bản Trăng sáng trên đầm sen, chất tự sự chủ yếu thể hiện qua những tâm sự của tác giả về sở thích một mình đi ngắm sen và tập tục hái sen ở vùng Giang Nam. Qua đó thể hiện chiều sâu cảm xúc, suy tư và cảm nhận cá nhân của riêng nhà văn về cảnh sắc đầm sen và những hiểu biết về văn hóa.

- Chất trữ tình: chủ yếu thể hiện qua ngôn ngữ giàu chất thơ, giàu tính hình tượng.

+ Những liên tưởng, tưởng tượng độc đáo kết hợp với những biện pháp nghệ thuật so sánh, nhân hóa đã khiến đầm sen trở nên có hồn, gần gũi với con người hơn. 

+ Chất trữ tình còn thể hiện ở việc nhà văn miêu tả sự giao hòa giữa ánh trăng và hoa sen, ánh trăng như tan chảy trên lá sen, hoa sen tạo nên một bức tranh huyền mặc, sống động, dù là thời điểm buổi đêm nhưng cả đầm sen như bừng sáng bởi ánh trăng bàng bạc.

- Cái “tôi” của tác giả:

+ Tình yêu thiên nhiên da diết và đặc biệt là yêu loài hoa sen. 

+ Cái “tôi” của nhà văn là cái “tôi” trầm tĩnh, lặng lẽ, thích quan sát.

+ Óc quan sát tỉ mỉ, tinh tế cùng những liên tưởng thú vị, độc đáo.

+ Sự am hiểu về loài sen, về văn hóa.