BÀI 9: VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, PHẠM VI VÀ ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN CHÂU PHI

1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI CHÂU PHI

- Châu Phi có dạng hình khối, đường bờ biển ít bị chia cắt, có rất ít các vịnh biển và bán đảo lớn.

- Diện tích khoảng 30,3 triệu km$^{2}$, châu Phi là châu lục lớn thứ ba trên thế giới.

- Đại bộ phận lãnh thổ nằm giữa hai chí tuyến, tương đối cân xứng hai bên đường xích đạo.

- Châu Phi được bao bọc bởi các biển và đại dương, tiếp giáp với lục địa Á - Âu qua biển Địa Trung Hải và Biển Đỏ, hai biển này được nối với nhau qua kênh đào Xuy-ê. 

2. ĐẶC ĐIỂM THIÊN NHIÊN CHÂU PHI

Địa hình

- Toàn bộ châu Phi như một khối cao nguyên khổng lồ, với độ cao trung bình là 750m, trên đó chủ yếu là các sơn nguyên xen bồn địa thấp

- Châu Phi có rất ít núi cao và đồng bằng thấp

- Ở Bắc Phi có dãy núi trẻ At-lat, các đồng bằng ven Địa Trung Hải, lùi xuống phía nam là hoang mạc Xa-ha-ra – hoang mạc nhiệt đới lớn nhất thế giới

- Phần lớn Nam Phi có độ cao trung bình hơn 1000m. Các sơn nguyên cao tập trung ở phía đông, phần trung tâm là các bồn địa

Khoáng sản

- Châu Phi có tài nguyên khoáng sản phong phú, nhiều kim loại quý hiếm, một số loại có trữ lượng lớn như: vàng, kim cương, u-ra-ni-um, đồng, dầu mỏ, phốt phát...

Khí hậu

- Châu Phi có khí hậu nóng và khô bậc nhất thế giới:

+ Nhiệt độ trung bình năm của châu lục là trên 20 °C, lượng mưa tương đối ít và giảm dần từ xích đạo về phía hai chí tuyến, hình thành những hoang mạc lớn, lan ra sát biển

+ Nguyên nhân là do chịu tác động của vị trí địa lí, hình dạng lãnh thổ, địa hình và các dòng biển nóng, lạnh ven bờ.

Sông, hồ

- Mạng lưới sông, hồ của châu Phi kém phát triển và phân bố không đều.

+ Nguồn cung cấp nước cho sông ở đây chủ yếu do mưa. Phần lớn các sông ở châu Phi có nhiều thác ghềnh.

+ Các hồ lớn hầu hết có nguồn gốc kiến tạo và tập trung ở Đông Phi

Sinh vật

- Thực vật có keo, bao báp, cọ dầu, cỏ voi,...

- Động vật có hươu cao cổ, ngựa vằn, voi, hà mã, sơn dương... Bên cạnh đó, châu lục này còn có nhiều loài thực vật và động vật khác như: sồi thường xanh, ô liu, chả là ...; lạc đà một bướu, linh cầu....

3. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG SỬ DỤNG THIÊN NHIÊN

- Thiên nhiên châu Phi phong phú và đa dạng, nhất là các loài động vật

- Hiện nay, nhiều loài động vật ở châu Phi đang có nguy cơ bị tuyệt chủng như: linh dương xanh, gấu núi, sư tử, voi châu Phi, tê giác, báo đốm,...

- Nguyên nhân: Do việc săn bắn trộm, giết hại hàng loạt và buôn bán động vật hoang dã là một trong những vấn đề môi trường trong sử dụng thiên nhiên ở châu Phi